تولیدات گیاهی

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

تاثیر باکتری تیوباسیلوس و گوگرد بنتونیت‌دار بر عملکرد دانه و خصوصیات فیزیولوژیک گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) تحت رژیم‌های مختلف آبیاری

حمید اله دادی؛ علیرضا یدوی؛ محسن موحدی دهنوی؛ حمید رضا بلوچی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 1-19

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47066.2174

چکیده

گلرنگ، گیاهی چندمنظوره با کاربردهای دارویی و روغنی است که عمدتاً برای تولید روغن خوراکی و رنگ‌های صنعتی کشت می‌شود. سازگاری این گیاه با آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک، آن را به یک محصول ارزشمند برای مناطق ... بیشتر گلرنگ، گیاهی چندمنظوره با کاربردهای دارویی و روغنی است که عمدتاً برای تولید روغن خوراکی و رنگ‌های صنعتی کشت می‌شود. سازگاری این گیاه با آب‌وهوای خشک و نیمه‌خشک، آن را به یک محصول ارزشمند برای مناطق مواجه با کم‌آبی تبدیل کرده است. محدودیت منابع آب در ایران و تنش خشکی بر رشد و عملکرد این گیاه تأثیر منفی دارد. گوگرد به عنوان چهارمین عنصر پرمصرف گیاهی، در فتوسنتز و ساختارهای غشای سلولی نقش حیاتی دارد. استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی گوگردی می‌تواند به شوری خاک منجر شود. بنابراین، کودهای زیستی به عنوان جایگزینی مناسب مطرح شده‌اند. کودهای زیستی، مانند باکتری‌های تیوباسیلوس، نه تنها مواد مغذی ضروری را تأمین می‌کنند، بلکه سلامت خاک را بهبود بخشیده و آلودگی محیطی را کاهش می‌دهند. باکتری‌های تیوباسیلوس (Thiobacillus spp.) با تأمین سولفات و بهبود ویژگی‌های خاک، به رشد بهتر گیاه کمک می‌کنند. این مطالعه جهت ارزیابی اثر منابع شیمیایی و زیستی گوگردی شامل گوگرد بنتونیت‌دار و باکتری تیوباسیلوس بر محتوای عناصر اندام هوایی، برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک و عملکرد دانه گلرنگ تحت شرایط تنش کم‌آبی در تابستان 1401 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه یاسوج واقع در دشت‌روم اجرا گردید. آزمایش به‌صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. رژیم‌های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری از شروع گلدهی تا رسیدگی به عنوان تنش خشکی شدید و از پر شدن دانه تا رسیدگی به عنوان تنش خشکی متوسط) به عنوان عامل اصلی و ترکیب کود گوگرد بنتونیت‌دار در سه سطح (0، 150 و 300 کیلوگرم در هکتار) و باکتری تیوباسیلوس در دو سطح (کاربرد و عدم کاربرد) به عنوان عامل فرعی مورد بررسی قرارگرفتند. تجزیه و تحلیل آماری نشان داد که با افزایش سطوح کود گوگرد بنتونیت‌دار و کاربرد باکتری تیوباسیلوس، محتوای عناصر اندام هوایی، صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانه تحت شرایط تنش خشکی به طور معنی‌داری بهبود یافت. کاربرد ترکیبی گوگرد و باکتری تیوباسیلوس توانایی گیاه را برای تحمل کم‌آبی با بهبود دسترسی به مواد مغذی و فعالیت آنزیم‌های مرتبط با تنش افزایش داد. تحت شرایط تنش شدید کم آبی (قطع آبیاری از گلدهی تا رسیدگی) بیشترین محتوای عناصر اندام هوایی شامل نیتروژن (2/33 درصد)، گوگرد (0/149 درصد)، آهن (44 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و روی (25/66 میلی‌گرم بر کیلوگرم) از تیمارکاربرد همزمان 300 کیلوگرم گوگرد بنتونیت‌دار + باکتری تیوباسیلوس حاصل شد. همچنین برهم‌کنش سه‌گانه رژیم آبیاری × گوگرد بنتونیت‌دار × تیوباسیلوس بر محتوای کلروفیل کل و کاروتنوئید، محتوای قندهای محلول و فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی کاتالاز و پراکسیداز معنی‌دار شد. بیشترین مقدار صفات مذکور در هر یک از رژیم‌های آبیاری با کاربرد همزمان 300 کیلوگرم گوگرد بنتونیت‌دار + باکتری تیوباسیلوس مشاهده شد. این نتایج نشان‌دهنده پتانسیل تیمارهای مبتنی بر گوگرد برای بهبود سازوکارهای تحمل تنش در گلرنگ است. محتوای مالون دی‌آلدهید نیز با قطع آبیاری از مراحل گلدهی و پر شدن دانه افزایش یافت ولی با کاربرد گوگرد بنتونیت دار و باکتری تیوباسیلوس کاهش یافت. عملکرد دانه نیز متاثر از کاربرد 300 کیلوگرم در هکتار گوگرد بنتونیت‌دار + تیوباسیلوس در سطوح آبیاری کامل و تنش متوسط به ترتیب با افزایش 25/28 و 45/54 درصدی همراه شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که قطع آبیاری به ویژه از مرحلۀ گلدهی تا رسیدگی با کاهش صفات فیزیولوژیک و عملکرد دانۀ گلرنگ همراه بوده و کاربرد ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار گوگرد بنتونیت‌دار به همراه باکتری تیوباسیلوس علاوه بر کاهش مصرف کود شیمیایی و در نتیجه پیامدهای نامطلوب ناشی از آن، منجر به افزایش جذب عناصر غذایی، ارتقای کارایی کود زیستی و بهبود عملکرد دانه در شرایط تنش کم‌آبی شده است. این مطالعه بینش‌های ارزشمندی در مورد نقش گوگرد و کودهای زیستی در بهبود مقاومت گلرنگ به کم‌آبی ارائه می‌دهد و به توسعۀ روش‌های کشاورزی پایدار در مناطق خشک کمک می‌کند.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

مطالعۀ عملکرد و اجزای ‌عملکرد کاملینا (Camelina sativa L.) با کاربرد زئولیت و سرکۀ‌چوب در شرایط تنش کم‌آبی

امیرمحمد عابدی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ علی حیدرزاده

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 21-38

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46482.2155

چکیده

گیاهان روغنی مثل سویا و آفتابگردان از جمله محصولات زراعی ضروری هستند که به مقدار قابل توجهی آب نیاز دارند. معرفی گیاه کاملینا به عنوان جایگزین مناسب با ویژگی‌های سازگار با شرایط نامساعد محیطی و نیاز ... بیشتر گیاهان روغنی مثل سویا و آفتابگردان از جمله محصولات زراعی ضروری هستند که به مقدار قابل توجهی آب نیاز دارند. معرفی گیاه کاملینا به عنوان جایگزین مناسب با ویژگی‌های سازگار با شرایط نامساعد محیطی و نیاز کم به آب و عناصر غذایی می‌تواند به عنوان راهکاری مؤثر برای تنوع بخشی به کشت و تأمین نیازهای روغنی کشور باشد. این پژوهش به‌ منظور مطالعه عملکرد و اجزای عملکرد کاملینا با کاربرد زئولیت و سرکۀ‌چوب در شرایط تنش کم‌آبی، به‏صورت کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعۀ دانشکدۀ کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس در سال زراعی 02-1401 اجرا شد. عوامل مورد بررسی در این تحقیق شامل رژیم‌های آبیاری در چهار سطح مختلف بوده‌اند: آبیاری مطلوب (I1)، کم آبیاری ملایم (I2)، کم آبیاری متوسط (I3) و کم آبیاری شدید (I4)، که به ترتیب پس از تخلیه (جذب در منطقه ریشه یا تبخیر) 20، 40، 60 و 80 درصد آب قابل استفاده و سپس آبیاری تا حد ظرفیت مزرعه اعمال شده است. رژیم‌های آبیاری در کرت‌های اصلی و استفاده از زئولیت در دو سطح مختلف (بدون کاربرد زئولیت و هشت تن در هکتار زئولیت) و سرکۀ چوب در چهار سطح مختلف (صفر، ۵۰۰۰، 10000، 15000 پی‏پی‏ام) به صورت ترکیب فاکتوریل در کرت‌های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. برای تعیین زمان و حجم آبیاری و همچنین مقدار نفوذ عمقی آب، از دستگاه Time-Domain Reflectometry یا TDR استفاده شد. استفاده از زئولیت و محلول‌پاشی سرکۀ چوب در شرایط آبیاری مطلوب سبب بهبود قابل توجهی در تمامی صفات اندازه‌گیری شده گردید. همچنین، در شرایط کم آبیاری متوسط و کم آبیاری شدید، این تأثیرات چشمگیرتر بود. اما باید توجه داشت که در کم آبیاری شدید، تأثیرات معنی‌داری از زئولیت مشاهده نشد، در حالی که استفاده از سرکۀ چوب با غلظت 10000 پی‌پی‌ام توانست نتایج قابل توجهی در برخی از ویژگی‌های گیاه، مانند عملکرد دانه و شاخص برداشت داشته باشد. بیشترین عملکرد دانه، در کاربرد زئولیت و عدم کاربرد سرکۀ چوب حاصل شد که با تیمار کاربرد زئولیت و محلول‌پاشی سرکۀ چوب با غلظت 15000 پی‌پی‌ام (1350 کیلوگرم در هکتار) از لحاظ آماری با یکدیگر اختلاف معنی‌داری نداشتند. در کم‌آبیاری شدید با 951 کیلوگرم در هکتار، عدم کاربرد زئولیت، محلول‌پاشی سرکۀ چوب با غلظت 10000 پی‌پی‌ام بیشترین عملکرد دانه را ثبت کرد. سایر رژیم‌های آبیاری از لحاظ آماری تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نداشتند. بیشترین شاخص برداشت در آبیاری مطلوب با 33/86 درصد در تیمار کاربرد زئولیت و عدم محلول‌پاشی سرکۀ‌چوب به دست آمد، در کم آبیاری شدید، عدم کاربرد زئولیت و محلول‌پاشی با غلظت 10000 پی‌پی‌ام بیشترین شاخص برداشت را 30/31 درصد ثبت کرد. با توجه به نتایج، می‌توان چنین استنباط نمود برای افزایش سطح برگ، طول ریشه، ارتفاع، تعداد خورجینک در بوته، و وزن هزار دانه، آبیاری مطلوب و همچنین استفاده از زئولیت و محلول‌پاشی سرکۀ چوب با غلظت 5000 پی‌پی‌ام توصیه می‌شود. برای افزایش عملکرد دانه و عملکرد زیست توده، در صورت امکان کم‌آبیاری متوسط و همچنین کاربرد زئولیت به‌عنوان به صرفه ترین تیمار معرفی می‌شود. در شرایط کم آبیاری شدید نیز استفاده از محلول‌پاشی سرکۀ چوب با غلظت 10000 پی‌پی‌ام به جهت افزایش عملکرد دانه و عملکرد زیست توده توصیه می‌گردد.

علمی پژوهشی - زراعت

تأثیر تراکم بوته بر صفات زراعی و فیزیولوژیک لاین‌های مختلف ذرت در شرایط شمال استان خوزستان

غلامحسین اسلام‌نیا؛ محمد رضا مرادی تلاوت؛ سیدعطاءالله سیادت؛ خلیل عالمی سعید؛ علی‌اکبر صانعی‌نژاد

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 39-52

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47210.2179

چکیده

ارقام تجاری ذرت جهت کشت در مناطق مختلف جهان جهت تولید دانه و علوفه، ارقام هیبریدی هستند که سالانه توسط شرکت‌های تولید بذر جهت کاشت در مزارع کشاورزان عرضه می‌شوند. ازاین‌رو بررسی رشد، عملکرد و ویژگی‌های ... بیشتر ارقام تجاری ذرت جهت کشت در مناطق مختلف جهان جهت تولید دانه و علوفه، ارقام هیبریدی هستند که سالانه توسط شرکت‌های تولید بذر جهت کاشت در مزارع کشاورزان عرضه می‌شوند. ازاین‌رو بررسی رشد، عملکرد و ویژگی‌های فیزیولوژیک لاین‌های ذرت در شرایط مختلف مدیریتی و زراعی می‌تواند سبب شناسایی مدیریت بهینۀ لاین‌های مورد نظر جهت تولید هیبریدهای ذرت شود. بنابراین، به‌منظور بررسی پاسخ‌های اکوفیزیولوژیک لاین‌های مختلف ذرت به تراکم کاشت در شمال خوزستان، آزمایشی در تابستان سال‌های 1398 و 1399 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی‌آباد دزفول واقع در استان خوزستان انجام شد. این پژوهش به‌صورت آزمایش فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش سه تراکم بوته (60 و 85 و 110 هزار بوته در هکتار) به‌عنوان عامل اول در کرت‌های اصلی و شش ژنوتیپ ذرت (لاین های MO17 (شاهد)،SD-95-11 ،C3-95-5 ،C3- 95-15 ،C4-95-2 ،C4-95-3 ) به‌عنوان عامل دوم در کرت‌های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. در این پژوهش صفات شاخص سطح برگ، سطح ویژة برگ، شاخص کلروفیل برگ، ارتفاع بوته، عملکرد و اجزای عملکرد، شاخص برداشت، و عملکرد زیست‌توده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان‌دهندة تفاوت معنی‌دار بین لاین‌های ذرت در واکنش به تراکم بوته در واحد سطح مزرعه بود. بیشترین عملکرد دانه در تراکم 110 هزار بوته در هکتار و لاین 103 (2115 کیلوگرم در هکتار) و کمترین مقدار آن در تراکم 60 هزار بوته در هکتار و لاین 119 (1030 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. تراکم 110 هزار بوته در هکتار در بیشتر صفات دارای بالاترین مقادیر بود و به‌عنوان بهترین تراکم کاشت برای لاین‌های مورد آزمایش در نظر گرفته شد. از بین صفات مورفولوژیک مؤثر بر رشد گیاه، سطح ویژة برگ همبستگی مثبت و معنی‌داری با عملکرد زیست‌توده و عملکرد دانه نشان داد. همچنین لاین شمارة 103 به‌عنوان لاین برتر انتخاب گردید که از آن می‌توان در برنامه‌های به نژادی ذرت در مناطق گرم و خشک کشور استفاده نمود. از طرف دیگر در مجموع از بین 6 لاین مورد استفاده، لاین شماره 103 به‌عنوان برترین لاین انتخاب گردید که از آن می‌توان در برنامه به‌نژادی ذرت در مناطق گرم و خشک کشور استفاده نمود.

علمی پژوهشی - زراعت

ارزیابی عملکرد دانه و بهره‌وری آب لاین امیدبخش کنجد در تیمارهای مختلف آبیاری در منطقه برازجان، استان بوشهر

مجید غلامحسینی؛ داود کیانی؛ مهرداد نوروزی؛ فرناز شریعتی؛ غلامرضا قدرتی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 53-68

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47304.2185

چکیده

با توجه به کاهش منابع آبی انجام تحقیقات هدفمند در ارتباط با برنامه‌ریزی آبیاری در زراعت کنجد در منطقۀ بوشهر به عنوان یکی از قطب‌های تولید کنجد در کشور ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور آزمایشی به صورت ... بیشتر با توجه به کاهش منابع آبی انجام تحقیقات هدفمند در ارتباط با برنامه‌ریزی آبیاری در زراعت کنجد در منطقۀ بوشهر به عنوان یکی از قطب‌های تولید کنجد در کشور ضروری به نظر می‌رسد. بدین منظور آزمایشی به صورت کرت‌های دوبار خردشده در قالب طرح پایۀ بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال 1401 و 1402 در مزرعۀ پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان بوشهر، ایستگاه برازجان اجرا شد. در این آزمایش اثر رژیم آبیاری، شامل آبیاری پس از تبخیر 80 (آبیاری کامل) و 160 (کم آبیاری) میلی‌متر از تشتک تبخیر کلاس A و زمان قطع آخرین آبیاری، شامل قطع آبیاری در ابتدای گلدهی، قطع آبیاری در ابتدای کپسول‌دهی و قطع آبیاری در اواسط کپسول‌دهی بر عملکرد و اجزای عملکرد، درصد و عملکرد روغن و کارایی مصرف آب دو ژنوتیپ کنجد شامل رقم دشتستان 2 و لاین در دست معرفی کنجد (لاین شماره 7) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که در دو صفت مهم تعیین‌کنندۀ عملکرد دانه در کنجد شامل تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول، لاین شماره 7 نه‌ تنها در تیمار آبیاری کامل برتر از رقم دشتستان 2 بود، بلکه رژیم کم آبیاری، صفات مذکور را در این لاین در مقایسه با رقم دشتستان 2 کمتر متاثر ساخت. در مقابل از نظر وزن هزار دانه رقم دشتستان 2 برتری داشت. نتایج حاکی از آن بود که متوسط عملکرد لاین شماره 7 در مقایسه با رقم دشتستان 2 حدود 25 درصد بیشتر بود، همچنین این لاین بر خلاف رقم دشتستان 2 برای دستیابی به حداکثر عملکرد دانه نیازی به ادامه دادن آبیاری پس از مرحلۀ ابتدای کپسول‌دهی نداشت. حداکثر بهره‌وری آب آبیاری در رقم دشتستان 2، 0/34 کیلوگرم دانه بر مترمکعب، از تیمار قطع آبیاری در ابتدای گلدهی به دست آمد. در لاین شماره 7، بیشترین این صفت از تیمار قطع آبیاری در اوایل کپسول‌دهی به مقدار 0/36 کیلوگرم دانه به ازای هر مترمکعب آب مصرفی حاصل شد. در لاین شماره 7، افزایش بهره‌وری آب آبیاری نه تنها به دلیل صرفه‌جویی در مصرف آب بلکه به دلیل عملکرد بالاتر به دست آمده (733 کیلوگرم در هکتار) در تیمار قطع آبیاری در اوایل کپسول‌دهی حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد گرچه که رقم دشتستان 2، حدود 1/5 درصد محتوی روغن دانه بیشتری در مقایسه با لاین شماره 7 داشت، در مقابل عملکرد روغن لاین شماره 7 تا 24 درصد بیشتر از عملکرد روغن رقم دشتستان 2 بود. در مجموع چنین می‌توان نتیجه‌گیری کرد که از طریق جایگزینی ارقام قدیمی با لاین‌های جدید در دست معرفی کنجد و مدیریت بهینه آبیاری می‌توان با صرفه-جویی در مصرف آب علاوه بر جلوگیری از کاهش عملکرد موجب افزایش بهره‌وری آب آبیاری در زراعت کنجد شد.

علمی پژوهشی - سبزی و صیفی

بهینه سازی رشد بوته و میوه خیار گلخانه‌ای در پاسخ به محلولپاشی برگی اسید‌سالیسیلیک و اسید‌بوریک

امیرحسین شهبازی؛ سید جواد موسوی زاده؛ کامبیز مشایخی؛ ایوب قربانی دهکردی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 69-85

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47687.2193

چکیده

خیار، یکی از سبزیجات با سطح زیر کشت گلخانه‌ای گسترده در ایران می‌باشد. در کشت خیار گلخانه‌ای مشکلات متعددی وجود دارد که بیشتر آن مربوط به جذب آب و مواد غذایی در اثر تنش‌های محیطی مختلف می‌باشد ... بیشتر خیار، یکی از سبزیجات با سطح زیر کشت گلخانه‌ای گسترده در ایران می‌باشد. در کشت خیار گلخانه‌ای مشکلات متعددی وجود دارد که بیشتر آن مربوط به جذب آب و مواد غذایی در اثر تنش‌های محیطی مختلف می‌باشد که تأثیر مستقیم بر ویژگی‌های کمی و کیفی خیار دارد. در این بین اسید سالیسیلیک به‌عنوان یک تنظیم‌کنندۀ حیاتی و همچنین ابزاری بالقوه برای حفاظت و تولید پایدار محصول عمل می‌کند. علاوه‌بر‌این، عنصر بور در انتقال قند‌ها و هورمون‌ها، تشکیل میوه، شکل‌گیری جوانه‌های برگ و گل در داخل گیاه نقش ایفا می‌نماید. بنابراین هدف اصلی این آزمایش بررسی کاربرد همزمان اسید‌سالیسیلیک و اسید‌بوریک بر شاخص‌های کمی و کیفی بوته و میوه خیار گلخانه‌ای رقم گوهر در شرایط کشت خاکی می‌باشد. پژوهش حاضر بهصورت آرایش فاکتوریل بر پایۀ طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتور اول محلول‌پاشی اسیدسالیسلیک در سه غلظت ( 0، 0/5 و 1 میلی‌مولار) و فاکتور دوم محلول‌پاشی اسید‌بوریک در سه غلظت (0، 2 و 4 میلی‌مولار) بود. پس از ظهور برگ دوم حقیقی خیار با فاصلۀ‌ 10 روز و در مجموع چهار مرتبه تیماردهی انجام گردید. صفات مورفولوژیک از قبیل طول بوته، تعداد برگ، سطح تک برگ و طول دمبرگ اندازه‌گیری شد. صفات بیوشیمیایی برگ مانند غلظت کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، آنتوسیانین و صفات کیفی میوه مانند محتوای قند کل، ساکارز، گلوکز و فروکتوز و در نهایت تعداد میوه و عملکرد اندازه‌گیری شد. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش حاضر، تیمار اسید‌‌سالیسیلیک و اسید‌بوریک اثر معنی‌‌داری بر تمام صفات اندازه‌‌گیری شده داشتند. بر اساس نتایج به دست آمده تعداد برگ بالاتری با میانگین 47/33 عدد با کاربرد 0/5 میلی مولار اسیدسالیسیلیک و صفر میلی‌مولار اسیدبوریک مشاهده شد. میزان سطح برگ بالایی با 306 سانتی‌مترمربع در تیمار صفر میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک و 2 میلی‌مولار اسیدبوریک ثبت شد. همینطور بیشترین غلظت کلروفیل کل برگ با 12/11 و 10/8 میلی گرم بر گرم وزن تر به ترتیب مربوط به صفر و یک میلی‌مولار اسید‌سالیسیلیک به همراه 2 میلی‌مولار اسیدبوریک بود.‌ بیشترین میزان ساکارز و فروکتوز میوه به ترتیب با 226/3 و 87/9 میلی‌گرم بر گرم وزن تر مربوط به تیمار یک میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک در صفر میلی‌مولار اسیدبوریک بود. تیمار یک میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک در 2 میلی‌مولار اسیدبوریک بالاترین میزان گلوکز میوه با 368/7 میلی‌گرم بر گرم وزن تر را نشان داد. بیشترین تعداد میوه با 86/33 عدد و بالاترین عملکرد کل میوه با 9/59 کیلوگرم در بوته و 21/10 کیلوگرم در مترمربع مربوط به تیمار 0/5 میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک در 2 میلی‌مولار اسیدبوریک بود. همینطور کمترین تعداد میوه نیز با 44 عدد و کمترین عملکرد کل میوه نیز با 3/39 کیلوگرم در بوته در تیمار شاهد ثبت شد. با ارزیابی اطلاعات به‌دست آمده می‌توان گفت که اسید‌سالیسیلیک در مورد صفت‌‌های اندازه‌‌گیری شده، اثر محسوس‌تر نسبت به اسید بوریک داشت، با این حال ترکیب دو تیمار اسیدسالیسیلیک و اسید‌بوریک نتیجۀ مطلوب و بهینه‌تری نسبت به کاربرد تکی آن‌ها نشان داد. به طور کلی تیمار 0/5 میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک در 2 میلی‌مولار اسید‌بوریک در اکثر صفات کمی و کیفی اندازه‌گیری شده بازدۀ مثبت و بهتری را نشان داد.

علمی پژوهشی - فیزیولوژی پس از برداشت

بررسی اثر کاربرد ترکیبات طبیعی در دورۀ قبل و پس از برداشت بر ویژگی‌های فیزیکوشیمیایی میوه سیب رقم گلدن دلیشز (Malus domestica cv. Golden Delicious)

فاطمه عینی تاری؛ عبداله احتشام نیا؛ حسن مومیوند؛ محمدرضا راجی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 87-103

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47136.2177

چکیده

سبک زندگی سالم، امروزه در سطح جهانی با تقاضای بالایی مواجه شده و این تقاضا نیاز به حفظ یا ذخیره بهتر مواد خوراکی تازه مثل میوه ها را بخاطر داشتن مقادیر فراوان ویتامین و مواد معدنی افزایش داده است. از ... بیشتر سبک زندگی سالم، امروزه در سطح جهانی با تقاضای بالایی مواجه شده و این تقاضا نیاز به حفظ یا ذخیره بهتر مواد خوراکی تازه مثل میوه ها را بخاطر داشتن مقادیر فراوان ویتامین و مواد معدنی افزایش داده است. از طرفی، افزایش ضایعات پس از برداشت موجب شده توسعۀ کاربرد ترکیبات طبیعی و سازگار با طبیعت و انسان، در جهت تولید محصولات عاری از مواد مضر و دارای ارزش غذایی بالا، همراه با کاهش ضایعات، امری ضروری به نظر برسد. به همین منظور، آزمایش حاضر به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار انجام شد. فاکتور اول تیمارهای محلول‌پاشی قبل و پس از برداشت شامل شاهد، محلول‌پاشی کیتوزان (50 میلیگرم بر لیتر) و نانوکیتوزان (50 و 100 میلیگرم بر لیتر) و غوطه وری میوه های برداشت شده با محلول کلریدکلسیم در مرحلۀ پس از برداشت (صفر و 2 درصد) و فاکتور دوم شامل مدت زمان انبارمانی (روزهای صفر، 60، 90 و 120) بر میوه های سیب رقم گلدن پیوند شده روی پایه MM 111 بود. محلول‌پاشی قبل از برداشت در یک باغ سیب 18 ساله در سال 1400، واقع در منطقه آبستان شهرستان خرم آباد و مرحلۀ غوطه وری در آزمایشگاه پس از برداشت صورت گرفت. میوه ها پس از شستشوی اولیه، ابتدا با آب مقطر شستشو، خشک و سپس در محلول کلرید کلسیم در دمای اتاق به مدت 8 دقیقه غوطه ور شدند. سپس در مجاورت جریان هوای خنک به منظور حصول اطمینان از حذف رطوبت سطحی اضافی، در جعبه های پلاستیکی میوه و یخچال دمای 4 درجه و رطوبت نسبی 80 تا 90 درصد تا زمان اندازه گیری پارامترها نگهداری شد. در این بررسی، ویژگی های بیوشیمیایی ازجمله کاهش وزن، اسیدیته، اسیدهای قابل تیتراسیون، مواد جامد محلول کل، شاخص رسیدگی، ویتامین ث و محتوای مالون دی آلدئید بررسی گردید. نتایج تحقیق نشان داد که تیمارهای مورد استفاده، ویژگی های بررسی شده در میوه سیب را تحت تأثیر قرار دادند و کاهش وزن کمتری نسبت به تیمار شاهد داشتند. بررسی ویژگی های بیوشیمیایی نیز بیانگر تأثیر مثبت تمام تیمارها بر پارامترهای مورد نظر بود، به طوری که بیشترین اسیدهای قابل تیتراسیون (0/31 درصد)، ویتامین ث (45 میلی‌گرم آسکوربیک اسید بر 100 میلی‌لیتر عصارۀ میوه) و کمترین میزان اسیدیته (3/54) و محتوای مالون دی آلدئید (0/27 میلیگرم بر گرم وزن تازه) در تیمارهای ترکیبی نانوکیتوزان و کلرید کلسیم به دست آمد. همچنین تیمارهای مورد استفاده موجب کاهش مواد جامد محلول کل و شاخص رسیدگی میوه ها شدند. براساس نتایج کلی، میتوان بیان نمود که کاربرد تیمارهای نانوذرات کیتوزان 100 میلیگرم بر لیتر در مرحلۀ قبل از برداشت به همراه غوطه وری میوه ها در مرحلۀ پس از برداشت در محلول کلرید کلسیم 2 درصد، در اکثر ویژگی ها نتایج مطلوب تری نسبت به سایر سطوح تیماری نشان داد.

علمی پژوهشی - فیزیولوژی گیاهان زراعی

تأثیر هیومیک اسید و عصاره جلبک دریایی بر برخی صفات بیوشیمیایی کینوا (Chenopodium quinoa Willd) در شرایط قطع آبیاری در دو مکان استان کرمانشاه

قباد محمدپور؛ سلیم فرزانه؛ سعید خماری؛ سیده یلدا رئیسی ساداتی؛ رئوف سید شریفی؛ بهروز اسماعیل پور؛ کیانوش آذرشب

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 105-123

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46890.2168

چکیده

کینوا به جهت میزان پروتئین بالا، تعادل اسید آمینه‌های ضروری مانند لیزین و تریپتوفان، گیاهی با ارزش غذایی فراوان است که می‌تواند یک جایگزین مناسب برای برنج باشد، لذا توسعه و کشت این محصول بسیار حائز ... بیشتر کینوا به جهت میزان پروتئین بالا، تعادل اسید آمینه‌های ضروری مانند لیزین و تریپتوفان، گیاهی با ارزش غذایی فراوان است که می‌تواند یک جایگزین مناسب برای برنج باشد، لذا توسعه و کشت این محصول بسیار حائز اهمیت است. از آنجایی‌که کشور ما در منطقۀ خشک و نیمه خشک قرار دارد و میزان تبخیر و تعرق بیشتر از میزان بارندگی می‌باشد، محصولات کاشته شده به‌خصوص در آخر فصل دچار تنش خشکی می‌شوند، لذا کاربرد کودهای طبیعی از جمله عصاره جلبک دریایی و هیومیک اسید می‌توانند در تعدیل اثر تنش مناسب باشند. این آزمایش به‌منظور ارزیابی برخی شاخص‌های بیوشیمیایی کینوا در شرایط قطع آبیاری در دو مکان با اقلیم گرم (قصرشیرین) و اقلیم سرد (دالاهو) در استان کرمانشاه به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال زراعی 98-1397 اجرا گردید. کرت‌های اصلی تیمار آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، قطع آبیاری در ابتدای گلدهی و نیز شروع دانه‌بندی) و کرت‌های فرعی محلول‌پاشی در پنج سطح شامل عصاره جلبک دریایی در دو سطح (2/5 گرم در لیتر و 3/57 گرم در لیتر)، هیومیک اسید در دو سطح (3/75 گرم در لیتر و 5 گرم در لیتر) به همراه یک تیمار شاهد (محلول‌‌پاشی با آب خالص) بودند. نتایج نشان داد که قطع آبیاری موجب کاهش غلظت رنگیزه‌های فتوسنتزی کلروفیل a، کلروفیل b و کاروتنوئید، میزان پروتئین و محتوای نسبی آب برگ گیاه کینوا در مقایسه با آبیاری کامل گردید. همچنین در شرایط تنش، محتوای پرولین و نشت الکترولیت مواد از غشای سلولی، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان سوپر اکسید دیسموتاز، کاتالاز و پراکسیداز افزایش یافت. کاربرد عصارۀ جلبک دریایی و هیومیک اسید موجب کاهش اثر قطع آبیاری شد، به‌طوری که بیشترین میزان کلروفیل a (1/760 میلی‌گرم بر گرم)، کلروفیل b (0/989 میلی‌گرم بر گرم)، کاروتنوئید (0/291 میلی‌گرم بر گرم)، پروتئین (1/40 میلی‌گرم بر گرم) و محتوای نسبی آب برگ در محلول‌پاشی3/75 گرم در لیتر عصارۀ جلبک دریایی به‌دست آمد. اثرات قطع آبیاری در مکان گرمسیر قصرشیرین بیشتر بود و بیشترین تأثیر تنش خشکی در مرحلۀ قطع آبیاری در ابتدای گلدهی مشاهده شد. به‌طور کلی این یافته‌‌ها نشان داد که محلول‌‌پاشی با عصارۀ جلبک دریایی و اسید هیومیک می‌‌تواند به‌‌عنوان یک راهبرد کارآمد و سازگار با محیط زیست برای کاهش اثرات نامطلوب قطع آبیاری بر گیاه کینوا استفاده شود.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

ارزیابی و مقایسه درصد و عملکرد روغن دانه در جمعیت‌های مختلف بالنگوی شهری (Lallemantia iberica Fisch. et Mey) در شمال غرب ایران

جلیل شفق کلوانق؛ عادل دباغ محمدی نسب؛ یعقوب راعی؛ پیوند صمیمی فر؛ مینا امانی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 125-139

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46229.2148

چکیده

گیاه بالنگوی شهری، به‌ دلیل نیاز آبی پایین و دورۀ رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به‌ ویژه آذربایجان، می‌تواند مناسب باشد. با‌توجه‌ به کاشت اکوتیپ‌های متعدد با ویژگی‌های رشدی و عملکردی متنوع و اندازه‌گیری ... بیشتر گیاه بالنگوی شهری، به‌ دلیل نیاز آبی پایین و دورۀ رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به‌ ویژه آذربایجان، می‌تواند مناسب باشد. با‌توجه‌ به کاشت اکوتیپ‌های متعدد با ویژگی‌های رشدی و عملکردی متنوع و اندازه‌گیری صفات مختلف کمّی و کیفی می‌توان اکوتیپ‌های سازگار و مناسب برای منطقه را شناسایی و معرّفی کرد و در صورت نیاز در برنامه‌های به‌نژادی مورد استفاده قرار داد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری می‌باشد. به منظور ارزیابی ویژگی‌های مرتبط با درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری (قَرَه‌زَرَک) جمع‌آوری‌ شده از مناطق مختلف کشور، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و طی سال‌های 1395 و 1396 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. مهم‌ترین صفات اندازه‌گیری شده شامل طول شاخۀ‌ فرعی بارور، عملکرد دانه، تعداد دانه در شاخۀ اصلی و فرعی و همچنین برخی صفات کیفی از قبیل درصد و عملکرد روغن بود. نتایج به‌ دست‌آمده نشان داد که اکوتیپ‌ها در اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند. در تجزیه رگرسیونی عملکرد روغن، بالاترین ضریب رگرسیونی (1/098) در عملکرد دانه مشاهده گردید. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، اکوتیپ‌های شماره 37 (روستای الوار بستان‌‌آباد) با میانگین 116/3 گرم در مترمربع، شماره 23 (تبریز 4) با میانگین 104/7 گرم در مترمربع و شماره 24 (تودۀ محلی کلوانق 14) با میانگین 101/7 گرم در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. باتوجه ‌به نتایج جدول تجزیه واریانس اثر اکوتیپ بر درصد روغن دانه و عملکرد روغن معنی‌دار گردید. به‌طوری‌که اکوتیپ شماره 8 (تودۀ بومی شهرستان کلوانق 7) با میانگین 44/3 درصد بیشترین درصد روغن در دانه را بین 49 اکوتیپ مورد آزمایش به خود اختصاص داد و اکوتیپ شماره 27 (تودۀ بومی روستای پارام 1 هریس) در رتبۀ بعدی قرار گرفت. بیشترین عملکرد روغن نیز در اکوتیپ شماره 37 (تودۀ بومی روستای الوار بستان‌آباد) با میانگین 44/4 گرم در متر مربع به دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اکوتیپ شماره 37 (روستای الوار بستان‌آباد)، 23 (تبریز 4) و 24 (کلوانق 14) از نظر صفت عملکرد دانه و روغن به‌عنوان مناسب‌ترین و سازگارترین اکوتیپ‌ها برای شمال غرب ایران شناخته شدند.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

تأثیر سدیم نیتروپروساید و تریاکانتانول بر خصوصیات مورفولوژیک و فیتوشیمیایی گیاه دارویی بادرشبی (Dracocephalum moldavica) در مرحلۀ گلدهی کامل

سعیده علیزاده سالطه؛ سمانه خلف خانی؛ پریناز فردوسی قبچاق

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 141-155

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.44445.2116

چکیده

سدیم نیتروپروساید و تریاکانتانول به‌عنوان تنظیم‌کنندۀ رشد گیاهی، رشد و نمو گیاه را بهبود بخشیده و تولید متابولیت‌های ثانویه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین تریاکانتانول به‌عنوان یک محرک رشد گیاهی، ... بیشتر سدیم نیتروپروساید و تریاکانتانول به‌عنوان تنظیم‌کنندۀ رشد گیاهی، رشد و نمو گیاه را بهبود بخشیده و تولید متابولیت‌های ثانویه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین تریاکانتانول به‌عنوان یک محرک رشد گیاهی، نقش محوری در تنظیم بسیاری از فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیک گیاهان از جمله فتوسنتز ایفا می‌کند. گیاه بادرشبی (بادرشبو)، گیاهی علفی، یک ساله و معطر از تیرۀ نعناعیان می باشد که در طب سنتی از جایگاه ویژه‌ ای برخوردار است. با توجه به اهمیت اقتصادی گیاه دارویی بادرشبی، در این پژوهش اثرات محلول‌پاشی سدیم نیتروپروساید و تریاکانتانول بر تغییرات مورفولوژیک و عملکرد کمی و کیفی متابولیت‌های ثانویه به‌ویژه بازدۀ اسانس گیاه دارویی بادرشبی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395-1394 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل محلولپاشی در مرحلۀ گلدهی با سدیم نیتروپروساید (SNP) و تریاکانتانول (Tria) هرکدام در سه سطح صفر ، 0/5 و 1 میلی‌ مولار بود. در نهایت صفات رشدی (سطح برگ و تعداد شاخۀ جانبی)، وزن تر و خشک شاخساره، عملکرد و درصد اسانس، مواد جامد محلول، محتوای پروتئین، محتوای فلاونوئید و فنل کل و محتوای نیتروژن، فسفر، پتاسیم و سدیم در مرحلۀ گلدهی کامل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده در پژوهش حاضر نشان داد؛ برهم‌ کنش غلظت های مختلف تریاکانتانول و سدیم نیتروپروساید اثر معنیداری بر سطح برگ و تعداد شاخۀ جانبی داشت. همچنین سدیم نیتروپروساید در غلظت یک میلی‌ مولار موجب افزایش قابل توجه وزن تر و خشک اندام هوایی بوته گردید. محلولپاشی تریاکانتانول و سدیم نیتروپروساید اثر معنی داری بر محتوای عناصر بافت برگ داشت و بیشترین افزایش در غلظت یک میلی مولار این دو تیمار ثبت گردید. همچنین محلولپاشی سدیم نیتروپروساید به تنهایی و به همراه تریاکانتانول اثر معنی داری بر میزان فنل، فلاونوئید و پروتئین محلول کل در سطح یک درصد داشت، به گونه‌ای که تیمار یک میلی مولار سدیم نیتروپروساید به همراه یک میلی مولار تریاکانتانول به ترتیب باعث افزایش 62/9، 51/2 و 34/9 درصدی میزان فنل، فلاونوئید و پروتئین محلول کل در مقایسه با تیمار شاهد شد. طبق نتایج به دست آمده؛ تیمار یک میلی مولار تریاکانتانول بههمراه یک میلی مولار سدیم نیتروپروساید بیشترین تأثیر را بر عملکرد اسانس گیاه بادرشبی داشت و باعث افزایش 207 درصدی عملکرد اسانس در مقایسه با تیمار شاهد شد. نتایج این تحقیق نشان داد کاربرد سدیم نیتروپروساید و تریاکانتانول با غلظت مناسب، اثرات قابل توجهی بر رشد و عملکرد گیاه بادرشبی داشته و تیمار یک میلی مولار تریاکانتانول به همراه یک میلی مولار سدیم نیتروپروساید به عنوان تیمار بهینه در مطالعه حاضر معرفی گردید.

علمی پژوهشی - گیاهان زینتی

ارزیابی جوانه زنی، کیفیت ظاهری و ویژگی های مورفوفیزیولوژیک چند چمن بومی ایران

سحر میرزایی؛ سمیه اسماعیلی

دوره 48، شماره 1 ، فروردین 1404، صفحه 157-171

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47889.2202

چکیده

یکی از عامل‌های کلیدی در دستیابی به مدیریت پایدار فضای سبز، کشت و توسعۀ گونه‌های بومی سازگار و متحمل به عوامل نامساعد محیطی در فضای سبز شهری و برون شهری می‌باشد. گونه‌های چمن کم توقع و در عین حال با ... بیشتر یکی از عامل‌های کلیدی در دستیابی به مدیریت پایدار فضای سبز، کشت و توسعۀ گونه‌های بومی سازگار و متحمل به عوامل نامساعد محیطی در فضای سبز شهری و برون شهری می‌باشد. گونه‌های چمن کم توقع و در عین حال با حفظ کیفیت قابل قبول با کاهش هزینه‌های مدیریتی به ویژه چمن‌زنی و اثرات نامطلوب زیست محیطی امروزه بیشتر مورد توجه مدیران فضای سبز قرار گرفته است. از‌این‌رو، هدف اصلی این مطالعه ارزیابی هشت ژنوتیپ بومی چمن بر اساس جوانه‌زنی بذر، کیفیت ظاهری، صفات مورفوفیزیولوژیک و تحمل به پاخوری با شناسایی ژنوتیپ‌هایی با عملکرد برتر بود که با اهداف به‌نژادی توسعۀ ارقام جدید چمن مطابقت داشته و می‌توانند جایگزین گونه‌های وارداتی شوند. این ژنوتیپ‌های امیدبخش می‌توانند به عنوان جایگزین‌های سازگار در اختیار مدیران فضای سبز شهری و برنامه‌ریزان حومه شهر قرار گیرند. از این‌رو، در این پژوهش هشت ژنوتیپ چمن بومی شامل (Lolium perenne، Festuca arundinacea،F. ovina ،F. rubra ، Agropyron cristatum ، A. intermedium، Poa pratensis و P. trivialis) از مناطق مختلف ایران جمع-آوری و شاخص‌های جوانه‌زنی بذر، سرعت استقرار، کیفیت ظاهری، ویژگی‌های رشدی و میزان کلروفیل آن-ها در سال ۱۴۰۰-۱۴۰۲ در پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات ارزیابی شد. نتایج نشان داد که ژنوتیپ بومی چمنL. perenne، از نظر شاخص‌های بذری مانند درصد جوانه‌زنی (79/33 درصد)، سرعت جوانه‌زنی بذر (9/92 درصد) و رشد دانهال (18/80 سانتی‌متر) بالاترین میزان را در مقایسه با سایر ژنوتیپ‌ها نشان داد. همچنین از نظر کیفیت ظاهری (9/83)، ارتفاع (8/9 سانتی‌متر)، پنجه‌زنی (13/89 عدد)، وزن تر (76/49 گرم) و خشک اندام هوایی (65/73 گرم) و میزان کلروفیل (2 میلی‌گرم بر گرم) در مقایسه با سایر ژنوتیپ‌ها برتر بود. با این‌حال، در بیشتر صفات اندازه‌گیری شده تفاوت معنی‌داری با ژنوتیپ بومی F. arundinacea نداشت. افزون بر این، آنالیز ضریب همبستگی پیرسون نشان داد بین سرعت جوانه‌زنی بذر با تمام ویژگی‌های اندازه‌گیری شده (r≥0.94) همبستگی مثبت و معنی‌داری وجود داشت. این نکته بیانگر آن است که افزون بر شاخص‌های کمی، شاخص‌های کیفی بذر نیز در سرعت استقرار، کیفیت ظاهری، میزان کلروفیل و سایر ویژگی‌های رشدی در چمن‌ها اهمیت دارد. می‌توان نتیجه گرفت که چمن‌های بومی چاوی چند‌ساله (L. perenne) و چمانواش بلند (F. arundinacea) می‌توانند جایگزین چمن‌های وارداتی آن‌ها گردند و در فضای سبز شهری و زمین-های ورزشی استفاده شوند. همچنین سایر چمن‌های مورد مطالعه مانند گونه‌های علف گندمی (Agropyron spp.) در فضاهای برون شهری و در کنار جاده‌ها با نگهداری کم پیشنهاد می‌شود. در مجموع، یافته‌ها نشان می‌دهد که در ایران با بهره‌گیری از ژنوتیپ‌های امیدبخش چمن، ظرفیت افزایش منابع ژرم‌پلاسم چمن و توسعۀ برنامه‌های به‌نژادی و تولید واریته‌های سازگار و متحمل به پاخوری وجود دارد.

بررسی مناسب ترین روش و زمان پیوند درخت کُنار (.Ziziphus spina-christi L) در منطقه‌ی اهواز

دوره 34، شماره 2 ، بهمن 1390، ، صفحه 81-86

چکیده

درخت کُنار از جملـه درختان میـوه مناطق گرمسیـری و نیمه گرمسیـری است که در کشورهای مختلفی از اروپا، امریکا، افریقا، استرالیا و آسیا از جمله ایران گسترش یافتهاست. کُنار از جمله مقاوم‎ترین درختان میوه ... بیشتر درخت کُنار از جملـه درختان میـوه مناطق گرمسیـری و نیمه گرمسیـری است که در کشورهای مختلفی از اروپا، امریکا، افریقا، استرالیا و آسیا از جمله ایران گسترش یافتهاست. کُنار از جمله مقاوم‎ترین درختان میوه به شرایط سخت محیطی به ویژه شرایط خشکی و کم‎آبی، شوری و درجه حرارت های بالا به شمار می رود. کُنار درختی است که علاوه بر مصرف میوه آن به صورت تازه خوری دارای کاربردهای متعدد نیز می باشد. با وجود ویژگی های مطلوب این درخت، کشت و کار آن در کشور هنوز به صورت تجاری متداول نشده است. از جمله مهم ترین دلایل عدم توسعه ی کشت باغ‌های تجاری آن، کمبود نهال پیوندی و نبود اطلاعات کافی در مورد پیوند این گیاه است. لذا به منظور بررسی تکثیر به روش پیوند، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه فاکتور زمان پیوند (خرداد و شهریور)، روش پیوند {تی (T)، تی معکوس (┴) و لوله ای} و نوع اکوتیپ (پیوندک درختان اکوتیپ A، اکوتیپ B و اکوتیپ C) از سال 1382 به مدت دو سال به مرحله ی اجرا گذاشته شد. بر اساس نتایج به دست آمده، در استان خوزستان پیوند در شهریورماه با 26/80 درصد گیرایی مناسب تر از خرداد ماه و روش پیوند پیوند تیمعکوس (┴) با 15/86 درصد گیرایی مناسب تر از روش‌های پیوند تی و لوله‌ای است. اکوتیپ اثر معنی داری بر میزان گیرایی پیوند نداشته است که می تواند نشان دهنده ی میزان سازگاری بالای نهال‌های بذری با پیوندک‌های مورد آزمون باشد.

اثر زمان برداشت و روش بسته‌بندی برکیفیت و عمر انباری میوه زردآلوی رقم قربان مراغه

دوره 36، شماره 1 ، خرداد 1392، ، صفحه 1-11

چکیده

میوه زردآلو به دلیل شدت تنفسی بالا و سرعت زیاد فرآیند رسیدگی، عمر انباری کوتاهی داشته و بلافاصله پس از برداشت به بازار عرضه می‌شود. برداشت میوه‌های زردآلو در زمان مناسب و بسته‌بندی مطلوب آنها عمر انباری ... بیشتر میوه زردآلو به دلیل شدت تنفسی بالا و سرعت زیاد فرآیند رسیدگی، عمر انباری کوتاهی داشته و بلافاصله پس از برداشت به بازار عرضه می‌شود. برداشت میوه‌های زردآلو در زمان مناسب و بسته‌بندی مطلوب آنها عمر انباری میوه‌ها را افزایش می‌دهد. این پژوهش با هدف بررسی اثر زمان برداشت و روش بسته‌بندی زردآلو بر افزایش عمر انباری و کاهش ضایعات آن انجام شد. طرح آزمایشی اسپلیت- فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی بود که در آن میوه‌های زردآلوی رقم "قربان مراغه" در سه مرحله مختلف رسیدگی میوه (فاکتور اصلی) بر اساس شاخص رنگ پوست میوه برداشت شدند. سپس میوه‌ها در جعبه‌های بدون پوشش و یا با پوشش پلی‌اتیلن بسته‌بندی شده (فاکتور فرعی) و در سردخانه با دمای 2-0 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 85% بمدت صفر (شاهد)، 7، 14‌، 21 و 28 روز (فاکتور فرعی) نگهداری شدند. پس از پایان هر مرحله از انبار نمودن میوه‌ها در سردخانه، خصوصیات میوه‌ها شامل وزن میوه، سفتی بافت، میزان مواد جامد محلول، pH و هدایت الکتریکی عصاره میوه اندازه‌گیری شدند. نتایج نشان داد که مناسب‌ترین زمان برداشت میوه زردآلو در رقم "قربان مراغه" مرحله دوم برداشت (رنگ پوست میوه زمینه زرد با لکه‌های سبز) و همزمان با 82 روز پس از تمام گل معادل با 1176 درجه روز (28224 درجه ساعت) واحد حرارتی بوده و استفاده از پوشش پلی‌اتیلنی در بسته‌بندی میوه‌ها در افزایش عمر انباری آنها اثر معنی‌داری داشت. در این شرایط میوه‌های رقم "قربان مراغه" تا 28 روز با کیفیت مناسب در سردخانه قابل نگهداری بودند. تاخیر در برداشت میوه‌های زردآلو عمر انباری میوه‌ها را بصورت معنی‌داری کاهش داد. همچنین با افزایش مدت انبارداری میوه‌های زردآلو در سردخانه، سفتی میوه‌ها کاهش و میزان مواد جامد محلول، pH و هدایت الکتریکی عصاره میوه‌ها افزایش یافت.

تحریک ریشه‌های موئین تراریخت در گیاه دارویی شقایق (Papaver somniferum L) با استفاده از آگروباکتریوم رایزوژنز (Agrobacterium rhizogenes)

دوره 39، شماره 4 ، اسفند 1395، ، صفحه 1-14

https://doi.org/10.22055/ppd.2017.12057

چکیده

گیاه شقایق (Papaver somniferum L.) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان داروئی شناخته شده است. با توجه به این‌که پتانسیل مواد دارویی گیاهان دارویی درشرایط طبیعی بسیار محدود می‌باشد، از این رو کشت بافت گیاهی به‌عنوان یکی ... بیشتر گیاه شقایق (Papaver somniferum L.) یکی از قدیمی‌ترین گیاهان داروئی شناخته شده است. با توجه به این‌که پتانسیل مواد دارویی گیاهان دارویی درشرایط طبیعی بسیار محدود می‌باشد، از این رو کشت بافت گیاهی به‌عنوان یکی از روش‌های کاربردی نقش مهمی در راستای تولید صنعتی متابولیت‌های ثانویه در گیاهان دارویی دارد. از میان سیستم‌های کشت بافت، سیستم ریشه‌های موئین در شرایط کشت بدون تنظیم‌کننده رشد بسیار پایدار است و به دلیل ثبات ژنتیکی و بیوشیمیایی ذاتی، متابولیت‌های ثانویه را در طی یک دوره‌ی طولانی تولید می‌کنند. در این پژوهش به منظور بهینه‌سازی شرایط کشت ریشه‌های موئین از سویه‌های مختلف آگروباکتریوم رایزوژنز (ATCC15834،A4 و GMI9534)، محیط‌های کشت MS و ½MS، دو دمای 25 و 17 درجه سلسیوس در دوره هم‌کشتی و دو نوع ریزنمونه‌ی اندام هوایی و محور زیرلپه استفاده گردید. صفت‌های درصد تحریک ریشه موئین، تعداد ریشه موئین در ریزنمونه و تعداد انشعاب فرعی ریشه موئین در طول یک سانتی‌متر از ریزنمونه اندازه‌گیری شد. واکاوی نتایج نشان داد که سویه‌ی ATCC15834، محیط کشت ½ MS، دمای 25 درجه سلسیوس همکشتی و ریزنمونه اندام هوایی بهترین ترکیب تیماری جهت تحریک ریشه موئین در گیاه شقایق هستند. با استفاده از واکنش PCR تأیید تراریختی ریشه‌های موئین با آغازگرهای اختصاصی ژن rolB انجام گرفت.

تأثیر سطوح مختلف پلوییدی بر قابلیت باروری دانه‌گرده، جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری گیاهچه تولیدی بادمجان

دوره 41، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 1-12

https://doi.org/10.22055/ppd.2018.18116.1350

چکیده

به منظور بررسی اثر اتوتتراپلوییدی در گیاه بادمجان (Solanum melongenaL.)، بر قابلیت باروری، تعداد روز تا تشکیل میوه، سرعت و درصد جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری؛ آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی برروی چهار رقم کشتزار، ... بیشتر به منظور بررسی اثر اتوتتراپلوییدی در گیاه بادمجان (Solanum melongenaL.)، بر قابلیت باروری، تعداد روز تا تشکیل میوه، سرعت و درصد جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری؛ آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی برروی چهار رقم کشتزار، یلدا، چاه‌بلند و پاسارگاد انجام گرفت. در آزمایشی جداگانه و در سه تکرار اندازه‌گیری درصد و سرعت جوانه‌زنی در هر رقم و سطح پلوییدی انجام گرفت. بذور تتراپلویید از گیاهان اتوتتراپلویید که با تیمار کلشیسین به‌دست آمده ‌بودند، تهیه شدند. برای مقایسه صفات بین سطوح مختلف پلوییدی موجود، بذرها در شرایط گلخانه‌ای در تخته پرورش نشا، کشت‌شده و درصد و سرعت ظهور گیاهچه محاسبه گردید. با گذر از دوره دانهالی، نشاها به گلخانه با بستر خاکی منتقل شدند. از زمان کشت بذرها در جعبه کاشت، سرعت نمو مراحل مختلف نونهالی (دو برگی شدن، چهار برگی شدن)، اندازه‌گیری شد. تعداد روز تا تشکیل میوه، خصوصیات بذر و دانهال و سرعت نمو در مراحل دانهالی به‌طور معنی‌داری در سطح احتمال 5 درصد تحت تأثیر تغییرات ‌القا‌شده در تعداد دسته‌جات کروموزومی ‌بودند. رنگ‌آمیزی دانه‌های گرده با استوکارمن به منظور تعیین درصد باروری آن‌ها نشان‌داد که با افزایش سطح پلوییدی، قابلیت باروری دانه‌های گرده در سطح احتمال 5 درصد افزایش می‌یابد. در تلاش برای تولید گیاهان تری‌پلویید، هیچ یک از تلاقی‌های انجام‌شده بین دو فرم دیپلویید و تتراپلویید موفقیت‌آمیز نبوده و میوه‌ای تشکیل نگردید.تتراپلویید، سرعت نمو، کلشیسین

تأثیر تاریخ کاشت بر مراحل نموی و صفات کیفی چهار رقم کلزای پاییزه در یاسوج

دوره 35، شماره 2 ، شهریور 1391، ، صفحه 99-113

چکیده

بیشتر

علمی پژوهشی - فیزیولوژی و اصلاح درختان میوه

تأثیر پایه‏ های رویشی و آب مغناطیسی روی صفات مورفولوژیک، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی نهال ‏های سیب (Malus domestica) در شرایط تنش شوری

زهرا اسماعیل لو؛ محمدرضا اصغری؛ فریبرز زارع نهندی؛ ابراهیم سپهر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 تیر 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46457.2154

چکیده

شوری یکی از مهم‏ترین تنش‏های محیطی می‏باشد که رشد و نموگیاهان و درختان را محدود کرده و سبب تغییرات فیزیولوژیک و متابولیکی در آن‏ها می‏شود. روش‏های متعددی برای مقابله با تنش شوری از جمله استفاده ... بیشتر شوری یکی از مهم‏ترین تنش‏های محیطی می‏باشد که رشد و نموگیاهان و درختان را محدود کرده و سبب تغییرات فیزیولوژیک و متابولیکی در آن‏ها می‏شود. روش‏های متعددی برای مقابله با تنش شوری از جمله استفاده از پایه‏های متحمل و استفاده از آب مغناطیس شده وجود دارد. این پژوهش گلخانه‏ای، به منظور بررسی تأثیر پایه‏های رویشی و آب مغناطیسی در شرایط تنش شوری روی سیب به صورت فاکتوریل سه عاملی در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال‏های 99-1398 در دانشگاه ارومیه انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل پایه‏های رویشی در دو سطح (M7 و MM106)، آب مغناطیسی در سه سطح (0- 1/0 و 2/0 تسلا) و تنش شوری درسه سطح (0، 40 و 80 میلی مولار) بود. نتایج نشان داد بیشترین سطح برگ و رشد شاخه در پایه M7 و در شرایط بدون تنش شوری بدست آمد. همچنین، کاربرد آب مغناطیس 2/0 تسلا در شرایط شوری 40 میلی‌مولار سطح برگ را 7/96 درصد و در شرایط شوری 80 میلی‌مولار میزان سطح برگ را 83 درصد بهبود داد. کاربرد 1/0 و 2/0 تسلا آب مغناطیسی در شرایط عدم تنش شوری بالاترین رشد شاخه را داشت. بیش‌ترین میزان فنل در ترکیبات تیماری استفاده از آب مغناطیس 2/0 تسلا در شرایط شوری 80 میلی‌مولار و در پایه MM106 (83/10 میلی‌گرم گالیک اسید در گرم وزن‏تر برگ) بدست آمد. بالاترین طول میان‌گره (58/17 سانتی‌متر) و قطر پایه (2/18 میلی‌متر) در تیمار آب مغناطیس 2/0 تسلا بدست آمد. با افزایش شدت تنش، طول میان‏گره در هر دو پایه M7 و MM106 کاهش یافت و بیشترین طول میان‏گره در پایه M7 و در شرایط عدم تنش شوری با 35/19 سانتی‏متر تولید شد. همچنین، بیشترین قطر پایه در پایه MM106 با 83/19 میلی‏متر مشاهده شود و با افزایش شدت تنش شوری، قطر پایه بطور معنی‏داری کاهش یافت و بیشترین مقدار آن در عدم تنش شوری حاصل شد. رطوبت نسبی آب برگ در پایه M7 با 70/82 درصد، بیشتر از پایه MM106 بود. بالاترین فعالیت آنزیم PAL (77/62 نانومول در گرم وزن‌تر) از تیمار تنش شوری 80 میلی‌مولار، کاربرد آب مغناطیس 1/0 تسلا و در پایه M7 مشاهده شد. نتایج نشان داد آب مغناطیسی قطر پایه، رشد شاخه، محتوای نسبی آب برگ، سطح برگ، ترکیبات فنلی و فعالیت آنزیم PAL نسبت به شاهد را بهبود بخشید. با توجه به نتایج این پژوهش کاربرد آب مغناطیس و پایه M7 اثرات نامطلوب شوری در سیب را تعدیل نموده و استفاده از پایه M7 و آب مغناطیسی در شرایط تنش شوری و عدم شوری توصیه می‏شود.

علمی - پژوهشی

اثر کاربرد برگی گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) و فورکلرفنورون (CPPU) بر برخی ویژگی‌های فیزیولوژیک و بیوشیمیایی توت فرنگی رقم کاماروسا

نعیمه سوخت سرایی؛ فریال وارسته؛ حمیدرضا صادقی پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47877.2199

چکیده

کاربرد ترکیبات طبیعی و غیر‌مضر برای سلامت انسان و محیط زیست در افزایش عملکرد و کیفیت توت‌فرنگی اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم ترین و گسترده ترین ارقام توت‌فرنگی مورد کشت در جهان رقم کاماروسا است که به ... بیشتر کاربرد ترکیبات طبیعی و غیر‌مضر برای سلامت انسان و محیط زیست در افزایش عملکرد و کیفیت توت‌فرنگی اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم ترین و گسترده ترین ارقام توت‌فرنگی مورد کشت در جهان رقم کاماروسا است که به دلیل تولید اول فصل، عملکرد زیاد، میوه‌های جذاب همراه با سفتی بالا و کیفیت حمل‌و‌نقل و عمر پس از برداشت خوب، یک رقم مناسب برای تولیدکنندگان است. در این پژوهش بوته‌های توت‌فرنگی رقم کاماروسا در گلخانه ای تونلی با پوشش پلاستیک پلی اتیلنی و بدون استفاده از سیستم گرمایشی در شهرستان رامیان، استان گلستان در گلدان های پلی‌اتیلنی با بستر کشت کوکوپیت و پرلیت در آبان ماه سال 1400 کشت شدند. بوته‌ها در دو مرحله (ابتدای گلدهی و 10 روز بعد) با گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) با غلظت 10 و 20 میلی‌مولار و یک مرحله (ابتدای گلدهی) با فورکلرفنورون (CPPU) با غلظت 5 و 10 میلی گرم در لیتر محلول‌پاشی شدند. نتایج نشان داد که محلول‌پاشی GABA و CPPU توانست به‌طور معنی‌داری رشد و نمو ریشه، سطح برگ، کلروفیل کل، کاروتنوئید برگ، سفتی میوه و مجموع وزن میوه برداشت شده را افزایش و درصد میوه بدشکل را کاهش دهد. تیمارGABA 20 میلی‌مولار مجموع وزن میوه برداشت شده را 17 درصد افزایش داد و بیشترین سفتی میوه (96/1 نیوتن بر سانتی‌متر مربع) در بوته‌های محلول‌پاشی شده با 20 میلی‌مولار GABA مشاهده شد. میزان کلروفیل کل برگ با افزایش غلظت GABA و CPPU افزایش یافت و بیشترین میزان کلروفیل کل برگ (384/1 میلی‌گرم بر گرم) در تیمارهای 20 میلی‌مولار GABA و 10 میلی‌گرم در لیتر CPPU (430/1 میلی‌گرم بر گرم) ثبت شد. تیمار 10 میلی‌‎گرم در لیتر CPPU به ترتیب 107 و 59 درصد افزایش در حجم و وزن ریشه را سبب شد. بیشترین طول میوه (51/65 میلی متر) و نسبت طول به قطر میوه (69/1) در بوته‌های محلول‌پاشی شده با 10 میلی‌گرم در لیتر CPPU به‌دست آمد. همچنین هر دو تیمار GABA و CPPU بر شاخص درخشندگی رنگ میوه و قند کل میوه تاثیر معنی‌داری داشتند. در این میان، تیمار GABA بر طول، قطر، نسبت طول به قطر میوه و قند برگ در زمان برداشت اثر معنی‌داری نداشت. به‌علاوه تیمار CPPU نتوانست قطر میوه، قند برگ و مجموع وزن میوه برداشت شده را در زمان برداشت تحت تأثیر قرار دهد. محلول پاشی CPPU بر محتوای سیتوکینین میوه تاثیر معنی‌داری داشت و بیشترین مقدار این هورمون گیاهی در تیمار 10 میلی گرم در لیتر CPPU ثبت شد. در نهایت با توجه به نتایج به‌دست آمده، محلول‌پاشی بوته‌های توت‌فرنگی رقم کاماروسا با 20 میلی‌مولار GABA و 10 میلی‌گرم در لیتر CPPU به‌منظور تولید میوه با کیفیت و ماندگاری بالا توصیه می‌شود.

علمی پژوهشی - فیزیولوژی گیاهی

اثر سدیم نیتروپروساید بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در گیاه دارویی گل مغربی (Oenothera biennis L.) تحت تنش شوری

سعیده علیزاده سالطه؛ آیسان نوری زاد احمد آباد؛ صاحبعلی بلندنظر؛ مینا امانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 مهر 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47316.2186

چکیده

امروزه گیاهان دارویی، به صورت خام یا فراوری شده در طب سنتی و مدرن صنعتی مورد استفاده فراوانی دارند. تنش شوری یکی از عمده ترین تنش های محیطی است که که با تأثیر منفی بر فرایند رشد و نمو سبب القاء تنش اکسایشی ... بیشتر امروزه گیاهان دارویی، به صورت خام یا فراوری شده در طب سنتی و مدرن صنعتی مورد استفاده فراوانی دارند. تنش شوری یکی از عمده ترین تنش های محیطی است که که با تأثیر منفی بر فرایند رشد و نمو سبب القاء تنش اکسایشی در گیاهان می شود. ترکیبات هورمونی مانند سدیم نیترو پروساید به عنوان تنظیم کننده رشد گیاهی و رادیکال گازی نسبتاً پایداری است که در غلظت های کم از تولید رادیکال های واکنش پذیر اکسیژن جلوگیری می کند و می تواند اثرات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی متفاوتی در گیاهان تحت تنش شوری ایفا کنند بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اثرات تنش شوری و تعدیل تنش شوری توسط سدیم نیترو پروساید بر برخی از صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه دارویی گل مغربی (Oenothera biennis L.) می باشد. در آزمایش حاضر اثر تنش شوری ناشی از کلرید سدیم در چهار سطح (۰، ۴، ۸ ، ۱۲ دسی زیمنس بر متر) و تعدیل آن توسط سدیم نیترو پروساید به صورت محلول پاشی برگی در چهار غلظت صفر (شاهد)، 05/0، 1/0، 15/0 میلی مولار به عنوان ترکیب رها کننده سدیم نیترو پروساید در گل مغربی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در گلخانه علوم باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز و آزمایشگاه علوم باغبانی در سال 1398 اجرا شد. در مجموع نتایج آزمایش حاضر نشان داد که کاربرد تیمار شوری باعث کاهش معنی داری در وزن تر و خشک برگ و مقدار سطح برگ شده، در حالی که باعث افزایش معنی داری در درصد نشت الکترولیت یونی داشته است. به طوری که بیشترین مقدار تعداد برگ (08/47) در تیمار 4 دسی زیمنس بر متر و سطح برگ (95/247) در تیمار شاهد به دست آمد. همچنین بیشترین میزان درصد نشت الکترولیت یونی (5/27 درصد) در غلظت 12 دسی زیمنس بر متر مشاهده شد، ولی اثر غلظت های مختلف شوری بر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی معنی دار نبود. نتایج نشان داد که تیمار سدیم نیترو پروساید باعث کاهش معنی داری در درصد نشت الکترولیت یونی شد. از طرفی موجب افزایش معنی داری در درصد ماده خشک، سطح برگ و فعالیت آنتی اکسیدانی شده است. به طوری که بیشترین مقدار سطح برگ و فعالیت آنتی اکسیدانی در غلظت 15/0 میلی مولار سدیم نیتروپروساید به دست آمد. سدیم نیترو پروساید نقش مفید و مؤثری در بهبود ویژگی های رشدی و عملکرد اندام های هوایی و خصوصیات کمی و کیفی گل مغربی دارد. به طوری که غلظت 15/0 میلی مولار به عنوان غلظت بهینه برای بهبود صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در گل مغربی در نظر گرفته شد.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

اثرسطوح مختلف اسید هیومیک و محدودیت در آبیاری بر خصوصیات رشدی و عملکردی گیاه داروئی بالنگوی شهری (Lallemantia iberica L.)

مسعود فتاحی؛ اکبر سلجوقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آبان 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47380.2190

چکیده

بالنگو یکی از گیاهان مهم از خانواده نعناعیان است که اهمیت آن به خصوصیات دارویی و صنعتی آن بر می‌گردد. به همین منظور جهت بررسی تأثیر تنش خشکی بر خصوصیات جوانه زنی بذر بالنگوی شهری و همینطور تاثیر سطوح ... بیشتر بالنگو یکی از گیاهان مهم از خانواده نعناعیان است که اهمیت آن به خصوصیات دارویی و صنعتی آن بر می‌گردد. به همین منظور جهت بررسی تأثیر تنش خشکی بر خصوصیات جوانه زنی بذر بالنگوی شهری و همینطور تاثیر سطوح مختلف اسید هیومیک و کم آبی بر برخی خصوصیات مورفولوژیکی و عملکردی گیاه داروئی بالنگوی شهری دو آزمایش جداگانه انجام شد. در آزمایش اول خصوصیات جوانه زنی بالنگوی شهری تحت تاثیر تنش خشکی اعمال شده توسط پلی‌اتیلن گلایکول (PEG 600) در پنج سطح شامل شاهد، پتانسیل 4/0-، 8/0-، 2/1- و ٦/١- مگاپاسکال مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با ٤ تکرار در آزمایشگاه دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد اجرا شد. در آزمایش دوم، به منظور بررسی اثر سطوح مختلف اسید هیومیک و تنش کم آبی بر خصوصیات رویشی، عملکرد، موسیلاژ و میزان اسانس گیاه دارویی بالنگوی شهری آزمایشی مزرعه‌ای به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل چهار سطح آبیاری 50 ، 70، 90 و 110 میلی‌متر تبخیر از سطح تشتک تبخیر به‌عنوان فاکتور اصلی و چهار سطح اسید هیومیک صفر، پنج، ١٠ و ١٥ لیتر در هکتار به‌‌عنوان فاکتور فرعی بودند. نتایج آزمایش اول نشان داد درصد جوانه زنی و سرعت جوانه زنی بذر و وزن تر گیاهچه‌های بالنگوی شهری در اثر سطوح تنش خشکی (6/1- مگاپاسکال) به ترتیب به میزان 14، 39 و 3 درصد نسبت به شاهدکاهش یافت. همچنین در اثر تنش خشکی ناشی از PEG طول ریشه‌چه افزایش و طول ساقه‌چه کاهش یافت. در نتایج آزمایش مزرعه‌ای (آزمایش دوم) مشاهده شد که تعداد گل، گل‌آذین، بذر در بوته، عملکرد بذر و مقدار زیست توده تحت تاثیر اثرات ساده تیمارهای تنش خشکی و اسیدهیومیک قرار گرفت و تنش خشکی باعث کاهش این شاخص‌ها شد. همچنین در اثر تنش خشکی شدید میزان موسیلاژ در مقایسه باشاهد 13 درصد افزایش و مقدار اسانس 30 درصد کاهش یافت. درحالی که استفاده از اسیدهیومیک باعث افزایش میزان زیست توده، وزن خشک تک بوته، تعداد بذر و گل در بوته و وزن هزاردانه بذر نسبت به شاهد گردید. از طرف دیگر استفاده از اسید هیومیک باعث افزایش عملکرد اسانس نسبت به شاهد گردید. همچنین نتایج نشان داد که اثر متقابل تنش خشکی و اسید هیومیک بر تعداد بذر در گیاه، وزن هزاردانه و شاخص برداشت معنی‌دار بود. به‌طورکلی استفاده از اسیدهیومیک به ویژه در غلظت 15 لیتر در هکتار باعث افزایش عملکرد بذر و خصوصیات دارویی گیاه بالنگوی شهری گردید و باعث تعدیل اثرات مخرب تنش خشکی گردید.

علمی پژوهشی - باغبانی

تأثیر محلولپاشی برگی گلوتامیک‌اسید، آسپارتیک‌اسید و نیکوتینیک‌اسید بر رشد، عملکرد و ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی شنبلیله (Trigonella foenum-graecum L.)

سپیده دالوند؛ حسن مومیوند؛ بهمن زاهدی؛ عبداله احتشام نیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 02 آبان 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47919.2204

چکیده

محرک‌های زیستی، مانند اسیدهای آمینه و ترکیبات نیتروژن‌دار، در فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاهان نقش حیاتی دارند. این مولکول‌ها به عنوان پیش‌سازها و مواد اولیه برای تولید سایر ترکیبات ضروری ... بیشتر محرک‌های زیستی، مانند اسیدهای آمینه و ترکیبات نیتروژن‌دار، در فرآیندهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاهان نقش حیاتی دارند. این مولکول‌ها به عنوان پیش‌سازها و مواد اولیه برای تولید سایر ترکیبات ضروری عمل می‌کنند و در تنظیم و کنترل فعالیت‌های سلولی و سیستم‌های بیولوژیکی مختلف اهمیت دارند. اسیدهای آمینه و ترکیبات نیتروژن‌دار برای رشد و توسعه بهینه گیاهان ضروری هستند و بهبود تغذیه نیتروژنی و مدیریت اسیدهای آمینه می‌تواند به افزایش عملکرد و مقاومت گیاهان در برابر تنش‌های محیطی کمک کند. مطالعه حاضر در سال 1402، با هدف بررسی تأثیر محرک‌های زیستی حاوی نیتروژن بر رشد، عملکرد و ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی شنبلیله دانشگاه لرستان انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 10 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل شاهد (محلول‌پاشی با آب مقطر) و محلول‌پاشی آسپارتیک‌اسید، گلوتامیک‌اسید و نیکوتینیک‌اسید هرکدام در سه سطح (75، 150 و 300 میلی‌گرم در لیتر) بود. اولین مرحله محلولپاشی گیاهان در مرحله 4 تا 6 برگی و محلولپاشی‌های بعدی هر 14 روز یکبار (جمعا 4 بار) صورت گرفت. نتایج نشان داد که کاربرد نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید در غلظت 300 میلی‌گرم در لیتر به‌طور معنی‌داری سبب افزایش ارتفاع بوته شد. تیمار هر سه محرک‌ زیستی در غلظت‌های 150 و 300 میلی‌گرم در لیتر منجر به افزایش معنی‌دار سطح برگ و وزن تر ریشه گردید. کاربرد نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید نیز افزایش معنی‌دار وزن تر بوته را به همراه داشت. با این حال اثر مثبت نیکوتینیک‌اسید بر وزن تر بوته بیش‌تر از آسپارتیک‌اسید بود. تیمار نیکوتینیک‌اسید در هر سه سطح موجب افزایش وزن خشک گیاه شد. محلول‌پاشی گلوتامیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید نیز در غلظت‌های 150 و 300 میلی‌گرم در لیتر منجر به افزایش وزن خشک بوته گردید. اما وزن خشک ریشه تنها در غلظت‌های 150 و 300 میلی‌گرم در لیتر نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید و غلظت 300 میلی‌گرم در لیتر گلوتامیک‌اسید افزایش یافت. محلول‌پاشی هر سه ترکیب گلوتامیک‌اسید، نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید افزایش معنی‌دار کلروفیل آ، کلروفیل ب و کلروفیل کل را به همراه داشت. با این حال، بیش‌ترین تاثیر مثبت بر کلروفیل مربوط به کاربرد آسپارتیک‌اسید بود. میزان کاروتنویید نیز با کاربرد نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید افزایش معنی‌داری در مقایسه با شاهد نشان داد، در حالی‌که محلول‌پاشی گلوتامیک‌اسید تنها در بالاترین غلظت منجر به افزایش کاروتنویید شد. میزان فتوسنتز، هدایت روزنه‌ای، غلظت دی اکسید کربن زیر اتاقک روزنه و نیتروژن کل نیز با محلول‌پاشی هر سه ترکیب گلوتامیک‌اسید، نیکوتینیک‌اسید و آسپارتیک‌اسید به صورت معنی‌داری افزایش پیدا کرد. در مجموع و بر اساس نتایج می‌توان گفت که به ترتیب کاربرد محرک‌های زیستی نیکوتینیک اسید و آسپارتیک اسید (به‌ویژه در غلظت 300 میلی‌گرم در لیتر) جهت بهبود رشد، عملکرد و صفات مورفوفیزیولوژیکی شنبلیله پیشنهاد می‌گردد.

علمی پژوهشی - کشاورزی ارگانیک

امکان سنجی و ظرفیت سنجی تولید نانو ارگانو سیلیس از پوسته بیرونی شلتوک و تعیین ویژگیهای آن

فاطمه نیکخوی شالدهی؛ رضا ابراهیمی گسکریی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آذر 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47929.2205

چکیده

گیلان و مازندران حدود 84 درصد برنج کشـور را تولید می‌کنند. استان گیلان 1805 کارخانه شالیکوبی فعال دارد که سالانه حدود 700 هزار تن شلتوک تولید شده از 230000 هکتار شالیزار را به برنج سفید تبدیل می‌کنند. در این ... بیشتر گیلان و مازندران حدود 84 درصد برنج کشـور را تولید می‌کنند. استان گیلان 1805 کارخانه شالیکوبی فعال دارد که سالانه حدود 700 هزار تن شلتوک تولید شده از 230000 هکتار شالیزار را به برنج سفید تبدیل می‌کنند. در این فرآیند، حدود 20 درصد وزن خشک شلتوک یعنی 140 هزار تن پوسته بیرونی شلتوک به عنوان پسماند در کارخانجات شالیکوبی برجای می‌ماند. حدود 20 درصد وزن خشک این پوسته سیلیس است لذا از جنبه نظری، امکان استخراج 28 هزار تن سیلیس ( معادل 560000 گونی 50 کیلوگرمی) از این پسماند وجود دارد در واقع پوسته بیرونی شلتوک برنج، پسماند یا دورریز کارخانجات شالیکوبی است که حدود بیست درصد وزن خشک این پسماند سیلیس است. سیلیس موجود در این پسماند می‌تواند استخراج و به چرخه تولید بازگردد. به عبارت دیگر پسماند سالانه کارخانجات شالیکوبی، می‌تواند برای استحصال سیلیس استفاده شود. سیلیس مصارف متعددی در کشاورزی، صنعت، پزشکی و داروسازی دارد. ضرورت این تحقیق مربوط به ناکافی بودن مقدار سیلیسیم در خاک برخی از شالیزارهای شمال کشور، بازگرداندن سیلیس موجود در پوسته بیرونی شلتوک به خاک شالیزار و رفع مشکل دپو شدن این پسماند در محوطه کارخانجات شالیکوبی در شمال کشور است. تولید سیلیس از این پسماند آلی، ایده‌ای تقاضا محور، نوآورانه، فناورانه و در راستای کشاورزی پایدار است. به دلیل گرانی ارز و سیلیسیم‌ وارداتی و در مقابل، ارزان و در دسترس بودن سالانه پوسته بیرونی شلتوک و نیز مصارف متعدد سیلیس در کشاورزی، صنعت، پزشکی و داروسازی، تولید نانو ارگانوسیلیس گرانوله از این پسماند آلی با رویکرد اقتصادی و زیست محیطی از اهداف این پژوهش کاربردی است. این پژوهش در سال 1400 در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد. ابتدا پوسته بیرونی شلتوک به عنوان پسماند کارخانجات شالیکوبی از یک کارخانه شالیکوبی در دهستان جیرده در شهرستان شفت، تهیه و بعد از افزودن اسید هیدروکلریک نرمال به آن و جوشاندن در حمام شن، در کوره الکتریکی در دمای 700 درجه سانتی گراد، حرارت دهی به آن ادامه یافت تا جایی که فقط نانوسیلیس بی‌شکل(آمورف) برجای ماند. از برهمکنش نانوسیلیس بی‌شکل برجای مانده با نیترات پتاسیم، نانوسیلیس نیمه بلوری بدست آمد. از آنالیزهای میکروسکوپ الکترونی روبشی نشر میدانی(FESEM)، پراش پرتو ایکس (XRD) و طیف سنجی فروسرخ تبدیل فوریه (FTIR) برای تشخیص و تایید نانو بودن سیلیس بی‌شکل و سیلیس نیمه بلوری، استفاده شد. علاوه بر این، ظرفیت‌ برجای ماندن پوسته بیرونی شلتوک در کارخانجات شالیکوبی فعال به صورت تصادفی با روش پیمایشی با استفاده از پرسشنامه برآورد شد. اولا نانو بودن ذرات سیلیس تولید شده از پوسته بیرونی شلتوک برنج با استفاده از روشهای تشخیصی فوق، تایید شد ثانیا نتایج نشان داد که از هر 1000 گرم پوسته بیرونی شلتوک، حدود 100 گرم نانو ارگانوسیلیس، قابل تولید است. بر این اساس، مقدار سیلیس قابل تولید از پوسته بیرونی شلتوک برنج در کشور، حدود 90 هزار تن برآورد می‌شود. در راستای کشاورزی پایدار، با استخراج سیلیس از پسماند کارخانجات شالیکوبی، آن دسته از شالیزارهای شمال کشور که سیلیسیم خاک آنها ناکافی است، قابل تامین می باشد لذا این فناوری باید در کنار سیستم تبدیل شلتوک به برنج سفید در کارخانجات شالیکوبی بعنوان یک خط تولید جدید ایجاد شود و یک محصول جانبی بنام سیلیس تولید و در اختیار شالیکاران همان منطقه قرار گیرد.

مشاهده مقاله

علمی - پژوهشی

تأثیر شدت‌های مختلف نور ال ای دی قرمز و آبی دائمی بر عملکرد و سنتز متابولیت‌های ثانویه ریزسبزی ریحان

افسانه عباسی؛ ناصر عالم زاده انصاری؛ محمد رضا فایضی زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 آذر 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.48202.2220

چکیده

شدت نور یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که رشد، ریتم درونی گیاه و سنتز متابولیت‌های ثانویه را کنترل می‌کند. این پژوهش در اتاق پرورش گروه علوم و مهندسی باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز ... بیشتر شدت نور یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی است که رشد، ریتم درونی گیاه و سنتز متابولیت‌های ثانویه را کنترل می‌کند. این پژوهش در اتاق پرورش گروه علوم و مهندسی باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در بهمن ماه سال 1402 انجام شد. در این مطالعه اثرات شدت‌های مختلف نور ال ای دی قرمز+آبی دائمی شامل 8/82 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه، 6/165 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه، 4/248 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه و 2/331 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه بر عملکرد و سنتز متابولیت‌های ثانویه سه رقم (کاپور، رد روبین، وایولتا) و یک ژنوتیپ (ابلق) ریزسبزی‌ ریحان به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که اثر ساده شدت نور بر تمام صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد داشت و همچنین اثر ساده رقم و اثر متقابل شدت نور و رقم بر تمام صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری ایجاد کردند. شدت نور 2/331 میکرومول بر مترمربع در ثانیه توانست خصوصیات بیوشیمیایی و عملکرد تمامی ارقام ریزسبزی ریحان را افزایش دهد. بیشترین عملکرد در رقم رد روبین (1/4 کیلوگرم در مترمربع) با شدت نور 2/331 میکرومول بر مترمربع در ثانیه به دست آمد و این رقم از نظر عملکرد با سایر ارقام در این شدت نور تفاوت معنی‌داری نداشت. بالاترین ظرفیت آنتی‌اکسیدانی (31/78 درصد مهارکنندگی DPPH)، آنتوسیانین (0/31 میلی‌گرم در 100 گرم وزن‌تر)، ویتامین ث (1/306 میلی‌گرم در 100 گرم وزن‌تر) و ترکیبات فنولی (6/2039 میلی‌گرم در 100 گرم وزن‌تر) در ژنوتیپ ابلق تحت شدت نور 2/331 میکرومول بر مترمربع در ثانیه اندازه‌گیری شد و این ژنوتیپ از نظر صفات مورد مطالعه با سایر ارقام در این شدت نور تفاوت معنی‌داری نداشت. بیشترین مقدار فلاونوئیدها در رقم وایولتا (42/8 میلی‌گرم در گرم وزن‌تر) تحت شدت نور 2/331 میکرومول بر مترمربع در ثانیه اندازه‌گیری شد و با سایر ارقام در این شدت نور تفاوت معنی‌داری نداشت. بیشترین میزان پرولین در رقم رد روبین (61/3 میلی‌گرم در گرم وزن‌تر) تحت شدت نور 2/331 میکرومول بر مترمربع در ثانیه اندازه‌گیری شد و با سایر ارقام در این شدت نور تفاوت معنی‌داری نداشت. عملکرد ریزسبزی ریحان با ظرفیت آنتی‌اکسیدانی (**997/0r=)، آنتوسیانین (**991/0r=)، کربوهیدرات (**889/0r=)، پرولین (**981/0r=)، ویتامین ث (**998/0r=)، ترکیبات فنولی کل (**995/0r=)، و فلاونوئیدها (**935/0r=) همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال 1 درصد داشت. براساس نتایج تمام ارقام ریزسبزی ریحان مورد مطالعه تحت شدت نور 2/331 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه پتانسیل بالایی در سنتز ترکیبات آنتی‌اکسیدانی نشان دادند. به‌طورکلی ژنوتیپ ابلق تحت طیف نور ال ای دی قرمز و آبی دائم با شدت نور 2/331 میکرو مول بر مترمربع در ثانیه به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی بالا و ارزش غذایی بیشتر می‌تواند جهت پرورش ریزسبزی ریحان در سامانه شناور استفاده گردد.

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

ارزیابی سودمندی کشت مخلوط گل جعفری (Tagetes erecta L.) و سویا (Glycine max L.)

رامین گل پرست؛ علی عبادی؛ فاطمه احمدنیا؛ محمد حسن زاده؛ سدابه جهانبخش گده کهریز

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47094.2175

چکیده

امروزه نظام های کشاورزی برای حفظ امنیت غذایی، حفظ محیط زیست و جبران هزینه های رو به افزایش تولید بر ضرورت تجدید نظر و استفاده از شیوه‌های جدید مدیریتی تولید محصول تاکید دارند. سویا و گل جعفری اهمیت و ... بیشتر امروزه نظام های کشاورزی برای حفظ امنیت غذایی، حفظ محیط زیست و جبران هزینه های رو به افزایش تولید بر ضرورت تجدید نظر و استفاده از شیوه‌های جدید مدیریتی تولید محصول تاکید دارند. سویا و گل جعفری اهمیت و ارزش غذایی و دارویی بالایی دارند. این پژوهش با هدف بررسی اثر کشت مخلوط گیاه سویا و گل جعفری و سطوح مختلف وجین دستی در سال زراعی 1401 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در استان اردبیل، شهرستان پارس آباد اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل نسبت های مختلف سویا و گل جعفری در کشت مخلوط (صفر - 100، 25-75، 50-50، 75-25 و 100- صفر) و وجین دستی علف های هرز (وجین دستی کامل و عدم وجین دستی) بود. نتایج نشان داد که بیشترین نسبت برابری زمین و ارزش نسبی (27/1 و 01/1) از کشت مخلوط 75-25 (سویا-گل جعفری) به‌دست آمد. کمترین زیست توده علف های هرز در مرحله سبز شدن از 75-25 (سویا-گل جعفری) و کشت خالص سویا در وجین دستی، گلدهی سویا از کشت خالص سویا و گل جعفری در عدم وجین دستی، غلاف دهی سویا ازکشت خالص سویا و گل جعفری و کشت مخلوط 25-75 (گل جعفری-سویا) در وجین دستی و برداشت محصول سویا ازکشت خالص سویا و گل جعفری در وجین دستی به‌دست آمد. عملکرد جزئی سویا و گل جعفری در کشت‌های مخلوط 75-25 (سویا-گل جعفری) و 25-75 (گل جعفری-سویا) بیشترین مقدار را داشت. مجموع ارزش نسبی سیستم بیانگر بالا بودن درآمد خالص کشت سویا در برابر گل جعفری بود. عملکرد و اجزای عملکرد سویا شامل تعداد غلاف در بوته، مجموع تعداد دانه در بوته، میانگین وزن غلاف با دانه در تک بوته، وزن دانه در غلاف و وزن صد دانه سویا از کشت مخلوط 75-25 و 50-50 (سویا-گل جعفری) در وجین دستی حاصل شد. همچنین عملکرد و اجزای عملکرد گل جعفری شامل وزن تر و خشک کل بوته، تعداد گل در بوته، ارتفاع بوته از کشت خالص گل جعفری و 25-75 (سویا-گل جعفری) به دست آمد. سویا به عنوان گیاهی غالب در کشت‌های مخلوط با گل جعفری شناخته شد که از سودمندی‌های کشت مخلوط بیشترین بهرمندی را داشت. گل جعفری علیرغم سهم ردیف‌های کاشت بالا در کشت خالص توان رقابتی اندکی در شرایط عدم وجین دستی داشت. وجین دستی علف‌های‌هرز در مقایسه با عدم وجین دستی اثر قابل توجهی بر عملکرد هر دو گونه گیاهی داشت. این مطالعه بر ضرورت انتخاب گونه گیاهی مناسب در کشت مخلوط با سویا به جهت بهرمندی کارآمد هر دو گونه گیاهی تاکید دارد.

علمی پژوهشی - مدل سازی

بررسی تولید کلزای پاییزه تحت تیمارهای آبیاری و ارقام مختلف کلزا: مطالعه شبیه‌سازی

مژگان صادقی؛ سجاد رحیمی مقدم؛ اسماعیل محمدی احمدمحمودی؛ خسرو عزیزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47907.2203

چکیده

کلزا به دلیل داشتن روغن خوراکی با کیفیت، جایگاه ویژه‌ای در تولید روغن مورد نیاز کشور دارد. با این حال مشکلات مربوط به تخصیص آب در اواخر دوره رشد کلزای پاییزه به محصولات بهاره، یکی از موانع تولید بهینه ... بیشتر کلزا به دلیل داشتن روغن خوراکی با کیفیت، جایگاه ویژه‌ای در تولید روغن مورد نیاز کشور دارد. با این حال مشکلات مربوط به تخصیص آب در اواخر دوره رشد کلزای پاییزه به محصولات بهاره، یکی از موانع تولید بهینه این محصول در کشور شده است. بنابراین این تحقیق با هدف شناسایی مناسب‌ترین رقم و بهترین مرحله رشدی کلزا برای قطع آبیاری در سطح چهار شهرستان خرم‌آباد، پلدختر، کوهدشت و الشتر استان لرستان انجام شد. این پژوهش به صورت آزمایش بلندمدت شبیه‌سازی و با به‌کارگیری مدل شبیه‌سازی APSIM-canola در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان صورت پذیرفت. به این منظور در گام اول مدل مورد استفاده با استفاده از دو سری داده مستقل مورد ارزیابی قرار گرفت. ارقام مورد بررسی در این پژوهش شامل رقم‌های Hyola308، Hyola401 و RGS003 بود و تیمارهای آبی شامل آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله گلدهی، قطع آبیاری در مرحله غلاف‌‌دهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه بودند. پس از اعمال تیمارهای پژوهش، عملکرد دانه و ماده خشک کلزا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. ارزیابی مدل نشان داد که این مدل با مقدار خطای برآورد 18 درصد توانایی شبیه‏سازی عملکرد دانه کلزای پاییزه را دارد. نتایج شبیه‌سازی‌ها نشان داد که عملکرد دانه و ماده خشک کلزای پاییزه در بین مناطق مورد بررسی، تیمارهای مختلف قطع آبیاری و ارقام مورد بررسی تغییر‌پذیری قابل توجهی داشت. نتایج به‌دست آمده نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار میانگین عملکرد دانه کلزای پاییزه به‌ترتیب در شهرستان‏های خرم آباد 49/4 و الشتر 96/1 تن در هکتار بود. بررسی مقدار ماده خشک تولید شده نیز نشان داد بیشترین و کمترین مقدار ماده خشک در بین مناطق مورد بررسی به ترتیب به شهرستان‌های خرم آباد و الشتر (به ترتیب 80/17 و 89/8 تن در هکتار) تعلق داشت. یافته‌های پژوهش نشان داد که تفاوت شرایط دمایی مناطق مورد بررسی اهمیت بالایی در اختلاف عملکرد و تولید مناطق مورد بررسی داشت و همچنین تاثیر بسزایی در انتخاب شیوه‌های مدیریتی مانند انتخاب رقم و تیمار آبیاری داشت. بر این اساس، استفاده از رقم میان رس Hyola401 در شهرستان‌های پلدختر، خرم‌آباد و کوهدشت و آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد به‌ترتیب با 38/5، 36/5 و 49/4 تن در هکتار منجر به بیشترین عملکرد دانه شد در حالی که در شهرستان الشتر (با شرایط دمایی خنک‌تر) استفاده از رقم زودرس Hyola308 و عدم آبیاری تا انتهای فصل رشد منجر به بیشترین مقدار عملکرد دانه (64/2 تن در هکتار) در این منطقه شد. این نتایج نشان داد که در زراعت کلزای پاییزه توجه به شرایط اقلیمی منطقه (به ویژه دمای هوا) و در دسترس بودن منابع آبی می‌تواند تاثیر بسزایی در نوع رقم کشت شده داشته باشد. در واقع در شرایط محدودیت آبی، کشت ارقام زودرس و میان‌رس با توجه به شدت محدودیت می‌تواند راهکاری مناسب برای کاهش اثرات کم آبی و کمک به پایداری تولید هر منطقه باشد.

علمی - پژوهشی

ارزیابی واکنش عملکرد بذر یونجه همدانی (Medicago sativa L.)، به فاصله ردیف کاشت و زمان برداشت علوفه چین دوم

مهدی کاکایی؛ حجت الله مظاهری لقب؛ سعیده صلواتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47966.2206

چکیده

همدان، منطقه مناسبی برای بذرگیری از یونجه به شمار می آید،زیرا در شرایط خشک، معمولاً بذرها یکنواخت تر رسیده و برداشت بذر با کیفیت بالا،در مناسب ترین زمان انجام می گیرد.در مزارع استان همدان برداشت بذر ... بیشتر همدان، منطقه مناسبی برای بذرگیری از یونجه به شمار می آید،زیرا در شرایط خشک، معمولاً بذرها یکنواخت تر رسیده و برداشت بذر با کیفیت بالا،در مناسب ترین زمان انجام می گیرد.در مزارع استان همدان برداشت بذر یونجه از چین دوم به بعد صورت می گیرد اما برای برداشت بذر،کشت مخصوصی به بذرگیری اختصاص داده نمی شود و همان زراعت های معمولی که برای تولید علوفه زیر کشت رفته اند،را در بعضی از سال ها و چین ها به بذرگیری اختصاص می دهند.از آنجایی که در برداشت علوفه،مزرعه بایستی به 10 درصد گلدهی رسیده باشد و در برداشت بذر نیز،حداقل دوسوم تا سه چهارم غلاف های یک بوته،قهوه ای مایل به تیره باشند،در چین دوم و سوم این آزمایش،به ترتیب برداشت علوفه و بذر انجام می شود.با توجه به موارد فوق،هدف از انجام این پژوهش؛ارزیابی اثر تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه در چین دوم به منظور رسیدن به یک تراکم متعادل و زمان برداشت مناسب برای حصول حداکثر عملکرد بذر است.آزمایش به صورت کرت های خرد شده نواری با چهار تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال های زراعی 1398-1397 و 1399-1398 در دانشگاه بوعلی سینا اجرا شد.در این پژوهش، اثر عامل تراکم کاشت در سه سطح مختلف (فاصله ردیف 40، 50 و 60 سانتی‌متر) در کرت‌های عمودی و عامل زمان برداشت علوفه در چین دوم در چهار مرحله فنولوژیکی (1- ظهور غنچه گل، 2- ظهور گل با فاصله 30 روز از برداشت اول، 3- 10 درصد گلدهی با فاصله 45 روز از برداشت دوم، 4- 50 درصد گلدهی با فاصله 60 روز از برداشت دوم) در کرت‌های افقی بر روی صفاتی نظیر تعداد غلاف در بوته،ارتفاع بوته،عملکرد بذر،وزن هزار دانه و وزن بذر در بوته،سرعت جوانه زنی بذور تولیدی و درصد جوانه زنی بذور تولیدی مورد مطالعه قرار گرفتند.نتایج نشان داد سرعت جوانه زنی بذور تولیدی،وزن 1000 دانه،وزن بذر در بوته و عملکرد بذر،تحت تأثیر تیمارهای مورد بررسی قرار گرفتند.بیشترین سرعت جوانه زنی بذور تولیدی،مربوط به فاصله ردیف 50 سانتی متر و برداشت علوفه در مرحله ظهور غنچه گل بود.بیشترین وزن 1000 دانه در فاصله ردیف 60 سانتی متر و زمان برداشت در مرحله ظهور غنچه گل حاصل گردید،به طوری که وزن 1000 دانه در فاصله ردیف 60 سانتی متر و زمان برداشت در مرحله ظهور غنچه گل نسبت به برداشت در مراحل 10 و 50 درصد گلدهی در همین فاصله ردیف به ترتیب 66 و 42/8درصد افزایش نشان داد.افزایش فاصله ردیف به 50 و 60 سانتی متر و برداشت علوفه در مرحله ظهور غنچه گل و مرحله ظهور گل به افزایش معنی دار وزن بذر در بوته منجر گردید و بیشترین وزن بذر در بوته در تراکم کاشت با فاصله ردیف 60 سانتی متر و برداشت علوفه در مرحله ظهور گل حاصل شد.بیشترین عملکرد بذر نیز در تراکم کاشت با فاصله ردیف 50 سانتی متر و برداشت علوفه در مرحله ظهور غنچه گل به دست آمد.تراکم کاشت و زمان برداشت علوفه از طریق تأثیر بر اجزای عملکرد در این آزمایش،منجر به تأثیر معنی دار بر عملکرد بذر گردید.به نظر می رسد این افزایش در عملکرد بذر به طولانی شدن مدت زمان برداشت علوفه تا رسیدن بذر و زمان کافی برای استفاده حداکثر از منابع طبیعی،رسیدن فیزیولوژیک بذر،انتقال بیشتر مواد غذایی به بذر و ایجاد فرصت ذخیره مواد غذایی در بذر مربوط می گردد.بدین ترتیب،بر اساس نتایج به دست آمده،کشت با تراکم کمتر و برداشت علوفه در اوایل دوره گلدهی در چین دوم،برای دستیابی به حداکثر عملکرد بذر یونجه در چین های بعدی توصیه می شود.

علمی - پژوهشی

نقشه‌یابی ارتباطی و هستی‌شناسی ژن‌های مرتبط با صفات جوانه‌زنی تحت شرایط نرمال و تنش شوری در برخی ارقام زراعی گندم نان

روناک طالبی قورمیک؛ هادی علی پور؛ رضا درویش زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47977.2208

چکیده

نقشه‌ یابی ارتباطی در بسیاری از گیاهان از جمله گیاهان زراعی با هدف شناسایی مکان‌ های ژنی کنترل کننده صفات کمی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. تنش‌ های غیرزیستی از جمله تنش شوری یکی از چالش‌ های اصلی پیش‌ ... بیشتر نقشه‌ یابی ارتباطی در بسیاری از گیاهان از جمله گیاهان زراعی با هدف شناسایی مکان‌ های ژنی کنترل کننده صفات کمی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. تنش‌ های غیرزیستی از جمله تنش شوری یکی از چالش‌ های اصلی پیش‌ روی فعالیت های کشاورزی بوده که بخصوص در مراحل حساس رشد از جمله مرحله جوانه‌ زنی می‌ تواند عملکرد نهایی محصول را تحت تاثیر قرار دهد. در پژوهش حاضر واکنش 64 رقم گندم نان از لحاظ صفات طول گیاهچه، طول ساقه‌ چه، طول ریشه‌ چه، نسبت طول ساقه‌ چه به طول ریشه‌ چه، وزن تر گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، درصد جوانه‌زنی، شاخص جوانه‌ زنی، سرعت جوانه‌ زنی، میانگین سرعت جوانه‌ زنی، میانگین زمان جوانه‌ زنی، انرژی جوانه‌زنی، بنیه بذر، شاخص جوانه‌ زنی نسبی، سرعت جوانه‌ زنی نسبی و انرژی جوانه‌ زنی نسبی در سه شرایط نرمال، تنش شوری 60 میلی‌مولار و تنش شوری 120 میلی‌مولار، با دو تکرار در قالب طرح لاتیس ساده در سال زراعی 1400، در آزمایشگاه ژنتیک دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه بررسی شد. به منظور شناسایی مکان‌های ژنی کنترل کننده صفات مرتبط با جوانه‌زنی، از 36361 نشانگر SNP استفاده شد. نقشه‌یابی ارتباطی صفات مورد مطالعه با نرم‌افزار TASSEL 5.0 انجام گرفت. در پژوهش حاضر تعداد 330، 153 و 116 ارتباط نشانگر-صفت معنی‌دار به ترتیب در شرایط نرمال، تنش شوری 60 میلی‌مولار و تنش شوری 120 میلی‌مولار شناسایی شد. در این بین در شرایط نرمال 43 نشانگر مهم مرتبط با شاخص‌ های جوانه‌ زنی در کروموزم‌های 1B و 7B شناسایی شد. در شرایط تنش شوری 60 میلی‌مولار و 120 میلی‌مولار به ترتیب تعداد 32 و 14 نشانگر مهم مرتبط با کنترل صفات گیاهچه درکروموزم‌های 1B، 2B، 6A، 5A و 6B و کروموزم‌های 1B، 3A و 3B شناسایی شد. تطابق توالی مربوط به همه نشانگرهای معنی‌دار در مقابل ژنوم رفرنس گندم در پایگاه داده Ensembl Plants مورد بررسی قرار گرفت. بررسی توالی‌ها نشان داد که ارتباط‌های نشانگر-صفت شناسایی شده در فرآیندهای بیولوژیکی و مولکولی مهمی از جمله انتقال سیگنال، مسیرهای سینگالینگ پروتئین کیناز، پاسخ دفاعی، پاسخ به محرک‌های زیستی، متابولیسم هیدولاز، اتصال پلی ساکارید نقش دارند. در شرایط تنش شوری 60 میلی‌مولار مسیرهای مهمی از جمله متابولیسم پرولین، آرژنین، بتا آلانین و در شرایط تنش شوری 120 میلی‌مولار مسیر انتقال دهنده ABC شناسایی شدند. ارتباطات نشانگر-صفت و مسیرهای شناخته شده براساس نتایج این مطالعه بسیار حائز اهمیت بوده و می‌توان پس از تایید نتایج در جمعیت‌های دو والدی و انجام آزمایشات تکمیلی، در برنامه‌های به‌نژادی و گزینش به کمک نشانگر گیاه گندم این نتایج را مورد استفاده قرار داد.

علمی پژوهشی - کشاورزی ارگانیک

بررسی تأثیرکودهای آلی و زیستی بر جذب عناصر، فعالیت‌های فیتوشیمیایی، آنتی‌اکسیدانی و عملکرد گل گاوزبان اروپایی Borago officinalis))

کیامرث آزادی نژاد؛ علیرضا یدوی؛ امین صالحی؛ هوشنگ فرجی؛ پروین رستم پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48204.2219

چکیده

چکیده گل گاوزبان اروپایی با نام انگلیسیBorage از خانواده‌یBoraginaceae با نام علمیBorago officinlis L. است. این گیاه از دیرباز در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، مـرهم بافت‌های مخاطی، خلـط آور، کـاهش‌دهنـده تـپش ... بیشتر چکیده گل گاوزبان اروپایی با نام انگلیسیBorage از خانواده‌یBoraginaceae با نام علمیBorago officinlis L. است. این گیاه از دیرباز در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، مـرهم بافت‌های مخاطی، خلـط آور، کـاهش‌دهنـده تـپش قلـب، تقویت‌کننده و ضد سـرماخوردگی، مـورد اسـتفاده قـرار گرفته است. همچنین عصاره گل گاوزبان خاصیت ضد التهابی و ضد افسـردگی دارد. به منظور بررسی تأثیر نهاده‌های تغذیه‌ای اکولوژیک بر برخی خصویات گاوزبان اروپایی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1400-1399 در روستای فهلیان، شهرستان نورآباد، از توابع استان فارس اجرا گردید. عامل اول شامل کود کمپوست (کاه و کلش برنج+کود گوسفندی) در سه سطح (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و عامل دوم شامل کودهای زیستی در چهار سطح (شاهد، قارچ میکوریزا Funneliformis moseae، باکتریBacillus subtilis و قارچ میکوریزا+باکتری) بود.صفات مورد مطالعه شامل عناصرغذایی (نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن و روی)، صفات فیتوشیمیایی (میزان فنل، فلاونوئید، آنتوسیانین و میزان فعالیت آنتی‌اکسیدانی) و در نهایت عملکرد گل بود. اثرکمپوست و کودهای زیستی مورد تحقیق بر کلیه صفات مورد مطاله معنی‌دار بود. برهمکنش این دو فاکتور بر میزان آهن و روی برگ، فنل، فلاونوئید، فعالیت آنتی‌اکسیدانی معنی‌دار نبود ولی بر صفات نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آنتوسیانین و عملکرد گل معنی‌دار شد. نتایج به دست آمده بیانگر افزایش معنی‌دار میزان آهن، روی، فنل، فلاونوئید و فعالیت آنتی‌اکسیدانی گل گاوزبان اروپایی با افزایش سطوح کمپوست از 0 به 10 تن در هکتار بود و در بین سطوح کود زیستی بیشترین میزان این صفات از تیمار تلفیقی کودهای زیستی میکوریزایی و باکتریایی حاصل شد. بیشترین میزان نیتروژن (54/1 درصد)، فسفر (46/0 درصد)، پتاسیم (48/2 درصد)، آنتوسیانین (49/0 میلی‌گرم بر گرم وزن خشک گل) و صفت کلیدی عملکرد گل (60/65 گرم در متر مربع) نیز در زمان کاربرد 10 تن کمپوست در هکتار و کاربرد تلفیقی قارچ مایکوریزا و باکتریهای باسیلوس سابتیلیس و کمترین میزان نیز از تیمار شاهد بدون کاربرد کمپوست و کودهای زیستی حاصل شد. طبق نتایج، گرچه منابع کودی ارگانیک و زیستی هر دو در تولیدگل گاوزبان اروپایی منجر به بهبود صفات مورد بررسی گردید اما، کاربرد تلفیقی کمپوست و کودهای زیستی (10 تن کمپوست در هکتار و تلفیق دو کود زیستی میکوریزایی و باکتریایی)، تأثیر و کارآیی بیشتری در افزایش این صفات به خصوص صفت کلیدی عملکرد گل داشت. بنابراین با توجه به اثرات مخرب کودهای شیمیایی و همچنین آثار مطلوب مشاهده شده از کودهای زیستی و آلی به‌منظورگسترش کشاورزی پایدار، مصرف کودهای زیستی و آلی به‌‌‌منظور توسعه کشت گل گاوزبان اروپایی توصیه می‌شود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - باغبانی

اثرات ترکیبی آمینوکلات سیلیسیم و فسفر بر شاخص های فتوسنتزی و خصوصیات کمی و کیفی توت فرنگی رقم پاروس (Fragaria ananassa cv. Paros) در کشت خاکی گلخانه ای

ادریس شعبانی؛ شهره زیودار؛ افراسیاب راهنما قهفرخی؛ عباس دانایی فر؛ مهران داودی ارشد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48281.2225

چکیده

یکی از مشکلات عمده در خاک‌های آهکی ایران کمبود فسفر می‌باشد. همچنین میزان غلظت فسفر محلول خاک و قابلیت دسترسی آن برای گیاه، بسیار کم است. با توجه به کمبود منابع فسفره در جهان و استفاده بی‌رویه از آن، ... بیشتر یکی از مشکلات عمده در خاک‌های آهکی ایران کمبود فسفر می‌باشد. همچنین میزان غلظت فسفر محلول خاک و قابلیت دسترسی آن برای گیاه، بسیار کم است. با توجه به کمبود منابع فسفره در جهان و استفاده بی‌رویه از آن، انجام مطالعات مرتبط با کودهای شیمیایی به ویژه کودهای فسفره در محصولات زراعی و گلخانه‌ای امری ضرروری به نظر می‌رسد. از طرفی با کمبود سیلیسیم ورود فسفات غیر‌آلی به ساختمان ترکیبات حاوی فسفر مانند ATP، ADP و قندهای دارای فسفات کاهش می‌یابد. سیلیسیم سبب افزایش مقاومت به تنش‌های زنده و غیر زنده، بهبود عدم توازن مواد غذایی، افزایش جذب نور و فتوسنتز، افزایش شاخص‌های رشدی، عملکردی و کیفی محصولات، ارتقاء بهره‌وری آب و ترسیب زیستی دی اکسیدکربن اتمسفر می‌گردد. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر محلول پاشی آمینوکلات سیلیسیم (Si) بر جذب فسفر (P) و خصوصیات کمی و کیفی میوه توت فرنگی در کشت گلخانه‌ای مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا آزمایشی به صورت طرح اسپلیت پلات و در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در شهرستان ایذه استان خوزستان در زمستان 1401 تا بهار 1402 اجرا گردید. تیمارهای این آزمایش شامل سطوح مختلف کود فسفره منوپتاسیم فسفات (0، 5/7، 15 و 30 کیلوگرم در هکتار، در کرت های اصلی) و سه سطح محلول پاشی آمینوکلات سیلیسیم (0، 2 و 4 میلی‌لیتر بر لیتر، در کرت های فرعی) بودند. رقم توت‌فرنگی مورد استفاده در این آزمایش از نوع پاروس بود. بوته‌ها در طول فصل رشد به‌صورت هر ده روز یکبار با غلظت‌های مختلف فسفر از منبع منوپتاسیم فسفات به صورت کود آبیاری تغذیه شدند. همچنین محلول‌پاشی آمینو‌کلات سیلیسیم به صورت هر دو هفته یکبار به صورت کاربرد برگی بر بوته‌های مورد نظر در هر پلات آزمایشی اعمال گردید. نتایج این آزمایش نشان داد که کاربرد 15 کیلوگرم در هکتار کود فسفره همراه با غلظت 2 میلی‌لیتر در لیتر آمینوکلات سیلیسیم (P3Si2) دارای بیش‌ترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل بود و به‌ترتیب سبب افزایش 30/42، 42/42 و 35/42 درصدی کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل نسبت به تیمار شاهد (P1Si1) شدند. بر اساس نتایج مقایسات میانگین در سطح 15 کیلوگرم در هکتار فسفر با افزایش غلظت آمینوکلات سیلیسیم تا سطح 2 میلی‌لیتر در لیتر غلظت فسفر کل گیاه افزایش معنی داری یافت ولی مجدداً در سطح 4 میلی‌لیتر در لیتر کاهش یافت، به‌گونه‌ای که بالاترین غلظت فسفر کل گیاه (98/0 درصد) در سطح 15 کیلوگرم در هکتار فسفر و غلظت 2 میلی‌لیتر در لیتر آمینوکلات سیلیسیم به‌دست آمد. بر اساس نتایج مقایسات میانگین، بالاترین میزان وزن کل میوه (93/599 گرم) در تیمار 15 کیلوگرم در هکتار فسفر و سطح 4 میلی‌لیتر در لیتر آمینوکلات سیلیسیم (P3Si3) و تیمار 15 کیلوگرم در هکتار فسفر و سطح 2 میلی‌لیتر در لیتر آمینوکلات سیلیسیم (P3Si2) (43/597 گرم) مشاهده گردید. تیمار P3Si2 و P3Si3 در قیاس با تیمار شاهد (P1Si1) به‌ترتیب سبب افزایش 62/67 و 33/68 درصدی وزن کل میوه‌های توت‌فرنگی گردید. نتایج اثرات متقابل نشان داد که با افزایش غلظت فسفر تا سطح 15 کیلوگرم در هکتار درصد ماده خشک میوه در سطوح 2 و 4 میلی‌لیتر در لیتر آمینوکلات سیلیسیم افزایش و مجدداً کاهش یافت. بیش‌ترین درصد ماده خشک میوه (38/7 درصد) در تیمار P3Si2 مشاهده گردید که اختلاف معنی‌داری با تیمار P3Si3 (97/6) نشان نداد. با توجه با نتایج حاصل، استفاده از غلظت 2 میلی‌لیتر در آمینوکلات سیلیسیم و سطح 15 کیلوگرم در هکتار منوپتاسیم فسفات جهت حصول حداکثر رشد، عملکرد و کیفیت میوه‌های توت‌فرنگی توصیه می‌شود.

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

تأثیر منابع کود فسفره بر بهبود جذب عناصر غذایی و کارایی مصرف فسفر در سویا (Glycine max L.)

صائب جلال پور؛ علیرضا یدوی؛ محسن موحدی دهنوی؛ راضیه کرمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48406.2231

چکیده

چکیدهدانه‌های روغنی بعد از غلات دومین منبع مهم تأمین انرژی لازم جوامع انسانی به شمار می‌روند. از آنجا که بخش زیادی از روغن مصرفی کشور از خارج وارد می‌شود، کشت دانه‌های روغنی از جمله سویا و مدیریت صحیح ... بیشتر چکیدهدانه‌های روغنی بعد از غلات دومین منبع مهم تأمین انرژی لازم جوامع انسانی به شمار می‌روند. از آنجا که بخش زیادی از روغن مصرفی کشور از خارج وارد می‌شود، کشت دانه‌های روغنی از جمله سویا و مدیریت صحیح آنها در جهت افزایش عملکرد، اهمیت بسیار زیادی دارد. فسفر، دومین عنصر محدودکننده رشد گیاهان پس از نیتروژن محسوب می‌شود و سالانه مقادیر زیادی از فسفر موجود در کودهای شیمیایی بعد از ورود به خاک به فرم نامحلول درآمده و از دسترس گیاه خارج می-شود. از جمله راه‌های عملی برای استفاده از فسفر تجمع یافته در اراضی، به کارگیری کودهای زیستی فسفره می‌باشد. این مطالعه جهت ارزیابی اثر قارچ مایکوریزا، تلقیح کود زیستی فسفاته به‌رشد و مصرف کود شیمیایی فسفره در سویا رقم پارسا، در سال 1399 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه یاسوج واقع در دشت‌روم اجرا گردید. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. عامل اول شامل کود شیمیایی فسفره (سوپرفسفات تریپل) در چهار سطح: صفر، 60 ، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار و عامل دوم شامل کود زیستی فسفره در چهار سطح شاهد، کود زیستی فسفاته به‌رشد حاوی باکتری سودوموناس، قارچ مایکوریزا (Glomus mosseae L.) و کاربرد توأم کود زیستی فسفاته به‌رشد و قارچ مایکوریزا می‌باشد. نتایج نشان داد اثر متقابل تیمارهای اعمال شده بر شاخص سطح برگ معنی‌دار بود و مصرف 180 کیلوگرم در هکتار کود شیمیایی همراه تلقیح با کود زیستی فسفاته به‌رشد + قارچ مایکوریزا باعث افزایش 61/112 درصدی شاخص سطح برگ نسبت به شاهد شد. تلقیح با کود زیستی فسفره اثر افزایشی معنی‌داری بر غلظت عناصر غذایی در اندام هوایی و دانه داشت. بیشترین غلظت عناصر غذایی اندام هوایی و دانه مربوط به تلقیح با کود زیستی فسفاته به‌رشد + قارچ مایکوریزا و کمترین نیز مربوط به شاهد بود. برهمکنش کود شیمیایی و زیستی فسفره بر عملکرد دانه معنی‌دار گردید. بالاترین عملکرد دانه (2085 کیلوگرم در هکتار) با مصرف 180 کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات‌تریپل و تلقیح با کود زیستی فسفاته به‌رشد + قارچ مایکوریزا به دست آمد و کمترین عملکرد دانه (67/971 کیلوگرم در هکتار) در سطح صفر کود شیمیایی و تیمار شاهد کود زیستی مشاهده شد. نتایج نشان داد که با افزایش مصرف کود شیمیایی کارآیی مصرف فسفر روند نزولی پیدا می‌کند. در سطح 60 کیلوگرم کود سوپرفسفات مصرفی، کاربرد کود زیستی فسفاته به‌رشد + مایکوریزا توانست افزایش معنی‌داری نسبت به سایر سطوح کود زیستی در این صفت ایجاد نماید و افزایش 17/38 درصدی نسبت به شاهد داشت. لذا در این پژوهش تلفیق کودهای زیستی فسفره شامل باکتری‌های حل کننده فسفات و قارج مایکوریزا باعث افزایش رشد رویشی و بهبود عملکرد دانه و عملکرد روغن و بهبود کارایی مصرف فسفر در سویا گردید. در حالی که با افزایش سطوح مصرف کودهای شیمیایی فسفره، کارآیی مصرف کودهای زیستی کاهش معنی‌داری پیدا کرد.

علمی - پژوهشی

ارزیابی تنوع صفات ریخت‌شناسی توده‌های یونجه پاکلاغی (Lotus corniculatus L.) در استان خوزستان

زهرا سادات موسوی؛ فاطمه ناصرنخعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 دی 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48468.2235

چکیده

یونجه پاکلاغی (Lotus corniculatus L.) از تیره Fabaceae یک لگوم علوفه‌ای متحمل به شوری است که از لحاظ ریخت‌شناسی بسیار متنوع می‌باشد و بیش‌ترین تنوع ژنتیکی این گیاه در حوزه مدیترانه است. دامنه پراکنش اکولوژیکی بسیار ... بیشتر یونجه پاکلاغی (Lotus corniculatus L.) از تیره Fabaceae یک لگوم علوفه‌ای متحمل به شوری است که از لحاظ ریخت‌شناسی بسیار متنوع می‌باشد و بیش‌ترین تنوع ژنتیکی این گیاه در حوزه مدیترانه است. دامنه پراکنش اکولوژیکی بسیار گسترده‌ای برای این گیاه گزارش گردیده است که همین موضوع سبب بروز صفات چندشکلی در آن شده است. با هدف بررسی تنوع ریخت‌شناسی این گیاه در استان خوزستان، جمع‌آوری 126 ژنوتیپ متعلق به 9 توده از رویشگاه‌های طبیعی آن (شامل اهواز، شیبان، ملاثانی، حمیدیه، سوسنگرد، کارون، جزیره مینو، هندیجان و شاوور) در بازه زمانی فروردین تا بهمن ماه 1402 انجام شد. چهارده صفت کیفی و چهار صفت کمی بر اساس دستورالعمل موسسه بین‌المللی ذخایر توارث (IBPGR) و نیز بررسی منابع، انتخاب، کدگذاری و ارزیابی شدند. صفات کیفی مورد بررسی شامل عادت رشدی، فرم رویشی، اندازه سه برگچه‌ نسبت به هم، شکل برگچه‌ها، کرک‌دار بودن برگچه‌‌ها، ضخامت برگچه‌ها، نوک برگچه‌ها، سفتی ساقه، شکل مقطعی ساقه، رنگ ساقه، کرک بر روی ساقه، رنگ جام گل، شکل دندانه کاسه گل و کرک کاسه گل، و صفات کمی طول دندانه نسبت به لوله کاسه گل، طول برگچه میانی، عرض برگچه میانی و ارتفاع گیاه مورد ارزیابی قرار گرفت. گروه‌بندی توده‌ها با استفاده از آنالیز خوشه‌بندی به روش Ward و ضریب اقلیدسی و تائید گروه‌بندی انجام شده به کمک آزمون تجزیه تابع تشخیص در نرم‌افزار SPSS و تجزیه به مولفه‌های اصلی در نرم‌افزار R انجام پذیرفت. مشاهدات حاصل از بررسی صفت فرم رویشی در توده‌های مورد مطالعه نشان داد که 10/88 درصد از ژنوتیپ‌ها به صورت علفی و 90/11 درصد به صورت چوبی بودند. همچنین 87/65 درصد ژنوتیپ‌ها عادت رشدی خیزان، 22/22 درصد آن‌ها به صورت راست یا برافراشته و 90/11 درصد آن‌ها به شبیه به حالت خوابیده یا گسترده مشاهده شدند. توده جزیره مینو بر اساس صفت فرم رویشی چوبی و عادت رشدی خوابیده یا گسترده متفاوت از سایر توده‌ها قرار گرفت. از طرف دیگر صفات یکسان بودن یا متفاوت بودن اندازه سه برگچه‌، نوک برگچه‌، شکل برگچه‌ها و رنگ جام گل دارای تنوع بالایی در درون توده‌ها بود به طوری که حتی بر روی یک گیاه نیز تنوع بالایی مشاهده گردید؛ اما تنوع صفات مذکور به طور پیوسته در بین توده‌های مختلف تکرار شده و هم‌پوشانی بسیار مشاهده شد؛ درحالی‌که سایر صفات مورد بررسی فاقد تنوع بودند. نتایج تجزیه واریانس ANOVA نشان داد که صفات کمی طول برگچه میانی، عرض برگچه میانی و ارتفاع گیاه در سطح 5 درصد معنی‌دار می‌باشند. همچنین آزمون دانکن توده‌های همگن را به خوبی شناسایی کرد و نشان داد که کدام توده‌ها از نظر صفات مورد بررسی مشابه یا متفاوت از یکدیگر می‌باشند. در هر دو تجزیه خوشه‌ای و تجزیه به مولفه‌های اصلی توده جزیره مینو به دلیل فرم رویشی و عادت رشدی در گروه جداگانه‌ای از سایر توده‌ها قرار گرفت. صحت گروه‌بندی انجام شده در تجزیه خوشه‌ای توسط تجزیه تابع تشخیص تائید گردید. نتایج این پژوهش می‌تواند در مدیریت نگهداری ژرم‌پلاسم توده جزیره مینو موثر باشد. همچنین نتایج نشان داد که برخی از توده‌ها علی‌رغم فاصله جغرافیایی در کنار یکدیگر قرار گرفتند که این موضوع می‌تواند گویای تاثیر شرایط اکولوژیکی بر ریخت‌شناسی باشد. بنابراین بهتر است که توده‌ها در شرایط کشت یکسان مورد ارزیابی قرار گیرند تا تأثیر شرایط رویشگاه حذف گردد.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

اثر کاربرد تلفیقی کود شیمیایی نیتروژن،کمپوست بقایای نیشکر و باکتری محرک رشد بر صفات فیزیکوشیمیایی خاک و عملکرد گندم در شرایط تنش گرمای انتهای فصل اهواز

معصومه مکوندی؛ عبدالمهدی بخشنده؛ علی مشتطی؛ محمد رضا مرادی تلاوت؛ آیدین خدایی جوقان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 بهمن 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48005.2209

چکیده

به‌منظور بررسی اثر مصرف تلفیقی کود نیتروژنه با کمپوست بقایای نیشکر و باکتری محرک رشد بر صفات فیزیکوشیمیایی خاک و عملکرد گندم (رقم چمران 2) در شرایط تنش گرمای آخر فصل اهواز، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو ... بیشتر به‌منظور بررسی اثر مصرف تلفیقی کود نیتروژنه با کمپوست بقایای نیشکر و باکتری محرک رشد بر صفات فیزیکوشیمیایی خاک و عملکرد گندم (رقم چمران 2) در شرایط تنش گرمای آخر فصل اهواز، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1400 در مزرعۀ پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. عوامل آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت یک آذر، 20 آذر و 10 دی در کرت‌های اصلی، شش سطح مصرف تلفیقی نیتروژن با کمپوست شامل شاهد،100 درصد نیتروژن (150 کیلوگرم در هکتار)، 75 درصد نیتروژن+ 25 درصد کمپوست (5/7 تن در هکتار)، 50 درصد نیتروژن+ 50 درصد کمپوست (15 تن در هکتار)، 25 درصد نیتروژن+ 75 درصد کمپوست (5/22 تن در هکتار) و 100 درصد کمپوست (30 تن در هکتار) در کرت‌های فرعی و دو سطح کاربرد و عدم کاربرد باکتری در کرت‌های فرعی فرعی بود. مقایسه میانگین نشان داد که مصرف تلفیقی 50 درصد کود نیتروژن+ 50 درصد کود کمپوست با باکتری محرک رشد باعث افزایش معنی‌دار نیتروژن خاک و عملکرد دانه شد. بیشترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت اول (5864 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه در تاریخ کاشت سوم (1116 کیلوگرم در هکتار) از تیمار شاهد (بدون کود شیمیایی و آلی) به‌دست آمد. به طور کلی در تاریخ‌های کاشت مختلف، مصرف تلفیقی 50 درصد کود نیتروژن+ 50 کود آلی نسبت به تیمار 100 درصد کود شیمیایی نیتروژن، موجب افزایش 9 تا 18 درصدی عملکرد دانه گندم شد. همچنین بیشترین مقدار کربن آلی (12/1 درصد) و هدایت الکتریکی (EC) خاک (56/4 دسی زیمنس بر متر)، با مصرف 100 درصد کمپوست و عدم کاربرد باکتری محرک رشد و کمترین میزان آن از تیمار شاهد حاصل شد. در رابطه با اثر کمپوست بر افزایش EC خاک، به دلیل شور بودن کمپوست نیشکر، EC خاک افزایش یافت. بیشترین تخلخل خاک (49/0)، با مصرف 100 درصد کمپوست و کاربرد باکتری محرک رشد و کمترین آن (30/0) از تیمار شاهد به‌دست آمد که با تیمار تلفیقی تفاوت معنی‌دار داشت. کودهای آلی با ایجاد منافذ درشت، باعث بهبود خواص فیزیکی و شیمیایی خاک شد که این امر منجر به تسهیل نفوذ ریشه‌ها و آب و هوا و افزایش تخلخل خاک شد. به طور کلی نتایج نشان داد که کمپوست تهیه شده از بقایای نیشکر می‌تواند اصلاح کنندۀ آلی مناسبی برای بهبود مادۀ آلی و کیفیت خاک و افزایش عملکرد گیاه باشد. بنابراین در صورت تکرار این آزمایش و تأیید این نتایج، می‌توان این یافته‌ها را توصیه نمود.

علمی - پژوهشی

بررسی تعادل عناصر غذایی نیشکر با استفاده از مدل DRIS در مزارع شمال خوزستان

عادل نیسی؛ مصطفی چرم؛ حیدر غفاری؛ جعفر آل کثیر

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 بهمن 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48524.2241

چکیده

روش سیستم یکپارچه تشخیص و توصیه (Diagnosis & Recommendation Integrated System) یک روش دو متغیره، به عنوان ابزار تشخیص جهت به حداقل رساندن محدودیت‌ها و بیانگر مفهوم تعادل تغذیه‌ای در تفسیر وضعیت تغذیه‌ای گیاهان است که ... بیشتر روش سیستم یکپارچه تشخیص و توصیه (Diagnosis & Recommendation Integrated System) یک روش دو متغیره، به عنوان ابزار تشخیص جهت به حداقل رساندن محدودیت‌ها و بیانگر مفهوم تعادل تغذیه‌ای در تفسیر وضعیت تغذیه‌ای گیاهان است که برای شناسایی محدودیت‌های عناصر غذایی که با تحلیل نتایج آزمون خاک تشخیص داده نمی‌شوند، پیشنهاد شده است. بررسی وضعیت تعادل عناصر غذایی با کمک روش DRIS با بدست آوردن اعداد مرجع براساس مزارع دارای عملکرد مطلوب صورت می‌گیرد. پژوهشی به منظور بررسی وضعیت تعادل تغذیه‌ای نیشکر به روش سیستم یکپارچه تشخیص و توصیه (DRIS)، با انتخاب 25 مزرعه به مساحت کل 550 هکتار از مزارع نیشکر راتون کشت و صنعت امام خمینی(ره) واقع در شمال استان خورستان با انجام نمونه‌برداری از برگ گیاه شامل 100 نمونه برگ کامل (سومین برگ از بالا) از ده نقطه مشخص در هر مزرعه و نمونه‌برداری خاک از عمق 0-30 سانتی متری شامل 30 نمونه برای هر مزرعه در سال زراعی 1402-1401 اجرا گردید. در این بررسی عملکرد 31/112 تن در هکتار نیشکر بعنوان عملکرد بحرانی یا حدواسط بدست آمد که براساس آن از بین 25 مزرعه نیشکر مورد ارزیابی، 5 مزرعه در گروه مزارع با عملکرد زیاد و 20 مزرعه در گروه مزارع با عملکرد کم قرار گرفتند. میانگین عملکرد نیشکر در گروه مزارع با عملکرد زیاد و در گروه مزارع با عملکرد کم به ترتیب 05/117 و 18/94 تن در هکتار بود. نتایج نشان داد که با توجه به شاخص تعادل غذایی DRIS (NBI) عنصر پتاسیم از میان عناصر پرمصرف، منفی ترین شاخص و از میان عناصر کم مصرف، عنصر روی منفی ترین شاخص بود. براساس توزیع فراوانی نسبی و مقدار میانگین شاخص تعادل غذایی (NBI_a) از نظر عنصر پتاسیم، 65 درصد مزارع دارای کمبود شدید، از نظر عنصر نیتروژن، 30 درصد مزارع دارای بیش‌بود، از نظر عناصر منگنز، آهن و کلسیم، 100 درصد مزارع در حد بهینه و همچنین از نظر عنصر فسفر، 95 درصد مزارع در حد بهینه تشخیص داده شد. شاخص تعادل غذایی برای عنصر مس برخلاف عنصر روی در کل مزارع مثبت بود که بعنوان مثبت ترین شاخص در میان عناصر کم مصرف شناسایی شد و نشان دهنده بیشبود این عنصر است که بایستی مورد توجه قرار گیرد. اولویت بندی نیاز عناصر غذایی در مزارع مورد مطالعه به تفکیک عناصر پرمصرف و کم مصرف بدین ترتیب مشخص شد (K>Ca>P>N>Mg و Zn>Mn>Fe>Cu). رابطه رگرسیونی و همبستگی بالای منفی و معنی دار (P<0.01) بین شاخص تعادل عناصر غذایی (NBI) و عملکرد نیشکر در مزارع مورد مطالعه برقرار بود که نشان دهنده مثبت بودن بررسی وضعیت عناصر غذایی با این روش است بنابراین می‌تواند در جلوگیری از کاهش عملکرد نیشکر موثر باشد.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

بهبود خصوصیات مورفوفیزیولوژیکی و درصد اسانس گیاه دارویی گل گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. & C.A. Mey.) تحت تنش شوری با کاربرد خارجی اسید سالیسیلیک

مینا امانی؛ محسن سبزی نوجه ده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47735.2195

چکیده

تنش شوری یکی از چالش‌های اساسی در تولید موفق محصولات کشاورزی به‌ویژه در زمینۀ گیاهان دارویی محسوب می‌شود. این نوع تنش می‌تواند اثرات منفی چشمگیری بر رشد و توسعۀ گیاهان داشته باشد و از این رو، شناسایی ... بیشتر تنش شوری یکی از چالش‌های اساسی در تولید موفق محصولات کشاورزی به‌ویژه در زمینۀ گیاهان دارویی محسوب می‌شود. این نوع تنش می‌تواند اثرات منفی چشمگیری بر رشد و توسعۀ گیاهان داشته باشد و از این رو، شناسایی راهکارهای مؤثر برای کاهش این اثرات از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این زمینه، ترکیبات هورمونی مانند اسید سالیسیلیک به عنوان تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی شناخته می‌شوند که می‌توانند تأثیرات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی قابل توجهی بر گیاهان تحت تنش شوری داشته باشند. اسید سالیسیلیک به عنوان یک هورمون گیاهی، نقش کلیدی در بهبود مقاومت گیاهان به تنش‌های محیطی از جمله تنش شوری ایفا می‌کند. به منظور بررسی تأثیر محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک بر صفات رویشی، فیزیولوژیک و درصد اسانس گل گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. & C.A. Mey.) در شرایط تنش شوری، یک آزمایش فاکتوریل به صورت طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در گلخانۀ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی اهر دانشگاه تبریز انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک در غلظت‌های صفر، 180 و 360 میکرومولار و تنش شوری در سطوح صفر، 25، 50 و 75 میلی ‌مولار کلرید سدیم بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که تنش شوری بر تمامی صفات مورد بررسی تأثیر منفی گذاشت و منجر به کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی، ارتفاع گیاه و درصد اسانس شد. با این حال، محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک تأثیر مثبتی در بهبود این صفات تحت تنش شوری داشت. بیشترین وزن تر (6/24 گرم) و خشک (2/7 گرم) اندام هوایی، ارتفاع گیاه (9/25 سانتی‌متر) و درصد اسانس (64/1 درصد) در تیمار با غلظت 50 میلی‌گرم در لیتر اسید سالیسیلیک و سطح شوری شاهد به دست آمد. همچنین، بیشترین محتوای فنول (5/24 میلی‌گرم گالیک اسید در 100 گرم وزن تر) و فلاونوئید (1/15 میلی‌گرم کوئرستین در 100 گرم وزن تر) در تیمار با غلظت 180 میکرومولار اسید سالیسیلیک و سطح شوری 25 میلی‌مولار مشاهده شد. نتایج بررسی تأثیر تنش شوری در محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک نشان داد که استفاده از 360 میکرومولار در شرایط تنش شوری معادل 75 میلی‌مولار، منجر به افزایش فعالیت آنزیم کاتالاز گردید. بر اساس نتایج این پژوهش، می‌توان محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک با غلظت 360 میکرومولار را به عنوان یک راهکار مؤثر برای کاهش اثرات منفی تنش شوری در گیاه گل گاوزبان ایرانی توصیه کرد. به‌طور کلی، یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که کاربرد محلول‌پاشی اسید سالیسیلیک می‌تواند به عنوان یک روش بهینه و مناسب برای افزایش رشد و بهبود خصوصیات فیزیولوژیکی این گیاه در شرایط تنش شوری مورد استفاده قرار گیرد. این نتایج می‌تواند به کشاورزان و محققان در بهبود عملکرد گیاهان دارویی تحت شرایط نامساعد محیطی کمک کند و به توسعۀ روش‌های کشاورزی پایدار و مؤثر منجر شود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - کشاورزی پایدار

افزایش ارتفاع، تعداد گره ها، قطر و مقدار سیلیس در ساقه برنج در اثر افزودن سیلیسیم به خاک شالیزار

سحر حسین پور؛ رضا ابراهیمی گسکریی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48044.2213

چکیده

سیلیسیم محلول در خاک به فرم H4SiO4 توسط ریشه برنج جذب می‌شود. شالیزار با 5 تن شلتوک در هکتار حدود 300 کیلوگرم سیلیسیم از خاک جذب می‌کند. حد بحرانی سیلیسیم در مراحل پنجه زنی و رسیدن برنج، به ترتیب در ساقه و برگ ... بیشتر سیلیسیم محلول در خاک به فرم H4SiO4 توسط ریشه برنج جذب می‌شود. شالیزار با 5 تن شلتوک در هکتار حدود 300 کیلوگرم سیلیسیم از خاک جذب می‌کند. حد بحرانی سیلیسیم در مراحل پنجه زنی و رسیدن برنج، به ترتیب در ساقه و برگ پرچم، 5 درصد وزن خشک است. سیلیسیم کافی در ساقه، احتمال خوابیدن برنج را کاهش و خوابیدن برنج هزینه برداشت را افزایش می دهد. این پژوهش در دانشکده کشاورزی دانشگاه گیلان در قالب طرح کاملا تصادفی با 13 تیمار و 3 تکرار با هدف بررسی اثر افزودن سطوح سیلیس از چهار منبع به خاک شالیزار بر ارتفاع، قطر، تعداد گره و مقدار سیلیس در ساقه بررسی شد. از سیلیس استخراج شده از پوسته شلتوک، خاکستر پوسته، پودر پوسته و کود سیلیسیم‌دار شرکت بهسان، استفاده شد. آزمایش در 39 گلدان حاوی خاک شالیزار، اجرا و اثر بخشی چهار ماده حاوی سیلیس بر ارتفاع، قطر ساقه، تعداد گره و مقدار سیلیس در ساقه و برگ بررسی شد. در اولین اندازهگیری بین 13 تیمار تفاوت معنیدار از نظر ارتفاع ساقه حاصل نشد. بنظر می‌رسد سیلیسیم برای اثرگذاری بر ارتفاع ساقه در برنج، به زمان طولانی‌تر نیاز دارد. با افزایش مدت زمان اعمال سطوح سیلیس به خاک، ارتفاع ساقه در تیمار S3 از 15 به 83 سانتی متر رسید. در طول رشد، میانگین تعداد گره‌ها در تیمارS3 ، از 66/3 به 33/7 و در تیمار C3، از 33/3 به 66/6 عدد رسید که از نظر آماری تیمار S3 با تمام تیمار‌ها تفاوت معنی‌دار دارد. در پایان رشد رویشی قطر ساقه در شاهد و تیمارهای S3 و C3 به ترتیب63/2، 98/4 و 97/4 میلی متر بدست آمد که تفاوت معنی‌دار دارند. مقدار سیلیسیم جذب شده و انتقال یافته به ساقه در تیمار S3 و C3 بهترین بود و بین تیمارها در ساقه اختلاف معنیدار وجود دارد. در تیرماه مقدار سیلیسیم در ساقه در گیاه تیمار شده با سیلیس سنتز شده از پوسته شلتوک (S3)، 06/7، در تیمار کود سیلیسیم دار تجاری (C3) 04/6 و در تیمار شاهد (B) 94/1 درصد بدست آمد. در ماه مرداد، مقدار سیلیسیم در 13 تیمار تفاوت معنی‎دار داشت. بیشترین مقدار در ساقه در تیمار (S3) معادل 79/10 ، در تیمار C3، 03/ 8 و در شاهد (B)، 69/3 درصد است. در شهریور مقدار سیلیسیم در ساقه روند کاهشی داشت. بیشترین مقدار سیلیسیم در شهریور در ساقه (% 1/2) مربوط به تیمار S3 بود که با تیمارهای C1 وB از لحاظ آماری تفاوت معنیدار ولی با بقیه تیمارها در یک محدوده قرار دارد. تیمار بعدی یعنی بیشترین سطح سیلیس تجاری (C3) با 06/2 درصد سیلیسیم را بعد از سیلیسیم سنتز شده به خود اختصاص داد که از لحاظ آماری تنها با تیمار (C1,B) تفاوت معنیدار دارد. کلیه تیمارها به جز تیمار (C1) تنها با شاهد (B) تفاوت معنیدار دارد. حد بهینه سیلیسیم در ساقه برنج 10-8 درصد است و اگر کمتر از 5 درصد باشد، برنج دچار کمبود سیلیسیم می‌باشد. با توجه به مقدار سیلیسیم در ساقه و برگ در سه مرحله از رشد، به نظر میرسد با افزایش سن و حجم گیاه مقدار سیلیسیم در این دو اندام، کاهش می یابد و این کاهش در برگ بیشتر از ساقه است. می توان گفت که با آغاز رشد زایشی، سیلیسیم ساقه و برگ به دانه منتقل میشود. با توجه به نتایج، افزودن مقدار 24/0 گرم سیلیسیم استحصال شده به 3 کیلوگرم خاک بهترین تیمار و بعد از آن کود سیلیسیم‌دار تجاری بیشترین اثر مثبت را داشت. بین تیمار خاکستر پوسته شلتوک و پودر پوسته شلتوک میتوان خاکستر را مناسبتر معرفی کرد زیرا در مورد اغلب ویژگیهای مورد مطالعه در این آزمایش، خاکستر در مقایسه با پودر، موثرتر بود.

مشاهده مقاله

علمی - پژوهشی

گزینش ژنوتیپ‌های گندم نان با استفاده از شاخص های انتخاب مبتنی بر چندین صفت (MGIDI و SIIG)

مهناز رحمتی؛ رحمت‌اله کریمی‌زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48230.2221

چکیده

هدف از انجام این پژوهش گزینش لاین‌های امیدبخش گندم نان بر اساس عملکرد و سایر صفات زراعی با استفاده از شاخص‌های گزینش SIIG و MGIDI بود.در این پژوهش 14 لاین انتخابی از برنامه به‌نژادی گندم مؤسسه تحقیقات کشاورزی ... بیشتر هدف از انجام این پژوهش گزینش لاین‌های امیدبخش گندم نان بر اساس عملکرد و سایر صفات زراعی با استفاده از شاخص‌های گزینش SIIG و MGIDI بود.در این پژوهش 14 لاین انتخابی از برنامه به‌نژادی گندم مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم و ارسالی از مرکز تحقیقات بین‌المللی ایکاردا بهمراه دو رقم شاهد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در ایستگاه تحقیقات سراب چنگایی به مدت دو سال زراعی (1402-1400) ارزیابی شدند. بیشترین عملکرد دانه برای ژنوتیپ‌های G15، G14، G2 (رقم قابوس)، G10 و G8 به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 4169، 3911، 3907، 3870 و 3809 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بر اساس نتایج شاخص گزینش MGIDI، لاین‌های G2 و G15 بعنوان لاین‌های مطلوب گزینش شدند. ارزیابی ژنوتیپ‌ها از نظر شاخص SIIG نیز نشان داد که ژنوتیپ‌های G2، G15 و G9 با بیشترین مقدار شاخص SIIG و به ترتیب به میزان 68/0، 64/0 و 63/0 جزو برترین ژنوتیپ‌ها بودند. همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد دانه با تعداد دانه در مترمربع و سرعت پرشدن دانه و طول پدانکل مشاهده شد که بیانگر اهمیت این صفات در بهبود عملکرد ژنوتیپ‌ها می‌باشد. بر اساس نتایج تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ ها به سه گروه ژنوتیپ‌های زودرس با عملکرد دانه پایین (گروه 1)، ژنوتیپ‌های دیررس با عملکرد دانه پایین (گروه 2) و ژنوتیپ‌های زودرس با عملکرد دانه بالا گروهبندی شدند. بر اساس نتایج بدست آمده در این تحقیق، ژنوتیپ‌های G15 و G2 (رقم قابوس) با کمترین مقدار MGIDI و بیشترین عملکرد نسبت به سایر ژنوتیپ های موردارزیابی بعنوان ژنوتیپ‌های ایده‌آل بر اساس شاخص MGIDI گزینش شدند. همچنین بر اساس شاخص SIIG، ژنوتیپ‌های G2 (رقم قابوس)، G15 و G9 بهترین بودند. به این ترتیب، لاین‌ G15 برای استفاده در برنامه‌های اصلاحی بعدی یا بعنوان لاین امیدبخش برای برنامه معرفی رقم پیشنهاد می‌شود. عملکرد بالای رقم قابوس نیز مزیت کشت این رقم در منطقه اجرای آزمایش و اقلیم‌های مشابه نشان می‌دهد. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - -- - --

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - گیاهان زینتی

اثر بسترهای معدنی و آلی روی بهبود ویژگی‌های کمی و کیفی گل‌ بریده سوسن در سیستم‌های کشت بدون خاک

علی اطهرجو؛ عبدالرحمن رحیمیان بوگر؛ مهدی آران؛ نسیم فرقانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48265.2223

چکیده

گل سوسن گیاهی پیازدار زینتی و معطر است که به خاطر گلهای شاخه بریده خیره کننده و گیاهان گلدانی ارزشمند شناخته می شود. سوسن گلی زیبا برای پارک ها، باغ ها و مناظر می‌باشد و گزینه ای عالی برای بهبود جذابیت ... بیشتر گل سوسن گیاهی پیازدار زینتی و معطر است که به خاطر گلهای شاخه بریده خیره کننده و گیاهان گلدانی ارزشمند شناخته می شود. سوسن گلی زیبا برای پارک ها، باغ ها و مناظر می‌باشد و گزینه ای عالی برای بهبود جذابیت دسته گل ها و خوشبو کردن فضاهای بیرونی یا داخلی است. بسترها نقش حیاتی در فراهمی دسترسی آب، عناصر غذایی و بهبود زهکشی برای پایداری و نمو گیاه در کشت بدون خاک دارند. آزمایش حاضر با هدف شناخت نقش آمیخته‌های مختلف معدنی و آلی بر رشد و کیفیت گل شاخه بریده سوسن در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زابل طی سال‌های 1400 تا 1401 و به صورت هیدروپونیک انجام شد. تیمارها شامل پرلیت (شاهد)، پرلیت + کوکوپیت (1:1)، پرلیت + پیت ماس (1:1)، پرلیت + زئولیت (1:1)، پرلیت + کوکوپیت + پیت ماس (1:1:1)، پرلیت + کوکوپیت + زئولیت (1:1:1)، پرلیت + کوکوپیت + پیت ماس + زئولیت (1:1:1:1) بود. نتایج نشان دهنده اختلاف آماری معنی‌دار بین تاثیر آمیخته‌های مختلف بر ویژگی‌های مورد ارزیابی بود. بیشترین وزن تر وخشک شاخه گل دهنده و قطر گل در آمیخته پرلیت+کوکوپیت+پیت ماس وجود داشت و بیشترین حجم ریشه، قطر سوخ، وزن تر و خشک ریشه، وزن خشک سوخ در بستر پرلیت+کوکوپیت بدست آمد. آمیخته پرلیت + کوکوپیت+ زئولیت منجر به افزایش سطح برگ و وزن گلبرگ، تعداد سوخ در بوته، کلروفیل a، کلروفیلb، کلروفیل کل ، کارتنوئید، آنتوسیانین و فلاونوئید شد. بالاترین درصد و عملکرد اسانس در بستر پرلیت + پیت ماس بدست آمد. بطور کلی می‌توان نتیجه گرفت استفاده از آمیخته‌های مختلف بسته به هدف تولید میتواند متغییر باشد. کاربرد زئولیت به همراه پرلیت و کوکوپیت منجر به بهبود سوخ زایی، رنگ و اندازه گل سوسن شد در حالی که کاربرد پیت ماس در ترکیب با پرلیت و کوکوپیت منجر به تولید سوخ-های درشت‌تر گردد. ترکیب موثر هر دو نوع بسترهای معدنی و آلی برای دستیابی به بهترین رشد گل سوسن بسیار مهم است. استفاده از پرلیت و زئولیت برای خواص فیزیکی عالی، در کنار کوکوپیت و پیت ماس با قابلیت بالای نگهداری آب اثر قابل توجهی بر رشد داشت که می تواند برای تولیدکنندگان گل بریده سوسن آمیخته مناسبی باشد. از طرفی کاربرد بیش از یک سوم حجمی زئولیت در بستر کشت می‌تواند تاثیر منفی بر رشد و نمو و ویژگی‌های کیفی گل سوسن داشته باشد که ممکن است به دلیل افزایش شوری ناشی از آزاد شدن عناصر معدنی این نوع بستر باشد.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - زراعت

واکنش ارقام ذرت فوق شیرین به تاریخ کاشت از نظر صفات مرتبط با عملکرد دانه، بلال و فرآوری صنعتی

مهدی متقی؛ علیرضا یزدان پناه

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48288.2226

چکیده

شرایط مطلوب دمایی استان همدان در فصل تابستان (روزهای گرم و شب‌های خنک) سبب شده است که ذرت فوق شیرین تولیدی این استان به دلیل بالا بودن درصد استحصال دانه از بلال سبز، در زمره مناسب‌ترین ذرت‌های فوق شیرین ... بیشتر شرایط مطلوب دمایی استان همدان در فصل تابستان (روزهای گرم و شب‌های خنک) سبب شده است که ذرت فوق شیرین تولیدی این استان به دلیل بالا بودن درصد استحصال دانه از بلال سبز، در زمره مناسب‌ترین ذرت‌های فوق شیرین کشور برای فرآوری صنعتی (انجماد و یا کنسروسازی دانه) محسوب شود. با توجه به اینکه تاریخ کاشت ذرت فوق شیرین، کلیه مراحل فنولوژیک گیاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و با اثرگذاری بر اجزای عملکرد دانه، سبب تغییر عملکرد نهایی دانه و بلال می‌شود، تحقیق حاضر با هدف مقایسه تأثیر تاریخ‌های متفاوت کاشت ارقام ذرت فوق شیرین بر صفات زراعی و فنولوژیک، عملکرد دانه و بلال سبز و فرآوری محصول برای صنایع غذایی انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان، طی سال‌های زراعی 1400- 1399 و 1401-1400 اجرا گردید. تاریخ کاشت (در سه سطح، شامل: 20 اردیبهشت، 15خرداد و 10 تیر) در کرت‌های اصلی و پنج رقم ذرت فوق شیرین شامل: بیسین، مسنجر، شبا، پشن و شیکر در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. پس از توزین بلال‌های برداشتی (مرحله شیری شدن دانه)، عملکرد بلال‌ سبز در واحد سطح تعیین شد. همچنین با جدا کردن دانه از چوب بلال، عملکرد دانه (دانه کنسروی) در واحد سطح و نسبت وزن دانه به وزن بلال سبز (درصد استحصال دانه از بلال) تعیین گردید. با استفاده از دستگاه رفراکتومتر چشمی، درصد مواد جامد محلول دانه نیز مشخص گردید. مطابق نتایج حاصله، بیشترین میزان درجه روز رشد تا گرده‌افشانی در میان ارقام مورد بررسی به ترتیب با 713.4، 698.2 و 688.7 سانتی‌گراد متعلق به ارقام شیکر، مسنجر و بیسین و در میان تاریخ‌های کاشت، با 708.5 سانتی‌گراد متعلق به تاریخ کاشت 20 اردیبهشت بود. بااین‌همه، بالاترین مقادیر درجه روز رشد تا برداشت بلال در تاریخ کاشت 15 خرداد مشاهده شد و ارقام مسنجر، شیکر و بیسین به ترتیب با 1212، 1195 و 1162 سانتی‌گراد، برتر از سایر ارقام در این تاریخ کاشت بودند. از نظر تعداد ردیف دانه، نوبت دوم کاشت با 17/15 واحد برتر از سایر نوبت‌های کاشت و ارقام مسنجر، شیکر و بیسین به ترتیب با 14.95، 14.74 و 14.59 برتر از سایر ارقام بودند. از نظر تعداد دانه در ردیف، بیشترین مقادیر ارقام مختلف در نوبت دوم کاشت مشاهده شد و رقم بیسین با 44.58 واحد، از برتری معنی‌دار نسبت به سایر ارقام در این تاریخ کاشت برخوردار بود. مقادیر بالای تعداد ردیف دانه و تعداد دانه در ردیف (به عنوان اجزای عملکرد دانه)، سبب شد که رقم بیسین بیشترین مقادیر عملکرد بلال سبز و دانه (به ترتیب 38854 و 15922 کیلوگرم در هکتار) را در میان ارقام مختلف نوبت دوم کاشت به خود اختصاص دهد. همچنین بیشترین میزان مواد جامد محلول دانه با 23.11 درصد در نوبت سوم کاشت مشاهده شد که از برتری غیر معنی‌دار نسبت به نوبت دوم کاشت (22.32 درصد) برخوردار بود. ارقام مسنجر، شبا و بیسین به ترتیب با 24.37، 22.38 و 22.17 درصد مواد جامد محلول دانه از برتری معنی‌دار نسبت به سایر ارقام برخوردار بودند. در مجموع نتایج نشان داد که مناسب‌ترین تاریخ کاشت برای ذرت فوق شیرین در استان همدان، اواسط خردادماه است و با توجه به کاهش قابل توجه عملکرد بلال سبز و دانه، به تأخیر انداختن کشت به تیرماه توصیه نمی‌شود. همچنین با توجه به مقادیر بالای عملکرد بلال سبز و دانه (به همراه مقادیر مطلوب درصد مواد جامد محلول) رقم بیسین در مقایسه با سایر ارقام، کشت این رقم در همدان و نواحی با اقلیم مشابه پیشنهاد می‌شود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - علوم علف های هرز

نقش ارقام و مقادیر بذر مصرفی در مدیریت تلفیقی علف‌های‌هرز برنج (Oryza sativa L) در شرایط خشکه‌کاری در استان خوزستان

امیر علی کاوند؛ احمد زارع؛ امین لطفی جلال آبادی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 12 اسفند 1403

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48523.2240

چکیده

بخش عمده‌ای از روش کاشت برنج در دنیا به دلیل کمبود نیروی کار، و همچنین صرفه‌جویی در مصرف میزان آب یا عدم دسترسی به آب کافی به صورت خشکه‌کاری می‌باشد. یکی از معایب روش خشکه‌کاری آلودگی شدید به علف‌های‌هرز ... بیشتر بخش عمده‌ای از روش کاشت برنج در دنیا به دلیل کمبود نیروی کار، و همچنین صرفه‌جویی در مصرف میزان آب یا عدم دسترسی به آب کافی به صورت خشکه‌کاری می‌باشد. یکی از معایب روش خشکه‌کاری آلودگی شدید به علف‌های‌هرز می‌باشد که در صورت عدم کنترل علف‌های‌هرز منجر به کاهش شدید عملکرد می‌گردد. بنابراین استفاده از روش‌های مختلف به‌ویژه روش زراعی در کنار روش شیمیایی می‌تواند در مدیریت تلفیقی علف‌های‌هرز مؤثر باشد. بر این اساس، آزمایشی به صورت فاکتوریل (سه عامل) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1401 در منطقۀ میان‌آب شوش انجام شد. فاکتور اول شامل چهار سطح مقدار بذر مصرفی (90، 120، 150 و 180 کیلوگرم در هکتار)، فاکتور دوم شامل سه رقم برنج (عنبربو، شیرودی و ضیغمی) و فاکتور سوم، علف‌کش (کاربرد علف‌کش بیس پیریباک سدیم و عدم کاربرد علف‌کش) بود. وزن خشک علف‌های‌هرز درنه (Echinochloa colonum)، پوشینک برنجی (Leptochloa fusca)، صفات تعداد دانه در پانیکول، درصد پوکی و عملکرد دانه محاسبه و مورد آنالیز قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین برهم‌کنش مقادیر بذر مصرفی و ارقام مختلف برنج نشان داد که بیشترین وزن خشک درنه (5/78 گرم در مترمربع) مربوط به تیمار بذر مصرفی 90 کیلوگرم در هکتار در رقم عنبربو و کمترین وزن خشک درنه(26/12 گرم در مترمربع) مربوط به رقم ضیغمی در شرایط بذر مصرفی 180 کیلوگرم در هکتار ثبت گردید. درصد کاهش وزن خشک درنه در ارقام عنبربو، شیرودی و ضیغمی در تیمار مقدار بذر مصرفی 180 کیلوگرم در هکتار نسبت به 90 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 60، 65 و 82 درصد به دست آمد. همچنین برهم‌کنش مقادیر بذر مصرفی و تیمار علف‌کش نشان داد که در شرایط کاربرد و عدم کاربرد علف‌کش، بیشترین وزن خشک درنه (22 و 124گرم در مترمربع) در مقادیر بذر مصرفی 90 کیلوگرم در هکتار و کمترین وزن خشک درنه (3 و 41 گرم در مترمربع) در 180 کیلوگرم در هکتار به ترتیب مشاهده گردید. نتایج نشان داد که علف‌کش بیس پیریباک سدیم بر کنترل پوشینک برنجی موفق نبود و وزن خشک این علف‌هرز، با افزایش مقدار بذر مصرفی کاهش معنی‌داری داشت. تعداد دانه در پانیکول در ارقام شیرودی و ضیغمی در تیمار مقادیر بذر مصرفی 120 و 150 کیلوگرم در هکتار نسبت به 180 کیلوگرم در هکتار بیشتر بود. نتایج برهم‌کنش ارقام و تیمارهای علف‌کش نشان داد که بیشترین تعداد دانه در پانیکول (80 دانه در پانیکول) مربوط به رقم شیرودی و در شرایط کاربرد علف‌کش بود. نتایج درصد پوکی دانه نشان داد که بیشترین درصد پوکی(72/31 درصد) مربوط به رقم ضیغمی در تیمار بذر مصرفی 180 کیلوگرم در هکتار و کمترین (98/14 درصد) در رقم شیرودی در تیمار بذر مصرفی 120 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. در مقادیر بذر مصرفی پایین (90 کیلوگرم در هکتار) به دلیل افزایش رقابت علف‌های هرز و در تیمار 180 کیلوگرم در هکتار نیز به دلیل افزایش رقابت درون گونه‌ای، سبب افزایش درصد پوکی دانه نسبت به مقادیر بذر مصرفی 120 و 150 کیلوگرم در هکتار گردید. درصد کاهش پوکی دانه در تیمار مقدار بذر مصرفی 150 کیلوگرم در هکتار در رقم عنبربو و ضیغمی نسبت به تیمار مقدار بذر مصرفی 90 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 38 و 27 درصد بود. نتایج برهم‌کنش مقدار بذر مصرفی و ارقام مختلف برنج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (4194 و 4119 کیلوگرم در هکتار) مربوط به رقم شیرودی در تیمارهای مقدار بذر مصرفی 150 و 180 کیلوگرم در هکتار هکتار و کمترین عملکر دانه (1468 کیلوگرم در هکتار) مربوط به رقم ضیغمی در مقدار بذر مصرفی 90 کیلوگرم در هکتار بود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - زراعت

ارزیابی اثر سطوح مختلف ورمی کمپوست و گاما آمینوبوتیریک اسید بر شاخص‌های رشدی و عملکرد دانه کینوا (Chenopodium quinoa Willd) تحت سطوح تنش خشکی

مهدی جمشیدعینی؛ محمدعلی بهدانی؛ سهیل پارسا؛ سرور خرم دل

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47985.2207

چکیده

تنش‌های کمبود آب و محدودیت عناصر غذایی، به ویژه در شرایط خشک و نیمه‌خشک، پیامدهای شدیدی بر عملکرد محصول دارد. بنابراین راهکارهای نوین جهت افزایش مقاومت گیاهان در برابر عوامل تنش‌زا می‌تواند به طور ... بیشتر تنش‌های کمبود آب و محدودیت عناصر غذایی، به ویژه در شرایط خشک و نیمه‌خشک، پیامدهای شدیدی بر عملکرد محصول دارد. بنابراین راهکارهای نوین جهت افزایش مقاومت گیاهان در برابر عوامل تنش‌زا می‌تواند به طور ویژه مورد توجه قرار گیرد. کینوا مقاومت زیادی در برابر تنش‌های خشکی و شوری دارد و به خوبی قابلیت رشد در خاک‌های فقیر را دارد. تحمل بالای این گیاه به تنش‌های شوری و خشکی موجب شده است که این گیاه سازگاری بالایی به شرایط مختلف اقلیمی داشته باشد. بنابراین می‌توان از کینوا به‌عنوان گیاهی مناسب برای تغذیه (امنیت غذایی) و رسیدن به کشاورزی پایدار، استفاده کرد. مطالعه حاضر در دو مزرعه تحقیقاتی دانشگاه بیرجند و دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1398 انجام شد. آزمایش‌ها به ‌طور مشابه به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شدند. رژیم‌های آبیاری (50، 75 و 100 درصد نیاز آبی) به ‌عنوان کرت اصلی و ورمی کمپوست (صفر و 5 تن در هکتار) × سطوح گابا (صفر، 5 و 10 میلی‌گرم در لیتر) به عنوان کرت فرعی در نظر گرفته شدند. شاخص‌های رشدی در 6 مرحله اندازه‌گیری شدند و سپس در مرحله گلدهی کامل و مرحله رسیدگی فیزیولوژیکی به‌ترتیب مالون‌دآلدهید، عملکرد دانه و اسیدهای آمینه اندازه‌گیری شدند. بر اساس مقایسه میانگین، افزایش شدت تنش خشکی باعث کاهش ارتفاع بوته، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و سرعت رشد نسبی شد. سرعت رشد محصول در بیرجند در شرایط تأمین 100 درصد نیاز آبی گیاه با افزایش 7/26 درصدی نسبت به تأمین 50 درصد نیاز آبی گیاه ثبت شد. با این وجود کاربرد گابا و ورمی کمپوست بر صفات مذکور تأثیر معنی-داری داشت. در مرحله چهارم (زمان گلدهی) در مشهد، پس از کاربرد 5 تن در هکتار ورمی کمپوست نسبت به شاهد، سرعت رشد محصول به میزان 8/26 درصد افزایش یافت. نتایج مشابهی نیز برای ایزولوسین، لیزین، فنیل آلانین، ترئونین و تریپتوفان ثبت شد. پاسخ مثبت در خصوص ویژگی‌های رشدی و اسیدهای آمینه در دانه کینوا پس از استفاده از ورمی کمپوست مشاهده شد. در شرایط تنش خشکی شدید، کاربرد گابا تأثیر قابل توجهی در کاهش محتوای مالون دی آلدهید (6/15 درصد) داشت. به دنبال کاربرد تلفیقی ورمی کمپوست و گابا، بالاترین غلظت ایزولوسین (25/5 گرم در 100 گرم)، لیزین (29/6 گرم در 100 گرم)، متیونین (19/2 گرم در 100 گرم) و فنیل آلانین (21/3 گرم در 100 گرم) زمانی به‌دست آمدند که 5 تن ورمی کمپوست در هکتار به همراه 10 میلی گرم بر لیتر گابا مورد استفاده قرار گرفت. در شرایط تنش خشکی، استفاده از گابا به تنهایی یا در ترکیب با ورمی کمپوست به طور معنی‌داری اثرات نامطلوب تنش خشکی بر متابولیسم لیپیدها و تجمع اسیدهای آمینه را کاهش داد. بر اساس نتایج می‌توان بیان نمود که گیاه کینوا با تحریک تجمع اسیدهای آمینه مقاومت خود را نسبت به تنش خشکی افزایش می‌دهد. با توجه به نتایج، استفاده از 5 تن در هکتار ورمی کمپوست به همراه 10 میلی‌گرم بر لیتر گابا برای بهبود عملکرد کینوا در برابر تنش آبی، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک توصیه می‌گردد.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

تأثیر محلول‌پاشی اسید هیومیک، نانوکلات آهن و روی بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک گیاه دارویی پروانش

پریسا شیخ زاده؛ میترا رستمی هیر؛ مرتضی برمکی؛ ناصر زارع؛ رسول اصغری زکریا؛ فرزاد فرد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 25 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48169.2218

چکیده

استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی سابقۀ طولانی دارد. گیاه پروانش ماداگاسکار (Catharanthus roseus L.) یکی از گیاهان دارویی شناخته شده از خانوادۀ خرزهره (Apocynaceae) و منبع غنی از آلکالوئیدهایی است که در همۀ اندام‌های ... بیشتر استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی سابقۀ طولانی دارد. گیاه پروانش ماداگاسکار (Catharanthus roseus L.) یکی از گیاهان دارویی شناخته شده از خانوادۀ خرزهره (Apocynaceae) و منبع غنی از آلکالوئیدهایی است که در همۀ اندام‌های گیاه پخش شده است. در تولید گیاهان دارویی، مدیریت شرایط محیطی بسیار حیاتی است و با استفاده از منابع تغذیه‌ای مانند اسیدهیومیک، کودهای کلات نانو روی و کلات نانو آهن می‌توان عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی را به حداکثر رساند. به‌ منظور‎ بررسی تأثیر اسید هیومیک، نانوکلات آهن و نانوکلات روی بر ویژگی‌های پروانش، آزمایشی به‌صورت‎ فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مزرعه تولید گل و گیاه شهرداری اردبیل، در روستای صومعه در سال 1395-1394 انجام شد. عامل‌های آزمایشی شامل اسیدهیومیک در سه سطح (صفر ، 100، 300 میلی‌گرم در لیتر)، نانوکلات آهن در سه سطح (صفر ، 5/2، 3 در هزار) و نانوکلات روی در سه سطح (صفر ، 5/1، 3 در هزار) بودند. به منظور تهیه نشاء، در تاریخ 23 اسفند 1394، هفت بذر در هر گلدان با ارتفاع 10 سانتی‌متر و قطر 12 سانتی‌متر کاشته شدند. ترکیب خاکی شامل دو قسمت خاک و یک قسمت ماسه بود. گیاهچه‌ها در مرحله 10 برگی در تاریخ 20 خرداد 1395 به زمین اصلی منتقل شدند. تیمارها از طریق محلول‌پاشی و در دو مرحله اعمال گردید، نخست در مرحله رشد رویشی (12 برگی) در تاریخ 15 تیرماه 1395 و دوم، در مرحله رشد زایشی (اوایل گل‌دهی) در تاریخ 26 مردادماه سال 1395 انجام شد. برای محلول‌پاشی تیمار شاهد، از آب مقطر استفاده گردید. در این آزمایش صفاتی مانند شاخص کلروفیل، محتوای نسبی آب، هدایت روزنه‌ای، ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته، غلاف در بوته و دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد زیست توده مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد محلول‌پاشی هریک از این مواد به دلیل تأثیر مثبت بر افزایش جذب مواد غذایی، بهبود تنظیم اسمزی، افزایش سنتز کلروفیل و بهبود فرآیند فتوسنتز سبب افزایش معنی‌دار کلیه صفات نسبت به تیمار شاهد گردید.همچنین، محلول‌پاشی همزمان اسید هیومیک، نانوکلات آهن و روی تأثیر بیش‌تری نسبت به استفاده جداگانه این مواد داشت و به جز در صفت تعداد دانه در غلاف، در سایر صفات اثر معنی‌داری داشت. محلول‌پاشی همزمان اسید هیومیک، نانوکلات آهن و روی به غیر از صفت تعداد دانه در غلاف، در سایر صفات اثر معنی‌داری داشت. بیش‌ترین میزان شاخص کلروفیل، تعداد شاخه فرعی، تعداد غلاف در بوته و عملکرد زیست توده در تیمار محلول‌پاشی همزمان 300‌ میلی‌گرم بر لیتر اسیدهیومیک + 3 در هزار نانوکلات آهن + 3 در هزار نانوکلات روی به‌دست آمد. بنابراین کاربرد همزمان اسید هیومیک، نانوکلات آهن و نانوکلات روی با این غلظت، جهت افزایش رشد رویشی و عملکرد و اجزای عملکرد گیاه پروانش توصیه می‌شود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - زراعت

تأثیر پیش‌کاشت نخود و کود نیتروژن بر تنوع گونه‌ای علف‌های‌هرز در ارزن

اشرف دبیر؛ بهاره پارسامطلق؛ امان الله سلیمانی؛ مهدیه امیری نژاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48279.2224

چکیده

اولین و مهم‌ترین گام در مدیریت علف‌های‌هرز آگاهی از ساختار جوامع، فلور و پراکنش جغرافیایی آن‌ها می‌باشد. در واقع با آگاهی از تنوع زیستی، تراکم و غالبیت علف‌های‌هرز در هر منطقه، می‌توان در مدیریت ... بیشتر اولین و مهم‌ترین گام در مدیریت علف‌های‌هرز آگاهی از ساختار جوامع، فلور و پراکنش جغرافیایی آن‌ها می‌باشد. در واقع با آگاهی از تنوع زیستی، تراکم و غالبیت علف‌های‌هرز در هر منطقه، می‌توان در مدیریت علف‌های‌هرز نقش موثری داشت و از رویش گونه‌های سمج در مناطق مختلف جلوگیری کرد. به‌منظور بررسی تأثیر پیش کاشت نخود و سطوح مختلف کود نیتروژن بر فراوانی نسبی، تراکم و زیست‌توده علف‌های‌هرز در سه جنس ارزن، آزمایشی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه‌ی پژوهشی دانشگاه جیرفت در سال زراعی 99-1398 اجرا شد. ترکیب‌های تیماری شامل دو سطح پیش کاشت و عدم پیش کاشت گیاه نخود، سه سطح کود نیتروژن به میزان 200، 300، 400 کیلوگرم در هکتار از منبع کود اوره و سه جنس ارزن، شامل ارزن مرواریدی (Pennisetum glaucum)، دم‌روباهی (Setaria italica) و معمولی (Panicum miliaceum) بودند. در مجموع در تیمارهای مختلف، ده گونه علف‌هرز در کرت‌های آزمایشی مشاهده شدکه عمده‌ترین آن‌ها اویارسلام ارغوانی، علف چمن و سوروف در سه مرحله نمونه‌برداری بودند، بیشترین (03/3) و کمترین (24/0) فراوانی نسبی به‌ترتیب متعلق به علف‌های هرز اویارسلام ارغوانی (Cyperus rotundus) وکاسنی (Cichorium intybus L.) بود. بیشترین ضریب پایداری گونه‌های علف‌هرز و تیمار عدم مصرف کود و کود نانونیتروژن کمترین این شاخص را دارا بود؛ علف‌هرز شبدر با ضریب پایداری 57 درصد در تیمار استفاده از کود اوره، به‌عنوان گونه پایدار در شرایط آزمایش حاضر وجود داشت. شاخص تنوع شانون در هر سه مرحله نمونه‌برداری، در تیمار پیش‌کاشت نخود (14/1، 72/0 و 63/0) و 400 کیلوگرم در هکتار کود اوره (29/1، 86/0 و 76/0) بیشتر بود. بیشترین شاخص مارگالف (08/1، 11/2) به ترتیب به تیمار سطح سوم کود نیتروژن در اولین مرحله نمونه‌برداری (20 روز پس از کاشت ارزن) و تیمار پیش کاشت نخود اختصاص داشت. در تمامی تیمارها و در سه مرحله نمونه‌برداری علف‌های‌هرز، روند تغییرات شاخص سیمپسون متغیر بود. کمترین وزن خشک علف‌های هرز به ارزن معمولی تعلق داشت؛ به‌طوری‌که در مرحله دوم نمونه‌برداری، به‌ترتیب نسبت به ارزن مرواریدی و دم‌روباهی، 14 و 21 درصد و در مرحله سوم، 5/13 و 8/20 درصد کاهش داشت. کمترین و بیشترین جمعیت گونه‌های علف‌هرز به ترتیب در اولین و سومین نمونه‌برداری مشاهده شد. با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش که تیمارهای پیش‌کاشت نخود، سطوح مختلف کود نیتروژن و جنس‌های ارزن بر جمعیت و شاخص‌های تنوع زیستی علف‌های هرز موثر هستند، پیشنهاد می‌شود به‌منظور جلوگیری از هجوم علف‌های هرز و رقابت با گیاه هدف، با انتخاب صحیح گیاهان در قبل و بعد از کاشت گیاه هدف در نظام‌های تک‌کشتی و مدیریت مناسب عناصر پرمصرف موردنیاز گیاهان، می‌توان فراوانی علف‌های هرز و سهم آن‌ها را در جذب عناصرغذایی موجود در خاک و همچنین استفاده از علف‌کش‌های شیمیایی را به عنوان آلاینده‌های محیطی کاهش داد و کاربرد عناصر غذایی پرمصرف بویژه کودهای نیتروژندار براساس نیاز گیاه استفاده شود.

مشاهده مقاله

علمی - پژوهشی

ارزیابی مقاومت به خشکی در اکوتیپ‌های مختلف نعناع فلفلی (Mentha piperita) با استفاده از صفات مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی

قادر رستمی؛ محمد مقدم؛ لیلا سمیعی؛ صدراله رمضانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48374.2229

چکیده

نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) یکی از مهمترین گیاه دارویی تیره نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد که مواد موثره آن در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی، شیرینی‌پزی، آدامس سازی، نوشابه‌سازی و صنایع ادویه‌ای مورد ... بیشتر نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) یکی از مهمترین گیاه دارویی تیره نعناعیان (Lamiaceae) می‌باشد که مواد موثره آن در صنایع غذایی، دارویی، آرایشی و بهداشتی، شیرینی‌پزی، آدامس سازی، نوشابه‌سازی و صنایع ادویه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. پراکندگی و توریع کشت آن در جهان سبب شده که این گیاه با تنش‌های غیرزیستی از قبیل خشکی در طول فصل رشد مواجه شود. باتوجه به اینکه توده‌ها و اکوتیپ‌ها در شرایط نامساعد محیطی مجموعه‎‌ای از سازگاری‌ها را طی مدت طولانی کسب نموده‌اند، یکی از منابع مهم ژنتیکی برای بهبود محصولات در مناطق کم آبی می‌باشند، بنابراین به دلیل شرایط خشک و نیمه خشک بیشتر مناطق ایران، این مطالعه به منظور ارزیابی سطوح مختلف تنش خشکی بر خصوصیات رشدی و بیوشیمیایی در جهت انتخاب اکوتیپ‌های برتر گیاه نعناع فلفلی طراحی و اجرا گردیده است. برای ارزیابی تحمل به خشکی در اکوتیپ‌های مختلف نعناع فلفلی، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد در سال زراعی 1400 اجرا شد. فاکتور اول شامل تنش خشکی در دو سطح 70 (تنش متوسط) و 50 (تنش شدید) درصد ظرفیت زراعی خاک و فاکتور دوم شامل شش اکوتیپ نعناع فلفلی (مازندران، ماهان کرمان، طبس، سرخس، خاش و قزوین) بود که از مناطق مختلف ایران جمع‌آوری شده بودند. شناسایی گیاهان در پژوهشکده علوم گیاهی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. اعمال تنش خشکی به مدت 2 ماه صورت گرفت و فاکتورهای مورفولوژیکی و بیوشیمیایی در مرحله گلدهی اندازه‌گیری شدند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه اصلی و جانبی، طول و عرض ‌برگ، طول و تعداد گل آذین، قطر ساقه اصلی، وزن خشک ‌برگ و ساقه، رنگیزه‌های فتوسنتری (کلروفیل a، b، کلروفیل‌ کل و کارتنوئید)، فعالیت آنتی‌اکسیدانی، محتوای فنول کل، فلاونوئید کل، محتوای رطوبت نسبی برگ (RWC) و نشت یونی بود. نتایج نشان داد که اثر متقابل تنش خشکی و اکوتیپ بر تمامی صفات مورد ارزیابی تاثیر معنی‌داری داشت. با افزایش تنش خشکی ارتفاع گیاه، تعداد شاخه اصلی و جانبی، طول برگ، عرض برگ، تعداد گلاذین، طول گل‌آذین، قطر ساقه اصلی، وزن خشک برگ و ساقه، محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی (کلروفیل a، b و کل) و محتوای رطوبت نسبی برگ در اکوتیپ‌های نعناع فلفلی کاهش یافت، به‌طوری‌که بیشترین مقدار این صفات در تنش ملایم (70 درصد ظرفیت زراعی) و کمترین مقدار این پارامترها در شرایط تنش شدید (50 درصد ظرفیت زراعی) حاصل گردید. با افزایش تنش خشکی (50 درصد ظرفیت زراعی)، فعالیت آنتی‌اکسیدانی(94، 46/94 درصد)، کارتنوئید (83/2، 80/2 میلی‌گرم/گرم وزن‌تر)، فنول کل (55/8، 58/10 میلی‌گرم/گرم وزن‌تر) و فلاونوئید کل (17/13، 27/12 میلی‌گرم/گرم وزن‌تر) به ترتیب در اکوتیپ‌های مازندران و سرخس افزایش یافت؛ به‌طوری‌که فعالیت آنتی‌اکسیدانی نسبت به تنش ملایم (70 درصد ظرفیت زراعی)، به ترتیب در اکوتیپ‌های مازندران و سرخس 32، 67/39 درصد، کارتنوئید 138، 131 درصد، مقدار فنول کل 53/30، 65/29 درصد و فلاونوئید کل 34/38 و 36/ 33 درصد افزایش یافت. همچنین تجزیه خوشه‌ای و نمودار بای پلات در هر دو شرایط تنش ملایم و شدید، اکوتیپ‌های مقاوم (سرخس و مازندران) را در یک گروه و اکوتیپ‌های ماهان کرمان، خاش، طبس و قزوین را در گروه دیگر به عنوان اکوتیپ‌های حساس قرار داد. نتایج بررسی تاثیر تنش خشکی روی اکوتیپ‌های مختلف نعناع فلفلی در دوسطح تنش ملایم (70 درصد ظرفیت زراعی) و شدید (50 درصد ظرفیت ز راعی) نشان داد که اکوتیپ‌های سرخس و مازندران بیشترین سازگاری را در شرایط تنش خشکی از طریق افزایش ترکیبات فنولی، حفط رطوبت نسبی و به دنبال آن کمترین آسیب را از خسارت نشت یونی در مقایسه با سایر اکوتیپ‌ها داشتند. بنابراین اکوتیپ مازندان و سرخس را می‌توان به عنوان اکوتیپ‌های متحمل به خشکی در مقایسه با دیگر اکوتیپ‌ها توصیه و برای انجام مطالعات بعدی پیشنهاد کرد.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - گیاهان صنعتی

مطالعه صفات کمی و کیفی و مقاومت به ساقه روی و بیماری سرکوسپورا ارقام جدید چغندرقند (Beta vulgaris L.) در کشت پاییزه

احمد نوش کام؛ سعید صادق زاده حمایتی؛ سعید یاراحمدی؛ محمد سعید حسنوندی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 26 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48501.2238

چکیده

کشت پاییزه چغندرقند یکی از راهکار‌های مهم استفاده از بارندگی‌های فصلی و صرفه‌جویی در مصرف آب است، اما کشت پاییزه در بسیاری از مناطق با مشکل ساقه‌روی و بیماری لکه برگی سرکوسپورایی مواجه است که تأثیر ... بیشتر کشت پاییزه چغندرقند یکی از راهکار‌های مهم استفاده از بارندگی‌های فصلی و صرفه‌جویی در مصرف آب است، اما کشت پاییزه در بسیاری از مناطق با مشکل ساقه‌روی و بیماری لکه برگی سرکوسپورایی مواجه است که تأثیر نامطلوبی بر عملکرد کمی و کیفی دارند. پژوهش حاضر باهدف بررسی 16 رقم از نظر مقاومت به ساقه روی و بیماری سرکوسپورا و نیز عملکرد کمی و کیفی بالا در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در استان‌های خوزستان (منطقه دزفول) و گلستان (منطقه گنبدکاووس) در سال زراعی 1402-1401 انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس در منطقه دزفول نشان داد که ارقام از نظر تمامی صفات به غیر از میزان ساقه روی و درصد قند ناخالص تفاوت معنی‌داری با هم دارند. مقایسه میانگین ارقام در دزفول نشان داد که بیش‌ترین عملکرد شکر سفید در ارقام وانیلا (6/10 تن در هکتار) و ولگا (49/9 تن در هکتار)، بیش‌ترین عملکرد ریشه (10/83 تن در هکتار) در رقم وانیلا و سیبلیوس (81/79 تن در هکتار)، بیشترین درصد قند خالص در ارقام ولگا (77/13 درصد)، فلیکستر (36/13 درصد) وآلگار (26/13 درصد) مشاهده شد. ارقام ولگا (83/1 میلی اکی‌والان) و بالزان (89/1 میلی اکی‌والان) دارای کمترین میزان سدیم، ارقام ولگا (55/2 میلی اکی‌والان)، آلگرا (56/2 میلی اکی‌والان) دارای پایین‌ترین مقدار پتاسیم و ارقام آلگرا (94/2 میلی اکی‌والان)، آلگار (43/3 میلی اکی‌والان)، پگاز (35/3 میلی اکی‌والان) وکونتنتا (09/3 میلی اکی‌والان) از کمترین مقادیر نیتروژن آمینه برخوردار بودند. ارقام ولگا (46/86 درصد)، بالزان (36/83 درصد)، لوداتا (33/83 درصد)، سیموس (25/83 درصد) و فلیکستر (16/83 درصد) دارای راندمان استحصال شکر بیشتر بودند. از میان ارقام، تنها یک رقم (کازابلانکا) دارای واکنش نیمه مقاوم در برابر بیماری سرکوسپورا بود و سایر ارقام، واکنشی در محدوده نیمه حساس تا حساس نشان دادند. در دزفول، میزان ساقه روی در تمام ارقام صفر بود. درحالی‌که درصد ساقه روی در شاهد حساس84/36 بود؛ بنابراین می‌توان گفت که شرایط برای ساقه روی تا حدودی مساعد بوده است؛ ولی ارقام در منطقه دزفول باتوجه‌به شرایط آب‌وهوایی در طول فصل رشد مقاومت نشان داده‌اند. نتایج تجزیه واریانس در گنبدکاووس نشان داد که اثر رقم بر تمامی صفات به غیر از عملکرد ریشه و میزان سدیم معنی‌دار بود. مقایسه میانگین ارقام نشان داد که بیشترین عملکرد شکر سفید در ارقام ولگا (26/10 تن در هکتار) و آلگار (21/9 تن در هکتار)، بیشترین درصد قند ناخالص متعلق به ارقام ولگا (33/17 درصد)، کونتنتا (28/17 درصد)، سیموس (24/17 درصد)، وانیلا (13/17 درصد)، فلیکستر (11/17 درصد) و بالاترین درصد قند خالص در ارقام ولگا (87/14 درصد)، سیموس (27/14 درصد) وانیلا (96/13 درصد) و کونتنتا (94/13 درصد) مشاهده گردید. رقم ولگا (73/4 میلی اکی‌والان) دارای کمترین مقدار پتاسیم و سایر ارقام دارای مقدار پتاسیم بالایی (بیش از 5 میلی اکی‌والان) بودند. به‌غیراز ارقام اکسالید (03/2 میلی اکی‌والان)، لوداتا (72/1 میلی اکی‌والان) و بالزان (7/1 میلی اکی‌والان) که مقادیر نیتروژن آمینه بالایی دارند سایر ارقام از کمترین مقدار نیتروژن آمینه (کمتر از 5/1 میلی اکی‌والان) برخوردار بودند. بیشترین میزان ضریب استحصال متعلق به رقم ولگا (56/85 درصد) بود. نتایج نشان داد که اکثریت ارقام واکنشی در محدوده مقاوم تا نیمه مقاوم در برابر بیماری سرکوسپورا دارند و دو رقم بالزان و وانیلا دارای واکنش مقاومت کامل بودند. حداقل میزان ساقه‌روی در منطقه گنبد در ارقام بالزان (32/3 درصد)، آکسالید (62/3 درصد)، سیبلیوس (96/3 درصد) و کاردامون (14/4 درصد) مشاهده گردید درحالی‌که درصد ساقه روی در شاهد حساس 4/93 درصد بود. باتوجه‌به نتایج می‌توان گفت که شرایط محیطی دزفول برای ایجاد و استقرار بیماری سرکوسپورا ارقام مساعدتر و شرایط محیطی منطقه گنبدکاووس برای بروز میزان ساقه روی ارقام مساعدتر بوده است و برای بررسی میزان مقاومت به ساقه روی و بیماری سرکوسپورا در ارقام چغندرقند پاییزه، ضمن انتخاب رقم مقاوم، شرایط محیطی منطقه نیز مؤثر است.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

بررسی رابطه عملکرد دانه و زمان ظهور سنبله در شرایط شمال استان خوزستان

سید محمود طبیب غفاری؛ محسن اسماعیل زاده مقدم

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47888.2200

چکیده

تولید گندم برای نیل به خود کفائی مورد توجه بوده است، لذا شناسائی محدودیت‌های زنده و غیر زنده در محیط هدف در اولویت می‌باشد. درجه حرارت یکی از مهمترین عوامل محیطی است که افزایش یا کاهش غیر متعارف آن منجر ... بیشتر تولید گندم برای نیل به خود کفائی مورد توجه بوده است، لذا شناسائی محدودیت‌های زنده و غیر زنده در محیط هدف در اولویت می‌باشد. درجه حرارت یکی از مهمترین عوامل محیطی است که افزایش یا کاهش غیر متعارف آن منجر به افت عملکرد می‌گردد. زمان ظهور سنبله هنوز هم بعنوان یک شاخص کاربری مهم فنولوژیک برای مقایسه ژنوتیپ‌ها ثبت می‌گردد. ثبت دمای میانگین حداقل و حداکثر طی دو دوره قبل و بعد از ظهور سنبله از سال 92-1391 تا 97-1396 در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد دزفول و تاثیر آن بر عملکرد در این مقاله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این بررسی از داده‌های 14 خزانه بین المللی و 12 آزمایش ملی اقلیم گرم جنوب (جمعاً به تعداد 1226 ژنوتیپ) در فاصله سال‌های زراعی 1391-92 تا 97-1396 استفاده شده است. دو مرحله قبل و بعد از ظهور سنبله و تاثیر فاکتور‌های حرارتی در هر مرحله و رابطه آنها با عملکرد دانه مورد بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه تاریخ رسیدگی فیزیولوژیک برای تکرار اول ثبت شده بود داده‌های مربوط به تکرار اول هر خزانه و آزمایش در مرحله ارزیابی پس از ظهور سنبله جهت محاسبه ضرائب کورلاسیون مورد استفاده قرار گرفت. از نرم افزار META-R که در سال 2015 در مرکز بین المللی اصلاح ذرت و گندم (CIMMYT) طراحی شده است، جهت تجزیه واریانس ومحاسبه ضرائب کورلاسیون ژنوتیپی و فنوتیپی داده های هر آزمایش استفاده شد. دامنه تغییرات میانگین حداقل و حداکثر دما از کاشت تا ظهور سنبله به ترتیب از 61/7 تا 96/18 درجه سانتی‌گراد برای زودرس‌ترین و از 62/7 تا 46/21 درجه سانتی‌گراد برای دیررس‌ترین لاین‌ها ثبت گردید. در فاصله ظهور سنبله تا رسیدگی فیزیولوژیک میانگین حداقل و حداکثر دمای دوره به ترتیب بین 74/15-1/11 و 39/31- 51/24 درجه سانتی‌گراد بود. ضرائب کورلاسیون بین دوره پر شدن دانه و فاکتور‌های حرارتی از یک روند پایدار پیروی نمی‌کرد. رابطه عملکرد با تعداد روز تا ظهور سنبله و میانگین حداقل یا حداکثر دمای این دوره رابطه کورلاسیونی پایدار و معنی داری نداشت. اما رابطه بین عملکرد و تفاوت میانگین حداکثر و حداقل دمای دوره کاشت تا ظهور سنبله در سطح 5% معنی دار بدست آمد. بین عملکرد و سایر متغییر ها از ظهور سنبله تا رسیدگی فیزیولوژیک روند ثابت و پایداری در بازه زمانی مورد مطالعه مشاهده نشد. بنابراین پیشنهاد می‌شود در مطالعه‌ای جداگانه رابطه عملکرد، سرعت پر شدن دانه و دوره پر شدن دانه با عوامل محیطی و سایر تنش‌های زیستی و غیرزیستی بررسی شود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - میوه های گرمسیری و نیمه گرمسیری

اثر محلول‌پاشی باسیلوس سوبتیلیس، ساکارز، اتانول و سیلیسیوم بر تحمل نهال‌های سه رقم زیتون در مقابل تنش یخ‌زدگی

شیما امیردهی؛ حسین صادقی؛ Vahid Akbarpoor

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47275.2182

چکیده

ﺗﻨﺶ ﺳﺮﻣﺎ یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ رشد و نمو ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ زراعی است. یخ‌زدگی یا کاهش دمای هوا به زیر نقطه انجماد، پدیده‌ای است که در برخی مناطق معتدله در فصل سرد ... بیشتر ﺗﻨﺶ ﺳﺮﻣﺎ یکی از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻮﺍﻣﻞ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺤﺪﻭﺩﮐﻨﻨﺪﻩ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻭ رشد و نمو ﮔﻴﺎﻫﺎﻥ زراعی است. یخ‌زدگی یا کاهش دمای هوا به زیر نقطه انجماد، پدیده‌ای است که در برخی مناطق معتدله در فصل سرد سبب ایجاد خسارت و آسیب به اندام‌های گیاهی و محصولات کشاورزی می‌شود. آﺳﻴﺐ‌های ﻧﺎﺷﻲ از ﭘﺪﻳﺪه ﻳﺦزدﮔﻲ در دﻣﺎﻫﺎی کمتر از 7- درﺟﻪ ﺳﺎﻧﺘﻲﮔﺮاد در زﻳﺘﻮن رخ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻲ‌شود. روش‌های متعددی برای افزایش مقاومت گیاهان به تنش یخ‌زدگی وجود دارد. محلول‌پاشی با ترکیبات زیستی و غیرزیستی که بتوانند پیش از وقوع تنش سرمایی درختان را محافظت نمایند، برای مداخله‌های فوری ترجیح داده می‌شوند. این آزمایش در پاییز و زمستان 1397 و بهار 1398 در سردخانه دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری بر روی نهال‌های گلدانی زیتون ارقام آمیگدال، کنسروالیا و محرم انجام شد. این آزمایش به‌صورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار انجام شد. دمای اعمال شده 10- درجه سانتی‌گراد بود. تیمارهای محلول‌پاشی شامل باسیلوس سوبتیلیس، ساکارز، اتانول و سیلیکات پتاسیم بود. نتایج آزمایش‌ها نشان داد که اثرات متقابل محلول‌پاشی و رقم بر تمامی صفات اندازه‌گیری شده در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بیشترین میزان نشت الکترولیت در تیمار سیلیکات پتاسیم در رقم کنسروالیا (93/75 درصد) مشاهده گردید و بعد از آن در تیمار اتانول در رقم کنسروالیا بود (54/74 درصد). در حالی که کمترین درصد نشت الکترولیت در رقم آمیگدال به ترتیب در تیمار‌های سیلیکات پتاسیم (92/28 درصد) و اتانول (39/32 درصد) مشاهده گردید. بیشترین میزان کلروفیل کل در تیمار ساکارز در رقم کنسروالیا (41/7 میلی‌گرم در گرم وزن تر) مشاهده گردید. کمترین درصد کلروفیل کل در رقم آمیگدال به ترتیب در تیمار‌های شاهد (42/1 میلی‌گرم در گرم وزن تر) و باکتری با غلظت 001/0 (6/1 میلی‌گرم در گرم وزن تر) مشاهده گردید. بیشترین میزان غلظت پرولین در تیمار اتانول در رقم محرم (062/0 میلی‌گرم در گرم وزن تر) مشاهده گردید. کمترین غلظت پرولین در تیمار شاهد (015/0 میلی‌گرم در گرم وزن تر) و باکتری با غلظت 002/0 (022/0 میلی‌گرم در گرم وزن تر) در رقم محرم و تیمار اتانول (022/0 میلی‌گرم در گرم وزن تر) در رقم کنسروالیا مشاهده گردید. بیشترین میزان قندهای کل محلول در تیمار ساکارز (66/300 میکروگرم بر گرم وزن‌ تر) در نهال‌های رقم محرم مشاهده شد. کمترین میزان قند‌های کل محلول در تیمار شاهد رقم آمیگدال (67/181 میکروگرم بر گرم وزن ‌تر) مشاهده شد. بیشترین درصد ریزش برگ در رقم کنسروالیا (100 درصد) ضمن استفاده از تیمار‌های ساکارز، اتانول، سیلیکات پتاسیم و باکتری با غلظت 001/0 و کمترین درصد ریزش برگ در رقم آمیگدال (82/12 درصد) در اثر کاربرد اتانول مشاهده شد. بیشترین درصد خشکیدگی سرشاخه در نهال‌های رقم آمیگدال (100 درصد) در نتیجه استفاده از باکتری با غلظت 002/0 و در رقم کنسروالیا در نتیجه کاربرد ساکارز، اتانول، سیلیکات پتاسیم، باکتری با غلظت 001/0 با خشکیدگی صددرصد سرشاخه‌ها مشاهده شد که تفاوتی با تیمار شاهد (100 درصد) نداشت. تیمارهای آزمایشی در این پژوهش اثرات یکسانی در ارقام زیتون و حفظ نهال‌ها نداشته است. به‌گونه‌ای که کاربرد باکتری ضدیخ در رقم محرم سبب کاهش ریزش برگ و خشکیدگی سرشاخه‌ها شد اما در نهال‌های ارقام کنسروالیا و آمیگدال تأثیر منفی داشت. در مقابل کاربرد ترکیبات ساکارز، اتانول و سیلیکات پتاسیم در رقم آمیگدال درصد ریزش برگ و خشکیدگی سرشاخه‌ها را کاهش داد و در ارقام محرم و کنسروالیا تأثیری بر کاهش درصد ریزش برگ و خشکیدگی سرشاخه‌ها نداشت. در مجموع محلول‌پاشی ارقام زیتون در شرایط تنش سرمایی نتایج مشابهی نداشت و بسته به نوع رقم پاسخ‌های متفاوتی به ‌همراه داشت.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - اصلاح و بیوتکنولوژی

ارزیابی صفات فنومورفولوژیک و میوه‌شناسی 48 رقم سیب بومی برای ثبت، به‌نژادی و امنیت غذایی

نادر مقدم؛ حسن حاج نجاری؛ سعید پیری؛ عیسی ظریفی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47738.2196

چکیده

انتخاب دانهال‌های تصادفی سیب و تکثیر به روش پیوند به 1560 سال قبل از میلاد مسیح در چین باز می‌گردد. جریان ژنی از قرقیزستان زیستگاه اصلی سیب با گذر از ایران در مسیر جاده ابریشم منجر به ایجاد مراکز مختلف ... بیشتر انتخاب دانهال‌های تصادفی سیب و تکثیر به روش پیوند به 1560 سال قبل از میلاد مسیح در چین باز می‌گردد. جریان ژنی از قرقیزستان زیستگاه اصلی سیب با گذر از ایران در مسیر جاده ابریشم منجر به ایجاد مراکز مختلف تنوع این‌گونه شده است. ژنوتیپ‌های بومی حاصل انتخاب طبیعی و حامل ژن‌های تحمل به تنش‌های زیستی و غیرزیستی رایج در منطقه هستند. شاید ارقام قدیمی بومی سیب که هنوز به‌صورت لکه‌ای کشت و کار می‌شوند در مقایسه با ارقام تجاری جدید اندازۀ میوه کوچک‌تر و عملکرد پایین‌تری داشته باشند؛ ولی به طور یقین از تحمل بیشتری به آفات، بیماری‌ها و سازگاری با ریز اقلیم‌ها برخوردارند. ارزیابی تنوع ژنتیک از طریق فنوتایپینگ براساس گیاه‌شناسی سیستماتیک روشی بنیادین در شناسایی گونه و تمایز رقم با اهداف ارزیابی، جلوگیری از انقراض و حفظ در کلکسیون‌ها، ثبت در دفتر ملی ارقام و بهره‌گیری در برنامه‌های به‌نژادی است. به این منظور صفات فنو‌مورفولوژیک، میوه‌شناسی، ویژگی‌های فیزیکی میوه، سفتی بافت، وزن و آزمایش‌های بیوشیمیایی میوه، به‌علاوه ناهنجاری زنگار برگرفته از درختان ۱۴ساله 48 رقم سیب بومی بر پایه MM111 مستقر در ایستگاه تحقیقات باغبانی کمال‌شهر کرج- ایران طی 1399-1400 مورد ارزیابی قرار گرفتند. تمامی صفات کمی و کیفی میوه با استفاده از توصیفگر بین‌المللی سیب UPOV)) منطبق بر دستورالعمل‌ ملی تمایز، یکنواختی و پایداری (D.U.S) سیب اندازه‌گیری شد. براساس نتایج تجزیه واریانس و مقایسات میانگین، بین ارقام و ژنوتیپ‌های سیب از نظر صفات کمی تفاوت آماری معنی‌داری ثبت گردید. بین ارقام بومی قدیمی و ژنوتیپ‌های امیدبخش مورد مطالعه بین صفات ظاهری و خصوصیات مورفولوژیک به‌ویژه اندازه و وزن میوه اختلاف معنی‌دار، و نیز بین برخی صفات همبستگی معنی‌داری وجود داشت. صفات کیفی مورد مطالعه از نظر شاخص شانون، تنوع بالایی را نشان داد. تجزیه خوشه‌ای نشان‌دهندۀ خویشاوندی ژنتیک ارقام و ژنوتیپ‌های مورد مطالعه است. در تجزیه به عامل‌ها، چهار عامل اصلی به ترتیب شامل وزن و اندازۀ میوه، سفتی بافت گوشت، نسبت طول به قطر و ویژگی‌های ظاهری میوه، 67 درصد از تفاوت بین داده‌ها را تبیین کردند، به این ترتیب ارقام بومی و ژنوتیپ‌های مورد مطالعه به سه گروه اصلی تقسیم شدند که با استفاده از تجزیه و تحلیل عملکرد تشخیصی این طبقه-بندی با دقت 100 درصد تأیید گردید. رده‌بندی زمان رسیدن براساس توصیف‌گر 20 رقم بسیار دیررس و در قطب مخالف 9 رقم بسیار زودرس بودند. در رده‌های میانی به ترتیب 7، 4، و8 رقم زودرس، میان‌رس و دیررس بومی قرار گرفتند. 31، 7 و 2 رقم به ترتیب رقم بدون زنگار لپ، با زنگارکم و خیلی زیاد بودند. نتایج دلالت بر وجود تحمل عالی ارقام بومی به این ناهنجاری است. ارقام اردبیل 2 ترش‌مزه با پوست ضخیم، پاییزه زرد مشهد و شربتی بسیار شیرین با پوست بسیار نازک حساس به زنگار نشان دادند. بررسی‌های توصیفی صفات، آنالیز واریانس و مقایسات میانگین، همبستگی صفات، تجزیه به عامل‌ها، تجزیه خوشه‌ای و رسم نمودار بای پلات انجام شد. اطلاعات به‌دست آمده گام مهمی برای شناسایی علمی، تمایز ارقام با هدف جلو‌گیری از انقراض ژرم‌پلاسم بومی سیب و ثبت در دفتر ملی ارقام کاربرد دارد. شناسایی سطح بیان ژن صفت‌های مورد مطالعه بستر لازم برای اهداف مختلف در برنامه‌های به‌نژادی را تسهیل می‌نماید.

مشاهده مقاله

علمی - پژوهشی

بررسی تاثیر محلول‌پاشی برخی کودهای نانو و آلی در بهبود عملکرد دانه و روغن بادام‌‌زمینی (Arachis hypogaea L.)

جهان شیرزاد اجیرلو؛ سلیم فرزانه؛ احمد توبه؛ فاطمه احمدنیا؛ رئوف سید شریفی؛ محسن نوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 30 فروردین 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.46840.2164

چکیده

بادام زمینی (Arachis hypogaea L.) گیاهی با ارزش غذایی بالا در تغذیه انسان و دام است. این پژوهش در سال زراعی 1400-1399 در استان اردبیل، شهرستان پارس آباد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای ... بیشتر بادام زمینی (Arachis hypogaea L.) گیاهی با ارزش غذایی بالا در تغذیه انسان و دام است. این پژوهش در سال زراعی 1400-1399 در استان اردبیل، شهرستان پارس آباد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل محلولپاشی نانوکودهای نیتروژن (10 لیتر در هکتار)، فسفر (سه کیلوگرم در هکتار)، کلات پتاسیم (پنج کیلوگرم در هکتار)، اسید هیومیک (سه کیلوگرم در هکتار) و عصاره جلبک دریایی (سه کیلوگرم در هکتار) و تیمار شاهد بود. بذر بادام زمینی رقم اطلس از کشت و صنعت پارس آباد مغان تهیه شد. بذرهای بادام زمینی پیش از کاشت با قارچ‌کش تیرام به نسبت دو در هزار ضدعفونی شده و در کرت‌های به ابعاد 4 × 5 متر با فواصل روی ردیف 16 سانتیمتر و بین ردیف 60 سانتیمتر کشت شدند. محلولپاشی نانوکودها و محرک‌های رشد در سه مرحله رویشی (20 روز پس از کاشت)، گلدهی و غلاف‌بندی انجام شد. کنترل علف‌های‌هرز در طول دوره آزمایش از طریق دو بار وجین دستی علف‌های‌هرز انجام شد. همزمان با کنترل علف‌های‌هرز خاک-دهی پای بوته انجام شد. همچنین بلافاصله پس از کاشت آبیاری صورت گرفت. همچنین به منظور کنترل بیماری‌ لکه برگی سمپاشی با قارچکش مانکوزب به نسبت یک کیلوگرم در هکتار انجام شد. نمونه‌برداری از بادام زمینی در پایان دوره رشد با حذف اثرات حاشیه‌ای از ردیف‌های میانی هر کرت آزمایشی از طریق انتخاب 15 بوته انجام شد. نتایج نشان داد که محلولپاشی نانوکود نیتروژن، فسفر، کلات پتاسیم، اسید هیومیک و عصاره جلبک دریایی اثر معنی‌داری بر عملکرد و اجزای عملکرد بادام زمینی داشتند. بیشترین و کمترین (به‌ترتیب 00/3637 و 00/2412 کیلوگرم در هکتار) عملکرد دانه بادام زمینی از تیمارهای اسید هیومیک و تیمار شاهد به‌دست آمد. بررسی درصدهای افزایش محلوپاشی در مقایسه با تیمار شاهد نشان داد که ارتفاع بوته (84/16 و 55/13 درصد)، سطح برگ (00/40 و 28/35 درصد)، تعداد شاخه (25/14 و 78/23 درصد) و وزن خشک اندام هوایی (46/37 و 42/33 درصد) در اثر محلولپاشی نانوکود نیتروژن و اسید هیومیک بیشترین افزایش را داشتند. درصد روغن در دانه بادام زمینی در اثر محلولپاشی با نانوکود فسفر و اسید هیومیک در مقایسه با تیمار شاهد به‌ترتیب 31/19 و 73/20 درصدی افزایش یافت. همچنین درصد پروتئین در اثر محلولپاشی با نانوکود نیتروژن، فسفر و عصاره جلبک دریایی به‌ترتیب 02/20، 07/5 و 30/6 درصد در مقایسه با تیمار شاهد افزایش یافت. از نتایج چنین استنباط می‌گردد علیرغم اثر معنی‌دار تمام تیمارهای مورد بررسی بر عملکرد و اجزای عملکرد بادام زمینی، بیشترین تیمار محلولپاشی مؤثر کاربرد نانوکود نیتروژن و اسید هیومیک بود. نتایج این پژوهش می‌تواند بر انتخاب مناسب‌تر نانوکود و محرک‌های رشد برای افزایش عملکرد بادام زمینی به پژوهشگران و کشاورزان کمک کند.

مشاهده مقاله

علمی - پژوهشی

گزینش ژنوتیپ‌های آفتابگردان دانه روغنی متحمل به تنش خشکی با استفاده از شاخص فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI)

نسرین اکبری؛ رضا درویش زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48429.2233

چکیده

با توجه به ماهیت چند ژنی تحمل تنش خشکی و تأثیرپذیری آن از عوامل محیطی، انتخاب موفق ژرم‌پلاسم و شناسایی ژنوتیپ‌‌های برتر از چالش‌های اصلی برنامه‌های به‌نژادی برای تحمل به تنش خشکی است. ارزیابی صفت ... بیشتر با توجه به ماهیت چند ژنی تحمل تنش خشکی و تأثیرپذیری آن از عوامل محیطی، انتخاب موفق ژرم‌پلاسم و شناسایی ژنوتیپ‌‌های برتر از چالش‌های اصلی برنامه‌های به‌نژادی برای تحمل به تنش خشکی است. ارزیابی صفت تحمل به تنش خشکی به‌طور غیر مستقیم از طریق چندین صفت که به طور همزمان در چندین محیط مورد ارزیابی قرار می‌گیرند، انجام می‌گیرد. در این مطالعه 100 ژنوتیپ آفتابگردان دانه روغنی از نظر 13 صفت، تحت دو شرایط آبیاری بدون تنش و تنش خشکی در قالب طرح لاتیس ساده 10×10 با دو تکرار طی دو سال 1392 و 1393 در روستای قزلجه از توابع شهرستان سلماس ارزیابی شدند. جهت اعمال تنش در مرحلۀ هشت برگی، از تشتک تبخیر کلاس A استفاده شد. آبیاری در شرایط بدون تنش پس از 90 میلی‌متر تبخیر از تشک تبخیر و در شرایط محدودیت آبی پس از 180 میلی‌لیتر تبخیر انجام گرفت. به منظور بهرمندی از روش انتخاب چندگانه، از شاخص انتخاب چند متغییره فاصله از ژنوتیپ ایده‌آل استفاده گردید. برای تجزیۀداده‌ها از نرم‌افزار R بسته metan استفاده شد. بر اساس نتایج تجزیه واریانس چند متغیره، اثرات اصلی محیط و ژنوتیپ و همچنین برهم‌کنش محیط × ژنوتیپ در هر دو شرایط بدون تنش و تنش خشکی، معنی‌دار بود که حاکی از تنوع قابل توجه بین ژنوتیپ‌ها است. در تجزیه به مؤلفۀ اثرات اصلی تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی ، به ترتیب پنج و چهار عامل، مقدار ویژه بیش از یک داشتند، و به ترتیب 75 درصد و 1/69 درصد از تنوع کل صفات را توجیه نمودند. در شرایط بدون تنش در عامل اول با مقدار ویژه 8/4، صفات طول برگ، عرض برگ طول دمبرگ، قطر ساقه، قطر طبق و عملکرد دانه بیشترین تأثیر را داشتند. در عامل دوم با مقدار ویژه 73/1، صفات محتوای نسبی آب، صفات روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی، در عامل سوم با مقدار ویژه 11/1، صفات محتوای کلروفیل، در عامل چهارم با مقدار ویژه 07/1، صفات تعداد برگ و ارتفاع گیاه و در عامل پنجم با مقدار ویژه 03/1، صفت محتوای روغن بیشترین تأثیر را داشتند. در شرایط تنش خشکی در عامل اول با مقدار ویژه 45/4، طول برگ، عرض برگ طول دمبرگ، قطر ساقه، قطر طبق و عملکرد دانه بیشترین تأثیر را داشتند. در عامل دوم با مقدار ویژه 24/2، صفت محتوای نسبی آب، صفات روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی، عامل سوم با مقادیر ویژه 23/1، صفات تعداد برگ، ارتفاع گیاه، محتوای روغن دانه و عامل چهارم با مقادیر ویژه 06/1 صفات کلروفیل، محتوای روغن بیشترین تأثیر را داشتند. در تجزیه به مؤلفۀ برهم‌کنش تحت شرایط بدون تنش و تنش به ترتیب سه و چهار عامل مقدار ویژه بیش از یک داشتند و این عوامل به ترتیب 3/62 و 4/71 درصد از تنوع کل صفات را توجیه نمودند. در شرایط بدون تنش مقادیر ویژه سه عامل اول به ترتیب 12/5، 69/1 و 29/1 و در شرایط تنش مقادیر ویژه چهار عامل اول به ترتیب برابر 11/5، 93/1، 23/1 و 01/1 بود. بر پایۀ نتایج شاخص چند متغیره MGIDI پنج ژنوتیپ، (254-ENSAT)، (AS3232)، (ENSAT699)، (HA304) و (SDB1) تحت هر دو شرایط جزو ژنوتیپ‌های مطلوب ارزیابی شدند. از ژنوتیپ‌های برتر معرفی‌شده می‌توان در برنامه‌های به‌نژادی تهیه ارقام متحمل به تنش خشکی استفاده نمود.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - فیزیولوژی گیاهان زراعی

اثر قطع آبیاری در مراحل مختلف فنولوژیک بر صفات رشدی و عملکردی ارقام ‏تجاری کنجد مقاوم به ریزش دانه

فروغ مطلبیان؛ پیمان حسیبی؛ محمد رضا سیاهپوش

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.47397.2227

چکیده

مدیریت مناسب آبیاری کشت‌های تابستانه در بیشتر مناطق کشور به‌خصوص در فصل پرتنش تابستان اجتناب ناپذیر بوده و حساسیت گیاهان زراعی به کمبود آب در مراحل مختلف فنولوژیک متفاوت است. این آزمایش با هدف بررسی ... بیشتر مدیریت مناسب آبیاری کشت‌های تابستانه در بیشتر مناطق کشور به‌خصوص در فصل پرتنش تابستان اجتناب ناپذیر بوده و حساسیت گیاهان زراعی به کمبود آب در مراحل مختلف فنولوژیک متفاوت است. این آزمایش با هدف بررسی اثر قطع آبیاری در مراحل مختلف فنولوژیک بر برخی صفات رشدی و عملکردی ارقام کنجد مقاوم به ریزش دانه (ناشکوفا) در نواحی جنوبی استان خوزستان (شهرستان شادگان) صورت گرفت. آزمایش در سال زراعی 1402-1401 به صورت کرت-های خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار انجام شد. فاکتور اصلی شامل سه زمان قطع آبیاری در مراحل مختلف فنولوژیک شامل قطع آبیاری در مرحله میانی گلدهی تا انتهای گلدهی، قطع آبیاری در مرحله انتهای گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک، قطع آبیاری از رسیدگی فیزیولوژیک تا رسیدگی کامل و بدون قطع آبیاری (شاهد) و عامل فرعی شامل سه رقم تجاری جدید کنجد ناشکوفای مهاجر، برکت و چمران بود. نتایج نشان داد که بیش‌ترین میزان عملکرد دانه (1362 کیلوگرم در هکتار) در شرایط قطع آبیاری در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک تا رسیدگی کامل رقم چمران و کم‌ترین میزان این صفت (510 کیلوگرم در هکتار) در تیمار قطع آبیاری در مرحله انتهای گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک رقم برکت مشاهده شد. بیش‌ترین شاخص برداشت به ترتیب در تیمار قطع آبیاری در مرحله انتهای گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک و قطع آبیاری در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک تا رسیدگی کامل در رقم چمران (28 و 24 درصد) و کمترین میزان شاخص برداشت در تیمار قطع آبیاری در مرحله انتهای گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک در رقم برکت (10 درصد) مشاهده شد. بیش‌ترین و کم‌ترین تعداد شاخه فرعی با میانگین 6 و 4 ‏عدد به ترتیب در تیمار شاهد و تیمار قطع آبیاری در ‏مرحله میانه گلدهی تا انتهای گلدهی شمارش شد. ‏بیش‌ترین‏ میزان ارتفاع محل ظهور اولین کپسول (33/26 ‏سانتی‌متر) در تیمار قطع آبیاری در مرحله انتهای گلدهی ‏تا رسیدگی فیزیولوژیک در رقم برکت مشاهده شد. بیش‌ترین تعداد کپسول در بوته (58 عدد) در تیمار قطع ‏آبیاری در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک تا رسیدگی ‏کامل در ارقام مهاجر و برکت بود‏.‏ بیش-ترین میزان درصد روغن دانه کنجد نیز در رقم چمران در تیمار شاهد با میزان 53 درصد به دست آمد. نتایج به دست آمده مبین آن است که به منظور مدیریت منابع آب در فصل پرتنش تابستان، ارقام جدید کنجد مقاوم به ریزش دانه نیاز به آبیاری از زمان رسیدگی فیزیولوژیک تا انتهای رسیدگی کامل نداشته و قطع آبیاری در این مراحل منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد دانه نمی‌شود. بعلاوه رقم چمران مناسب‌تر از ارقام دیگر جهت کشت در نواحی با محدودیت منابع آب در انتهای فصل زراعی همانند نواحی جنوبی استان خوزستان تشخیص داده شد.

مشاهده مقاله

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

همزیستی اکتومیکوریزی و تأثیر آن بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان در شرایط تنش آبی در فندق (Corylus avellana L.) و ژینکو (Ginkgo biloba L.)

پروین باقری فر؛ سید محمد واعظ موسوی؛ محمد حسین ارزانش؛ مسعود توحید فر؛ حجت اله ربانی نسب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 29 اردیبهشت 1404

https://doi.org/10.22055/ppd.2025.48348.2228

چکیده

مقدمه: تنش آبی یک چالش جهانی است که تأثیرات نامطلوبی بر جامعه، اقتصاد و محیط زیست دارد. حضور قارچ‌های اکتومیکوریزی می‌تواند توانایی گیاهان را در مقابله با این تنش‌ها از طریق سازوکارهای فیزیولوژیکی ... بیشتر مقدمه: تنش آبی یک چالش جهانی است که تأثیرات نامطلوبی بر جامعه، اقتصاد و محیط زیست دارد. حضور قارچ‌های اکتومیکوریزی می‌تواند توانایی گیاهان را در مقابله با این تنش‌ها از طریق سازوکارهای فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی افزایش دهد. با این حال، فعالیت‌های آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی در همزیستی اکتومیکوریزی، به ویژه قارچ‌های ترافل، هنوز به طور کامل شناخته نشده است. این مطالعه به بررسی تأثیر قارچ اکتومیکوریز Tuber aestivum Vittad. بر فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی (کاتالاز و پراکسیداز) در برگ‌های گیاهان فندق و ژینکو در شرایط تنش آبی پرداخته است. مواد و روش: مطالعه حاضر بین سال‌های 1399 تا 1401‌ در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان و با استفاده از طرح کاملاً تصادفی به انجام رسید. ماده‌ی پودری تلقیح با آب مقطر معلق شد. یک گرم از این ماده با غلظت 108 اسپور به خاک اطراف نهال‌ها در سه مرحله افزوده شد. ارزیابی همزیستی با استفاده از روش‌های چشمی و تلاقی خطوط مشبک انجام گردید. تنش آبی با قطع آبیاری تا رسیدن نهال‌های تلقیح‌شده به نقطه‌ی پژمردگی اعمال گردید، در حالی که گروه شاهد در طول آزمایش به طور کامل آبیاری می‌شدند. پس از اعمال تنش آبی، فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی با استفاده از اسپکتروفتومتر اندازه‌گیری شد تا تأثیر تلقیح قارچ بر مقاومت به تنش آبی بررسی شود. نتایج: نتایج نشان داد که نهال‌های ژینکو می‌توانند به مدت ۱۴ روز در برابر تنش آبی تحمل کنند، در حالی که نهال‌های فندق قادر بودند این شرایط را به مدت ۱۳ روز تحمل کنند. ارزیابی‌های چشمی، درصد همزیستی را ۶۹% برای فندق و ۶۳% برای ژینکو برآورد کردند. روش تلاقی خطوط مشبک این درصدها را به ترتیب ۵۸% برای فندق و ۵۵% برای ژینکو محاسبه نمود. علاوه بر این، در فعالیت‌های آنزیم‌های کاتالاز و پراکسیداز بین نهال‌های تلقیح‌شده و شاهد برای هر دو گونه فندق و ژینکو تفاوت معنی‌داری در سطح اطمینان ۹۹% مشاهده شد. بحث: یافته‌های این مطالعه بینش‌ ارزشمندی را در مورد نحوه واکنش گیاهان فندق و ژینکو به تنش آبی هنگام تلقیح با T. aestivum ارائه می‌دهد. این اطلاعات می‌تواند به افزایش مقاومت این گیاهان در برابر شرایط تنش‌زا کمک کرده و راهبرد‌های مدیریتی را برای کشت آن‌ها بهبود بخشد. نتایج این مطالعه پایه‌ای برای پژوهش‌های آینده جهت بهینه‌سازی رشد و توسعه گیاهان تحت تنش‌های محیطی فراهم می‌کند. علاوه بر این، درختان فندق و ژینکو می‌توانند به عنوان گیاهان میزبان برای کشت قارچ‌های ترافل در شرایط مزرعه و گلخانه‌ای ایران معرفی شوند. مطالعات گذشته فندق را به عنوان یک گونه چندمنظوره و میزبان موفق برای ترافل‌ها شناسایی کرده‌اند. در مقابل، گونه‌ ژینکو نیاز به تحقیقات گسترده‌تر و ارزیابی طولانی‌تری دارد تا بتواند به عنوان میزبان‌های بالقوه ترافل معرفی شود. این یافته‌ها راه را برای پژوهش‌های آینده در زمینه کشت ترافل و بهینه‌سازی استفاده از منابع گیاهی هموار می‌کنند و به توسعه راهکارهای نوآورانه در این حوزه کمک می‌نمایند. نتیجه‌گیری: افزایش فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدان که توسط قارچ اکتومیکوریز T. aestivum تحریک شده‌اند، نشان می‌دهد که این قارچ می‌تواند به عنوان یک ابزار زیستی مؤثر برای محیط‌های نامساعد، از جمله محیط‌هایی با دسترسی محدود به آب، عمل کند. این یافته‌ها توانایی گیاهان را در مقاومت به تنش آبی نشان می‌دهند و بیانگر این است که تغییرات ناشی از قارچ می‌تواند منجر به نتایج مثبت در شرایط تنش‌زا شود. این مطالعه پایه‌ای قوی برای درک نحوه واکنش T. aestivum به تنش آبی فراهم می‌کند. علاوه بر این، نیاز به مطالعات بیشتری (به ویژه با استفاده از روش‌های زیست‌شناسی مولکولی) در این زمینه احساس می‌شود تا این یافته‌ها در مقیاس بزرگ‌تر تأیید شوند.

مشاهده مقاله

تعداد دوره‌ها	47
تعداد شماره‌ها	58
تعداد مقالات	637
تعداد نویسندگان	1,649
تعداد مشاهده مقاله	800,989
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	411,721
نسبت مشاهده بر مقاله	1257.44
نسبت دریافت فایل بر مقاله	646.34
تعداد مقالات ارسال شده	1,266
درصد عدم پذیرش	58
درصد پذیرش	33
زمان پذیرش (روز)	180
تعداد پایگاه های نمایه شده	4

دوره 48 (1404)

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان