تولیدات گیاهی

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

تجزیه پایداری عملکرد گندم دوروم با استفاده از مدل‌های SHMM و GGE بای پلات

توحید نجفی میرک؛ منوچهر دست فال؛ منوچهر سیاح فر؛ حسین فرزادی؛ شهریار ساسانی؛ حسن زالی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 161-178

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46214.2144

چکیده

گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) یک محصول مهم برای رژیم غذایی انسان است که در بسیاری از نقاط جهان عمدتاً برای سمولینا و در نتیجه تولید ماکارونی کشت می شود. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه، 17 لاین ... بیشتر گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) یک محصول مهم برای رژیم غذایی انسان است که در بسیاری از نقاط جهان عمدتاً برای سمولینا و در نتیجه تولید ماکارونی کشت می شود. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه، 17 لاین امیدبخش گندم دوروم به همراه دو شاهد گندم دوروم (هانا و آران) و یک شاهد گندم نان (مهرگان) در مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، خرمآباد، کرج، دزفول و فارس (داراب) مقایسه شدند. این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و در دو سال زراعی (1401-1399) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه نشان داد اختلاف بین محیط های اجرای آزمایش، ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح 1 درصد معنی دار میباشد. بیشترین عملکرد دانه در سال اول اجرای آزمایش در کرمانشاه (Ker1) (8441 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه در خرمآباد در سال اول (Kho1) (5648 کیلوگرم در هکتار) و کرج در سال دوم (Kar2) (5961 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. با توجه به نتایج GGE بای پلات، دو گروه محیطی مشخص گردید. اولین گروه محیطی شامل محیط های Kho1، Dar1، Kar1، Kar2 و Dar2 بود و ژنوتیپ های 18، 17، 2 و 19 جزء ژنوتیپ های برتر در این محیط ها بودند. دومین گروه محیطی شامل Kho2، Dez1، Ker2، Dez2 و Ker1 بود و ژنوتیپ های 12، 9 و 8 جزء ژنوتیپ های برتر در این محیط ها بودند. نتایج بای پلات نشان داد ژنوتیپ های 10، 5، 13، 18 و 16 به ترتیب پایداری عملکرد بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. مقایسه ژنوتیپ های مورد بررسی با ژنوتیپ ایده آل نشان داد که ژنوتیپ های 18 و 10 به ترتیب نزدیک ترین ژنوتیپ ها به ژنوتیپ ایده آل می باشند که علاوه بر عملکرد بالای دانه، دارای پایداری عملکرد بالا نیز هستند. همچنین، Dar2 نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود. نتایج نشان داد دسته بندی محیط ها بر اساس مدل SHMM کاملاً با مدل GGE بای پلات انطباق داشت. محیط های Dar2 و Ker1 نسبت به سایر محیط ها از قابلیت تمایز بالایی برخوردار بودند. در نهایت نتایج نشان داد که ژنوتیپ های 18 (DW-99-18) و 10 (Dw-99-10) جزء بهترین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه بالا و پایداری عملکرد هستند. این لاین ها در آزمایشات تحقیقی- ترویجی در شرایط زارعین مورد بررسی بیشتر قرار خواهند گرفت و هر کدام از آنها که در مزارع زارعین نیز برتری خود را نشان دهد به عنوان رقم جدید برای مناطق معتدل و گرم کشور معرفی خواهد شد.

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

تأثیر نظام ‏های کشاورزی رایج، پایدار و زیستی بر عملکرد دانه و کارآیی استفاده از انرژی در گیاهان کنجد، ماش و ذرت

آرام گورویی؛ امیر آینه بند؛ افراسیاب راهنما

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 179-193

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.32356.1871

چکیده

با توجه به منابع طبیعی محدود و اثرات سوء ناشی از عدم استفاده صحیح از منابع مختلف انرژی بر سلامت انسان و محیط زیست لزوم، بررسی الگوی مصرف انرژی در بخش کشاورزی امری ضروری به ‏نظر می‏رسد. بر این اساس آزمایش ... بیشتر با توجه به منابع طبیعی محدود و اثرات سوء ناشی از عدم استفاده صحیح از منابع مختلف انرژی بر سلامت انسان و محیط زیست لزوم، بررسی الگوی مصرف انرژی در بخش کشاورزی امری ضروری به ‏نظر می‏رسد. بر این اساس آزمایش در تابستان سال 1398 در مزرعه‏ ی تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. آزمایش به‌صورت طرح کرت‏ های یک‏بار خردشده در قالب پایه بلوک ‏های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اصلی نوع سیستم کشاورزی در سه سطح شامل کشاورزی رایج (تمامی نهاده ‏های مصرفی شامل کود، علف‏ کش ‏ها و ‏آفت ‏کش ‏ها به ‏صورت شیمیایی)، پایدار (نهاده‏ های ورودی تلفیقی از شیمیایی و آلی) و زیستی (نهاده ‏های مصرفی به‏ صورت کاربرد کودهای آلی و بیولوژیک بودند و از هیچ گونه کود و سم شیمیایی در این سیستم کشاورزی استفاده نشد، مبارزه با علف ‏های هرز به ‏صورت مکانیکی انجام گرفت) و فاکتور فرعی شامل کاشت سه گیاه زراعی ماش، ذرت و کنجد بود. نتایج این آزمایش نشان داد که عملکرد دانه هر سه گیاه ماش، ذرت و کنجد در شرایط کشاورزی رایج بیشترین و در شرایط زیستی کمترین مقدار را دارا بود. کمترین (18/1) و بیشترین (69/3) کارآیی مصرف انرژی به ترتیب در تولید کنجد به روش رایج و تولید ذرت به‏ روش زیستی به ‏دست آمد. بیشترین (34396 مگاژول) و کمترین (8247 مگاژول) انرژی مصرفی نیز به ‏ترتیب مربوط به تولید ذرت به ‏روش رایج و تولید ماش به‏ روش زیستی بود. به‏ علاوه مشخص شد که تولید رایج ذرت به طور معنی داری بیشترین انرژی خروجی (09/94045 مگاژول) را داشت. درحالی که تولید ماش به روش زیستی کمترین (15279 مگاژول) انرژی خروجی را تولید کرد. ذرت رایج بیشترین (59649 مگاژول در هکتار) مقدار شاخص انرژی خالص را داشت، در حالی‏که در کنجد بیشترین شاخص انرژی خالص (7032 مگاژول در هکتار) در ‏روش زیستی حاصل شد. از سوی دیگر روند تغییرات به ‏گونه ‏ای بود که عملکرد ذرت زیستی در مقایسه با عملکرد ذرت رایج حدود 30 درصد کاهش یافت. اما میزان کاهش انرژی مصرفی ذرت در روش زیستی نسبت به رایج حدود 50 درصد بود.

علمی پژوهشی - باغبانی

اثر پرتو فرابنفش B بر ویژگی های فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی مرتبط با تحمل سرما در انگور یاقوتی (Vitis vinifera L.)

احمد عروجی؛ روح الله کریمی؛ علیرضا شایگان فر

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 195-212

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46261.2146

چکیده

این آزمایش روی نهال‌های ریشه‌دار انگور رقم یاقوتی (Vitis vinifera L.) به صورت فاکتوریل (3×3) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر در بهار و تابستان سال 1401 اجرا شد. در مرحله 15 ... بیشتر این آزمایش روی نهال‌های ریشه‌دار انگور رقم یاقوتی (Vitis vinifera L.) به صورت فاکتوریل (3×3) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ملایر در بهار و تابستان سال 1401 اجرا شد. در مرحله 15 برگی تاک‌ها تحت سه تیمار پرتو فرابنفش B به ترتیب ذیل قرار گرفتند تیمار اول (شاهد): نور طبیعی، تیمار دوم (متوسط): 98/5 کیلو ژول بر متر مربع در روز (برابر با 55/0 وات در متر مربع به مدت 3 ساعت) و تیمار سوم (شدید): 66/9 کیلو ژول بر متر مربع در روز (برابر با 55/0 وات در متر مربع به مدت 5/4 ساعت). این تیمارها تحت طول روز طبیعی موجود در گلخانه در خرداد ماه به مدت 3 روز روی گیاهان اعمال شد. بعد از اعمال تیمارهای پرتو فرابنفش B ، یک گروه از گلدان‌ها در گلخانه (دمای ºC1±24) نگهداری و گروه دیگری از گلدان‌ها (تاک-های شاهد و تیمار شده با پرتو فرابنفش B) جهت اعمال تنش سرما به اتاقک سرماساز منتقل و تحت دمای 4 و 4- درجه سانتی گراد (مدت 6 ساعت در هر دما) قرار داده شد. بر اساس نتایج بیشترین و کمترین محتوای کلروفیل کل مربوط به تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 و تیمار پرتودهی شدید و دمای C°4- بود. بیشترین و کمترین محتوای کاروتنوئید مربوط به تیمار شدید پرتو فرابنفش B و دمای C°24 و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 بود. محتوای نسبی آب در تیمارهای بدون پرتو و دمای C°24 بیشترین و در تیمار پرتودهی متوسط و دمای C°4- کمترین بود. بیشترین و کمترین درصد نشت الکترولیت‌ها در تیمارهای بدون پرتودهی و دمای C°4- و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 مشاهده گردید. محتوای مالون‌دی‌آلدئید و پراکسیدهیدروژن تاک‌های تحت تیمار شدید پرتو فرابنفش B تحت دمای C°4- بیشترین و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°24 کمترین بود. بیشترین محتوای قند محلول و پروتئین محلول در گیاهان تحت تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4- و کمترین مقدار این ترکیبات در تیمار بدون پرتو فرابنفش B و C°24 مشاهده گردید. محتوای پرولین در تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4 بیشترین و تیمار بدون پرتو و دمای C°24 کمترین بود. بیشترین و کمترین فعالیت آنزیم آسکوربات‌پراکسیداز در تیمارهای پرتودهی شدید و دمای C°4 و پرتودهی متوسط و دمای C°4- مشاهده گردید. فعالیت آنزیم‌های گایاکول‌پراکسیداز و کاتالاز در گیاهان تحت تیمار متوسط پرتودهی و دمای C°4 بیشترین و تیمار بدون پرتودهی و دمای C°4- کمترین بود. بیشترین و کمترین محتوای فنول و فلاونوئید کل مربوط به تاک‌هایی بود که به ترتیب با پرتو شدید فرابنفش B همراه با دمای C°4 و بدون پرتودهی همراه با C°24 تیمار شده بودند. در کل می‌توان نتیجه گرفت که تیمار متوسط پرتو فرابنفش B از طریق انگیزش سامانه‌های آنتی اکسیدانی، تجمع ترکیبات جاذب پرتو فرابنفش B و اسمولیت های سازگاری در گیاه منجر به افزایش توان تحملی آنها در مواجهه با دمای سرمازدگی شد ولی تاثیری بر تحمل به یخ زدگی نداشت. تیمار شدید پرتو فرابنفش B هم در دمای معمولی و هم در دماهای پایین باعث آسیب به غشاءهای سلولی و نکروز برگ شد.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

تأثیر تنش شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک و عملکرد دانه ارقام کینوا در شرایط گلخانه

مجتبی کبودخانی؛ هادی سالک معراجی؛ کیوان آقائی؛ افشین توکلی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 213-227

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46220.2145

چکیده

تنش شوری از مهمترین عوامل غیرزنده کاهش‌دهنده عملکرد گیاهان محسوب می‌شود. کینوا گیاهی با ارزش غذایی بالا و متحمل به شوری بوده که این تحمل در بین ارقام کینوا بسیار متفاوت است. آزمایش حاضر به‌منظور بررسی ... بیشتر تنش شوری از مهمترین عوامل غیرزنده کاهش‌دهنده عملکرد گیاهان محسوب می‌شود. کینوا گیاهی با ارزش غذایی بالا و متحمل به شوری بوده که این تحمل در بین ارقام کینوا بسیار متفاوت است. آزمایش حاضر به‌منظور بررسی اثر تنش شوری بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد دانه ارقام کینوا، به‌صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال 1399 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح شوری صفر، 15 و30 دسی‌زیمنس ‌بر متر و سه رقم کینوا (Giza 1،Titicaca وQ 26) بود. رقم Titicaca در شوری 30 دسی‌زیمنس، کمترین ارتفاع بوته (23 سانتی‌متر) و شاخص سبزینگی (7/34) را داشت. رقم Giza 1 بالاترین وزن خشک اندام هوایی (2/1 گرم در بوته) و کمترین وزن خشک ریشه (11/0 میلی‌گرم در گرم وزن خشک) را دارا بود. همچنین رقم Q 26 کمترین وزن خشک اندام هوایی و بالاترین سطح برگ و وزن خشک ریشه را داشت. همچنین با وجود تفاوت در غلظت عناصر پتاسیم، سدیم و نسبت سدیم به پتاسیم در اندام‌های ساقه، ریشه و برگ، تفاوت معنی‌داری از نظر عملکرد دانه در بین ارقام مورد بررسی مشاهده نشد. بالاترین غلظت سدیم و پتاسیم ریشه به ترتیب با 30/0 و 16/0 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک در رقم Q 26 مشاهده گردید، در حالی که کمترین نسبت سدیم به پتاسیم برگ (67/0 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) را داشت. به‌طور کلی نتایج نشان داد که ارقام کینوا در شرایط شوری، واکنش متفاوتی داشته که احتمالاً منشأ ارقام در این امر دخیل باشد. بر همین اساس پیشنهاد می‌گردد که در انتخاب ارقام در پژوهش‌های آتی، منشأ آن‌ها نیز مد نظر قرار گیرد.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

تاثیر بیوچار بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیکی تلخون تحت تنش شوری (Artemisia dracunculus L.)

مهدیه صفوی؛ مائده محمدزاده؛ لمیا وجودی مهربانی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 229-244

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47046.2173

چکیده

تلخون (Artemisia dracunculus L.) گیاهی معطر و پایا می‌باشد که کاربرد گسترده‌ای در صنایع غذایی، دارویی آرایشی و بهداشتی دارد. ارزش دارویی این گیاه به‌دلیل وجود اسانس، ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی، اسیدهای فنلی، ... بیشتر تلخون (Artemisia dracunculus L.) گیاهی معطر و پایا می‌باشد که کاربرد گسترده‌ای در صنایع غذایی، دارویی آرایشی و بهداشتی دارد. ارزش دارویی این گیاه به‌دلیل وجود اسانس، ترکیبات فنلی و فلاونوئیدی، اسیدهای فنلی، کومارین، و الکالوئیدها می‌باشد. تنش شوری به یکی از مهم‌ترین تنش‌های محیطی تبدیل شده، که موجب کاهش‌ عملکرد گیاهان می‌شود. لذا، یافتن راهکارهایی که موجب غلبه یا کاهش اثرات تنش شوری بر گیاه بشود حائز اهمیت می‌باشد. به‌منظور بررسی تاثیر تنش شوری کلریدسدیم (صفر، 75 و 150 میلی‌مولار) و کاربرد خاکی بیوچار (صفر، 7 و 14 درصد حجمی)، بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیک تلخون، آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در طی سال‌های 1401 انجام شد. ارتفاع گیاه، وزن‌خشک بخش هوایی، محتوای کلروفیل a، پراکسید هیدروژن، مالون‌ دی‌آلدئید، پرولین، سدیم و پتاسیم تحت تأثیر اثرات متقابل تیمارهای آزمایشی قرار گرفت. تیمارهای بدون تنش شوری و تنش شوری 75 میلی‌مولار کلریدسدیم با کاربرد 14% حجمی بیوچار، موجب افزایش ارتفاع و وزن‌خشک بخش هوایی گیاه شد. بیشترین محتوای کلروفیل a در تیمار بدون تنش شوری با هر دو سطح بیوچار و تیمار تنش شوری 75 میلی‌مولار کلریدسدیم با کاربرد 14% حجمی بیوچار حاصل شد. تنش شوری 150 میلی‌مولار کلریدسدیم در شرایط عدم کاربرد بیوچار، موجب افزایش محتوای پراکسید هیدروژن، مالون دی‌آلدئید و سدیم ( 35 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک) شد. بالاترین محتوای پرولین در تیمارهای تنش شوری 150 میلی‌مولار کلریدسدیم با هر دو سطح کاربرد بیوچار و عدم کاربرد آن مشاهده شد. بالاترین محتوای پتاسیم در تیمار بدون تنش شوری با کاربرد 14% حجمی بیوچار حاصل شد که نشان‌دهنده افزایش 71 درصدی نسبت‌ به شاهد بود. نسبت پتاسیم به سدیم تحت تاثیر اثر اصلی بیوچار قرار گرفت و کاربرد 7 و 14% بیوچار باعث افزایش نسبت پتاسیم به سدیم گیاه شد. اثرات اصلی تنش شوری و بیوچار محتوای آب نسبی برگ، محتوای اسانس، کلروفیل b و کارتنوئید گیاه را تحت تأثیر قرار داد. اثر اصلی تیمارهای 7 و 14% بیوچار، محتوای کلروفیل b را نسبت ‌به شاهد افزایش داد. کاربرد 14% بیوچار موجب افزایش محتوای آب نسبی برگ (افزایش 17 درصدی نسبت‌به شاهد)، و کاروتنوئید، شد. با افزایش تنش شوری به 150 میلی‌مولار از محتوای آب نسبی برگ به میزان 22 درصد نسبت‌به شاهد کاسته شد و بالاترین محتوای نسبی آب برگ در شاهد مشاهده شد. هر دو تیمار تنش شوری 75 و 150 میلی‌مولار موجب افزایش محتوای کاروتنوئید شد. بیشترین محتوای اسانس در تیمار 14% حجمی بیوچار مشاهده شد که نشان‌دهنده افزایش 76 درصدی نسبت‌به شاهد بود. اثر اصلی تنش شوری 75 میلی‌مولار موجب افزایش محتوای اسانس شد. 18 جزء در اسانس تلخون شناسایی شد. استراگول (8/90-3/84 %) جزء غالب اسانس در تلخون بود که بیشترین جزء این ترکیب در تیمار تنش شوری 150 میلی‌مولار کلریدسدیم با کاربرد 14% بیوچار حاصل شد. دومین جزء ازنظر فراوانی dl-limonene (02/3-05/1 %) بود که بیشترین جزء این ترکیب در تیمار تنش شوری 75 میلی‌مولار با کاربرد 7% حجمی بیوچار مشاهده شد. نتایج حاصل از بررسی حاضر نشان داد که تنش شوری 150 میلی‌مولار تاثیر منفی بر صفات رشدی و فیزیولوژیک تلخون داشت اما کاربرد بیوچار به میزان 14% موجب بهبود صفات رشدی، فیزیولوژیک و افزایش جزء غالب اسانس تحت تنش شوری شد.

علمی پژوهشی - سبزی و صیفی

بهبود خصوصیات رشدی، عملکردی و کیفی گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای با استفاده از آب استخر پرورش ماهی تراکم بالا

امین باجی؛ ادریس شعبانی؛ ناصر عالم زاده انصاری؛ محمد الباجی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 245-258

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43551.2098

چکیده

یکی از مشکلات کشور ما کمبود آب شیرین جهت پرورش گیاهان به‌خصوص سبزی‌ها می‌باشد. هم‌اکنون تعداد نسبتاً زیادی استخر پرورش ماهی در کشور وجود دارد که آب‌های آن پس از چند روز استفاده در استخر از زهکش‌ها ... بیشتر یکی از مشکلات کشور ما کمبود آب شیرین جهت پرورش گیاهان به‌خصوص سبزی‌ها می‌باشد. هم‌اکنون تعداد نسبتاً زیادی استخر پرورش ماهی در کشور وجود دارد که آب‌های آن پس از چند روز استفاده در استخر از زهکش‌ها رها می‌شوند. استفاده مجدد از پساب ماهی در کشاورزی یکی از ابعاد مهم برنامه ریزی منابع آب می‎‌باشد. بازیافت آب زهکشی از مزارع آبزی پروری یکی از ضرورت‌ها است زیرا سرشار از موادی است که استفاده از آن در کشاورزی می‌تواند مفید واقع گردد. این ترکیبات حاصل‌خیزی خاک را افزایش داده و تولید محصول را بهبود می‌بخشد و علاوه بر آن با مصرف کمتر کود سبب کاهش هزینه‌های تولید خواهد شد. کمبود آب و رشد سریع جمعیت سبب گردید تا امکان استفاده از آب‌های غیرمتعارف بررسی گردد. بدین منظور آزمایشی به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا گردید. این پژوهش در فصل پاییز و زمستان سال 1400 در دانشگاه شهید چمران اهواز انجام پذیرفت. تیمار‌ها شامل محلول رش، آب استخر ماهی و آب استخر ماهی اصلاح‌شده و سه لاین امیدبخش گوجه فرنگی با نام‌های V4، AZ4 و AZ5 بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که رقم V4 و AZ4 دارای بیش‌ترین وزن‌تر ساقه و برگ در مقایسه با رقم AZ5 بود. همچنین نتایج نشان داد که محلول رش و آب استخر اصلاح‌شده دارای بیش‌ترین وزن خشک ‌ریشه (به ترتیب 58 و 56 گرم) در مقایسه با تیمار آب استخر ماهی (47 گرم) بود. یافته‌های این پژوهش نشان داد که استفاده از محلول‌غذایی رش و آب استخر اصلاح شده در قیاس با تیمار آب استخر ماهی به ترتیب سبب افزایش 88/23% و 69/18% تعداد برگ گیاهان گوجه‌فرنگی گردید. بیش‌ترین مقدار کلروفیل کل در محلول رش و آب استخر اصلاح‌شده به ترتیب با غلظت‌های 3/2 و 2/2 میلی‌گرم بر گرم مشاهده گردید. بالاترین میزان عملکرد کل در رقم V4 و در تیمارهای محلول‌غذایی رش و آب استخر اصلاح شده مشاهده گردید. نتایج نشان داد که آب استخر اصلاح‌شده دارای بیش‌ترین هدایت الکتریکی عصاره گوجه‌فرنگی بود (dS/m 9/1). همچنین نتایج اثرمتقابل رقم و محلول‌غذایی نشان داد که بیش‌ترین سفتی میوه در محلول رش و در رقم‌های V4 و AZ4 مشاهد شد که اختلاف معنی‌داری با تیمار آب استخر اصلاح‌شده نداشت. به نظر می‌رسد با توجه به نتایج فوق امکان استفاده از آب استخر با تراکم بالای ماهی در پرورش گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای وجود دارد. از بین رقم‌های مورد آزمایش نیز می‌توان لاین امیدبخش V4 را جهت کشت در گلخانه برای استفاده از آب استخر ماهی اصلاح‌شده توصیه نمود.

علمی پژوهشی - سبزی و صیفی

بررسی پاسخ مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نشای کلم ‌بروکلی به کاربرد ساکارز، بردوفیکس و سیلیکات پتاسیم در شرایط تنش سرمای ناگهانی

علیرضا نیکخو؛ کامران قاسمی؛ وحید اکبرپور

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 259-273

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.44617.2120

چکیده

کلم بروکلی (Brassica oleracea var. italica)، از خانواده براسیکاسه و جنس براسیکا، یکی از واریته‌های کلم‌ محسوب می‌گردد که گل نارس سبزرنگ آن خوراکی بوده و ارزش غذایی بالایی دارد. کشت گیاه بروکلی، بهاره یا پاییزه است ... بیشتر کلم بروکلی (Brassica oleracea var. italica)، از خانواده براسیکاسه و جنس براسیکا، یکی از واریته‌های کلم‌ محسوب می‌گردد که گل نارس سبزرنگ آن خوراکی بوده و ارزش غذایی بالایی دارد. کشت گیاه بروکلی، بهاره یا پاییزه است و در مراحل اولیه به شرایط خیلی سرد و خشکی حساس می‌باشد. کاهش ناگهانی دما در زمستان‌های شمال کشور، خطری جدی برای برخی گونه‌های سبزی از جمله کلم بروکلی محسوب می‌گردد. در این پژوهش برای بررسی تأثیر تیمارهای ضدتنش بر افزایش تحمل نشای کلم‌ بروکلی به تنش سرمای ناگهانی (منفی 2 درجه سلسیوس به مدت 12 ساعت)، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با هشت تیمار شامل شاهد، ساکارز 1 درصد، سیلیکات پتاسیم 2/0 درصد، بردوفیکس 2/0 درصد، ساکارز+سیلیکات پتاسیم، ساکارز+بردوفیکس، سیلیکات پتاسیم+بردوفیکس و ساکارز+سیلیکات پتاسیم+بردوفیکس انجام شد. نتایج به‌دست آمده یک هفته بعد از اعمال تنش سرمای ناگهانی نشان داد که تأثیر تیمارهای به‌کاررفته بر شاخص‌های مختلف رشد رویشی کلم بروکلی شامل ارتفاع ساقه، تعداد برگ، وزن خشک هوایی، وزن تر ریشه و وزن خشک ریشه، از نیز آماری معنی‌دار نبود. از نظر عملکرد کوآنتومی خاموشی غیرفتوشیمیایی، بیشترین مقدار این شاخص در تیمار شاهد و سیلیکات‌پتاسیم تنها دیده شد که به‌طور معنی‌داری نسبت به تمامی تیمارهای دیگر بیشتر بود. کمترین میزان عملکرد کوآنتومی خاموشی غیرفتوشیمیایی در تیمار سیلیکات‌پتاسیم+بردوفیکس دیده شد که اختلاف معنی‌داری با دو تیمار ساکارز+سیلیکات‌پتاسیم و تیمار سه‌گانه (ساکارز+ سیلیکات‌پتاسیم+ بردوفیکس) نداشت. بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی در تیمار ساکارز تنها (26/50 درصد مهار) دیده شد که اختلاف معنی داری با دو تیمار ساکارز+سیلیکات پتاسیم و بردوفیکس تنها نداشت، ولی هر سه این تیمارها نسبت به سایر تیمارهای بکارفته در این آزمایش از نظر آماری برتر بودند. در میزان قند محلول نیز دو تیمار سیلیکات پتاسیم تنها و تیمار سه‌گانه، بهتر از شاهد بودند و سایر تیمارها در مقایسه با شاهد تفاوت معنی‌داری نشان ندادند. بیشترین نشت‌یونی در تیمار ساکارز+بردوفیکس دیده شد که نسبت به شاهد و تمامی تیمارهای دیگر بیشتر بود. بیشترین میزان پرولین در تیمار ساکارز+سیلیکات پتاسیم دیده شد، که به‌طور معنی‌داری نسبت به همه تیمارهای دیگر برتر بود. از آنجایی‌که در تیمار سیلیکات پتاسیم+بردوفیکس وضعیت شاخص‌های مختلف آنتی‌اکسیدانی و رنگیزه‌های فتوسنتزی بالا نبوده است، لذا مکانیسم تأثیر این تیمار در تعدیل تنش سرمای ناگهانی مرتبط با سیستم دفاعی آنتی‌اکسیدانی گیاه نبوده و احتمالا به اثر مستقیم عناصر مس، سیلیسیم و پتاسیم برمی‌گردد. نتیجه‌گیری کلی این آزمایش نشان می‌‎دهد که تیمارهای برتر این آزمایش سیلیکات پتاسیم+بردوفیکس و ساکارز+سیلیکات پتاسیم بودند که توانستند تحمل نشای کلم بروکلی به تنش سرمای ناگهانی را افزایش دهند.

علمی پژوهشی - گیاهان زینتی

تاثیر تنش شوری و کاربرد تعدیل کننده‌ نانوذرات نقره بر گلدهی و برخی ویژگی‌های فیزیکوبیوشیمیایی گل جعفری فرانسوی (Tagetes patula L.)

خاتون بهزاد؛ عبداله احتشام نیا؛ محمدرضا راجی؛ حسن مومیوند؛ مجید علیخانی کوپائی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 275-291

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.45252.2130

چکیده

شوری یکی از اصلی‌ترین تنش‌های محیطی است که استقرار گیاهچه و عملکرد گیاهان فضای سبز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در دهه اخیر، تمایل به استفاده از ترکیبات نانوذرات فلزات در بخش کشاورزی، ژنتیک و اصلاح گیاهی، ... بیشتر شوری یکی از اصلی‌ترین تنش‌های محیطی است که استقرار گیاهچه و عملکرد گیاهان فضای سبز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در دهه اخیر، تمایل به استفاده از ترکیبات نانوذرات فلزات در بخش کشاورزی، ژنتیک و اصلاح گیاهی، علوم دامی و علوم باغبانی رایج شده است. کاربرد نانوذرات نقره در تنش‌های غیرزیستی و به روش‌های متنوع، تحمل گیاهان را در برابر تنش‌ها بهبود می‌بخشد. نانوذرات نقره به‌علت کوچک بودن و حلالیت بالا سریع‌تر توسط گیاهان جذب می-شوند و بنابراین با کاربرد این مواد شرایط بهینه برای رشد گیاه ایجاد می‌شود و از ایجاد هرگونه شرایط تنشی در گیاه جلوگیری می‌شود. به همین منظور، جهت بررسی اثر نانو ذرات نقره بر تحمل به شوری گل جعفری فرانسوی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. فاکتور اول شامل تیمار شوری در چهار سطح (صفر، 25، 50 و 100 میلی‌مولار سدیم کلرید، به ترتیب معادل 067/0، 450/2، 440/5 و 520/9 دسی‌زیمنس بر متر) و فاکتور دوم کاربرد نانوذرات نقره در چهار سطح (صفر، 10، 50 و 100 میلی‌گرم در لیتر) بود. آزمایش در اردیبهشت سال 1400 در گلخانه گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی واقع در شهرستان خرم آباد، استان لرستان انجام شد. بذرهای گل جعفری فرانسوی (Tagetes patula L.) از شرکت پاکان بذر اصفهان خریداری شد و بذرها در گلدان‌های پلاستیکی حاوی مخلوط خاکی شامل خاک، کود دامی پوسیده و ماسه با نسبت وزنی 2:1:1 کشت شد. در این بررسی کاربرد نانونقره نه تنها به طور قابل توجهی تمام پارامترهای ارزیابی شده را بهبود بخشید، بلکه تا حدی اثرهای مخرب در شرایط شوری (50 و 100 میلی‌ مولار) کاهش داد، این اثر تدریجی نانونقره زمانی که درغلظت‌های 10 و 50 میلی‌گرم در لیتر اعمال شد، برجسته‌تر بود. کاربرد نانونقره سبب افزایش خصوصیات کمی و کیفی گل جعفری از جمله وزن تر گل (به میزان 23/2 درصد) شد. نانونقره در غلظت‌های 10 و 50 میلی‌گرم بر لیتر موجب افزایش محتوای نسبی آب برگ (70/7 درصد)، محتوای فنل کل (96/5 درصد)، محتوای فلاونوئیدهای کل (91/34 درصد) و میزان پتاسیم برگ (055/4 درصد) در شرایط تنش شوری گردید. همچنین در این تیمار، کم‌ترین میزان سدیم برگ (162/0 درصد)، نشت یونی (44/25 درصد) و مالون‌دی‌آلدئید (56/21 درصد) یادداشت شد. نتایج حاضر نشان داد کاربرد نانوذرات نقره در بهبود تحمل به شوری در گیاه جعفری فرانسوی مفید بود و کاربرد غلظت‌های 10 و 50 میلی‌گرم در لیتر این ماده می‌تواند اثرات تنش شوری را کاهش دهد، در حالی‎‎که در غلظت‌های بالاتر (100میلی‌گرم در لیتر) احتمالا به دلیل سمیت یون نانوذرات برای بهبود رشد و گلدهی این گیاه در مناطق شور پیشنهاد نمی‌شود.

علمی پژوهشی - گیاهان زینتی

تأثیر پاکلوبوترازول بر مشخصات رشدی دو گیاه چمنی فستوکا بلند (Festuca arundinaceae Scherb.) و پوآ (Poa pratensis L.)

مصطفی فاضلی؛ منصور مطلوبی؛ فریبرز زارع نهندی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 293-308

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.44964.2124

چکیده

پاکلوبوترازول (Paclobutrazol) تنظیم ‌کننده رشدی است که برای کنترل رشد و کاهش تعداد دفعات چمن‌ زنی در انواع گیاهان چمنی به کار می‌رود. این ماده همچنین ارتفاع و کیفیت گونه‌های مختلف چمن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. ... بیشتر پاکلوبوترازول (Paclobutrazol) تنظیم ‌کننده رشدی است که برای کنترل رشد و کاهش تعداد دفعات چمن‌ زنی در انواع گیاهان چمنی به کار می‌رود. این ماده همچنین ارتفاع و کیفیت گونه‌های مختلف چمن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برای تعیین تأثیر پاکلوبوترازول در ارتفاع و دیگر ویژگی‌های ظاهری چمن مانند تراکم گیاه، زیست توده (وزن تر)، شاخص سبزینگی برگ، طول و عرض پهنک برگ، دو گیاه چمنی پوآ (Poa pratensis L.) و فستوکا بلند (Festuca arundinaceae Scherb.) با ماده پاکلوبوترازول در غلظت‌های مختلف تیمار شدند. گیاهان چمنی با غلظت‌های صفر (شاهد)، 15، 30 و 45 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول به صورت اسپری برگی در 4 تکرار از هر تیمار، مورد آزمایش قرار گرفتند. این پژوهش در سال 1391 به صورت کرت-های خرده شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه اجرا گردید، به‌طوری‌که نوع چمن به عنوان فاکتور اصلی در 2 سطح و پاکلوبوترازول به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. آزمایش در طول فصل بهار انجام شد. بذرکاری در هفته آخر فروردین ماه و محلول پاشی بعد از دو ماه از زمان شروع آزمایش اجرا شد. نتایج نشان داد که صفات ارتفاع، زیست توده، طول و عرض پهنک برگ، پس از تیمار پاکلوبوترازول کاهش و صفات تراکم گیاه و شاخص سبزینگی برگ در هر دو چمن پوآ و فستوکا بلند افزایش یافتند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که مؤثرترین و اقتصادی‌ترین غلظت پاکلوبوترازول 30 میلی‌گرم در لیتر می‌باشد. به طورکلی، تیمار پاکلوبوترازول باعث ایجاد برگ‌های باریک‌تر و کوتاه‌تر شد. در مورد عملکرد نیز بهترین تأثیر با غلظت 30 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول مشاهده شد. بیشترین تراکم در چمن فستوکا بلند، در 40 روز پس از اعمال تیمار در غلظت 45 میلی‌گرم در لیتر پاکلوترازول دیده شد. تیمار 45 میلی‌گرم در لیتر پاکلوبوترازول در تمام تیمارها به جز در فستوکا بلند و اندازه‌گیری اول (10 روز پس از تیمار) تراکم یکسانی را ایجاد نمود. به طورکلی با تیمار غلظت‌های مختلف پاکلوبوترازول، تعداد شاخه‌های هوایی تولید شده در فستوکا بلند بیشتر از پوآ بود. از آنجایی که پاکلوبوترازول ماده بازدارنده رشد بوده و از طریق جلوگیری از سنتز هورمون جیبرلین سبب جلوگیری از طویل شدن گیاهان می‌شود، می‌توان از این ماده برای کنترل رشد گیاهان چمنی استفاده کرد. این کنترل رشد موجب کاهش تعداد دفعات چمن‌زنی، کاهش مصرف کود، افزایش کارایی استفاده از آب و در نهایت صرفه‌جویی در هزینه نگهداری گیاهان چمنی می‌شود. از آنجایی که پاکلوبوترازول در ریشه‌ها تجمع می‌یابد و به مرور باعث ایجاد شاخه‌های جدید می‌شود، بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که اثر پاکلوبوترازول روی تراکم فستوکا بلند بیشتر از پوآ باشد.

علمی پژوهشی - میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری

اثر محلول‌پاشی سولفات پتاسیم و سیلیسیم بر برخی خصوصیات میوه انار رقم ملس ساوه

فرزاد عبداللهی؛ عبدالکریم زارعی؛ جواد عرفانی مقدم؛ محمود رستمی نیا

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، صفحه 309-321

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46385.2150

چکیده

تولید انار در ایران، به عنوان یکی از مهمترین کشورهای تولید کننده انار دنیا، با چالش‌هایی روبرو می‌باشد. ترک-خوردگی میوه انار یکی از مهمترین این چالش‌ها می‌باشد که باعث کاهش بسیار زیاد در کیفیت میوه‌های ... بیشتر تولید انار در ایران، به عنوان یکی از مهمترین کشورهای تولید کننده انار دنیا، با چالش‌هایی روبرو می‌باشد. ترک-خوردگی میوه انار یکی از مهمترین این چالش‌ها می‌باشد که باعث کاهش بسیار زیاد در کیفیت میوه‌های تولیدی گردیده و هر ساله صدمات اقتصادی بسیار زیادی به باغداران تحمیل می‌کند. مدیریت صحیح باغ، بخصوص عملیات داشت مناسب، می‌تواند نقش بسیار مهمی در کنترل این عارضه و کاهش صدمات ناشی از آن داشته باشد. تغذیه مناسب گیاه از جمله موارد تاثیر گذار در این زمینه می‌باشد که می‌تواند با بهبود شرایط فیزیولوژیکی گیاه و میوه در کاهش این عارضه موثر باشد. در این پژوهش، اثرات محلول‌پاشی سیلیسیم و سولفات پتاسیم بر میزان ترک-خوردگی و برخی از خصوصیات کمی و کیفی میوه انار بررسی شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با محلول‌پاشی سیلیسیم در چهار سطح (صفر، 100، 300 و 500 پی‌پی‌ام) در ترکیب با سولفات پتاسیم در سه سطح (صفر، 75/0 و 5/1 درصد)، روی انار رقم ملس ساوه کشت شده در سال 1401 روی یکی از باغات تجاری انار واقع شده در شهرستان چرداول استان ایلام انجام شد. تیمارهای مورد بررسی سه بار در طول فصل رشد تکرار شدند. نتایج حاصله نشان داد که اکثر صفات کمی و کیفی میوه تحت تأثیر محلول‌پاشی ترکیبات مذکور قرار گرفتند. همچنین نتایج مطالعه نشان داد محلول‌پاشی سیلیسیم، سولفات پتاسیم و اثر متقابل بین آنها بر میزان ترک‌خوردگی میوه انار معنی‌دار است. بیشترین ترک‌خوردگی میوه (87/27 درصد) در درختان شاهد ثبت شد وکمترین آن (64/2 درصد) در محلول‌پاشی سیلیسیم 500 پی‌پی‌ام و سولفات پتاسیم 75/0 درصد به دست آمد. همچنین محلولپاشی با سیلیسیم و سولفات پتاسیم علاوه بر کاهش ترکیدگی میوه باعث بهبود دیگر صفات میوه هم گردید، به‌طوریکه بیشترین میزان وزن میوه با مقدار 204 گرم در تیمار سولفات پتاسیم 5/1 درصد مشاهده شد و کمترین مقدار آن (144 گرم) در نمونه شاهد ثبت شد. نتایج نشان داد هر دو تیمار استفاده شده بر وزن میوه تاثیر گذاشته و باعث افزایش وزن میوه و آریل نسبت به شاهد شدند. در مجموع، بر اساس نتایج حاصل شده از این پژوهش می‌توان نتیجه گرفت که محلول‌پاشی ترکیبی سیلیسیم با سولفات پتاسیم نسبت به تیمارهای انفرادی آنها کارآمدتر بوده و منجر به بهبود عملکرد، کیفیت میوه و همچنین کاهش ترک‌خوردگی میوه گردید که نشان می-دهد بین این ترکیبات اثرات هم افزایی وجود دارد. بر اساس نتایج این پژوهش استفاده همزمان از سیلیسیم و سولفات پتاسیم بعنوان راهکاری عملی برای کاهش عارضه ترکیدگی میوه و بهبود کمی و کیفی میوه انار پیشنهاد می‌گردد.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

دوره و شماره: دوره 47، شماره 2، شهریور 1403، صفحه 161-321

تجزیه پایداری عملکرد گندم دوروم با استفاده از مدل‌های SHMM و GGE بای پلات

چکیده

تأثیر نظام ‏های کشاورزی رایج، پایدار و زیستی بر عملکرد دانه و کارآیی استفاده از انرژی در گیاهان کنجد، ماش و ذرت

چکیده

اثر پرتو فرابنفش B بر ویژگی های فیزیولوژیکی و فیتوشیمیایی مرتبط با تحمل سرما در انگور یاقوتی (Vitis vinifera L.)

چکیده

تأثیر تنش شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک و عملکرد دانه ارقام کینوا در شرایط گلخانه

چکیده

تاثیر بیوچار بر رشد و برخی صفات فیزیولوژیکی تلخون تحت تنش شوری (Artemisia dracunculus L.)

چکیده

بهبود خصوصیات رشدی، عملکردی و کیفی گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای با استفاده از آب استخر پرورش ماهی تراکم بالا

چکیده

بررسی پاسخ مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی نشای کلم ‌بروکلی به کاربرد ساکارز، بردوفیکس و سیلیکات پتاسیم در شرایط تنش سرمای ناگهانی

چکیده

تاثیر تنش شوری و کاربرد تعدیل کننده‌ نانوذرات نقره بر گلدهی و برخی ویژگی‌های فیزیکوبیوشیمیایی گل جعفری فرانسوی (Tagetes patula L.)

چکیده

تأثیر پاکلوبوترازول بر مشخصات رشدی دو گیاه چمنی فستوکا بلند (Festuca arundinaceae Scherb.) و پوآ (Poa pratensis L.)

چکیده

اثر محلول‌پاشی سولفات پتاسیم و سیلیسیم بر برخی خصوصیات میوه انار رقم ملس ساوه

چکیده