تولیدات گیاهی - فهرست مقالات

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از توده‌های بومی گشنیز ایران (.Coriandrum sativum L) بر اساس صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی

سولماز نظافت؛ مهدی محب الدینی؛ رسول آذرمی؛ اصغر عبادی سقرلو؛ رقیه فتحی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 449-461

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.37678.1984

چکیده

گشنیز با نام علمی Coriandrum sativum L. گیاهی یکساله از خانواده چتریان میباشد. قسمت‌های مورد استفاده‌ی این گیاه، بذر و برگ آن میباشد. گشنیز علاوه بر مصرف خوراکی، کاهنده قند خـون، کاهنده چربی خـون، پـایین ... بیشتر گشنیز با نام علمی Coriandrum sativum L. گیاهی یکساله از خانواده چتریان میباشد. قسمت‌های مورد استفاده‌ی این گیاه، بذر و برگ آن میباشد. گشنیز علاوه بر مصرف خوراکی، کاهنده قند خـون، کاهنده چربی خـون، پـایین آورنـده فشار خون، خواب آور، آرام بخش، آنتی‌اکسیدان و ضـد اضطراب میباشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از تودههای بومی گشنیز ایران براساس صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی، 26 توده از مناطق مختلف کشور جمع آوری و آزمایشی بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعهای دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1398 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دادهها تفاوت معنیداری بین صفات مورد بررسی نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین تودههای گشنیز بود. نتایج حاصل نشان داد که بین تودهها از لحاظ صفات ارتفاع کل گیاه، طول ساقه، طول ریشه، فاصله ‏میانگره، تعداد گره ‏تا اولین گل، تعداد ‏میانگره، تعداد برگ، تعداد ‏برگچه، قطر ساقه، وزن خشک گیاه، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن تر برگ، وزن تر گل و فنول تفاوت معنیداری با یکدیگر وجود داشت و بین درصد اسانس بذر و میزان آنتوسیانین تفاوت معنیداری وجود نداشت. در مجموع مقایسه میانگین صفات نشان داد که تودههای سیاهکل و کاشمر به ترتیب از نظر قطر ساقه (74/1 و 63/1 میلیمتر)، وزن تر برگ (57/0 و 50/0 گرم)، تعداد برگ (66/11 و 7/15) و میزان آنتوسیانین (27/0 و 37/0 میلیگرم بر گرم ماده تر) نسبت به سایر تودهها برتری داشتند. بنابرین میتوان از توده سیاهکل در برنامههای اصلاحی به منظور تولید ارقام پرمحصول استفاده کرد. بر اساس تجزیه خوشهای تودههای مورد مطالعه در سه گروه قرار گرفتند.

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

بررسی بیان ژن‌‌های کلیدی در مسیر بیوسنتز پولگن درگیاه کاکوتی ایرانی (Ziziphora persica Bunge) تحت تنش خشکی

مژده جلیلی‌فر؛ خسرو مهدی خانلو؛ لیلا نژاد صادقی؛ کینگیان شو

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 463-474

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.39743.2007

چکیده

امروزه مبحث گیاهان دارویی و متابولیت‌های ثانویه به‌طور قابل توجهی مورد استقبال پژوهشگران قرار گرفته است. کاکوتی ایرانی (Ziziphora persica Bunge) از جمله گیاهان دارویی مطرح متعلق به خانواده lamiaceae می‌باشد که دارای ... بیشتر امروزه مبحث گیاهان دارویی و متابولیت‌های ثانویه به‌طور قابل توجهی مورد استقبال پژوهشگران قرار گرفته است. کاکوتی ایرانی (Ziziphora persica Bunge) از جمله گیاهان دارویی مطرح متعلق به خانواده lamiaceae می‌باشد که دارای اسانسی با ماده مؤثره پولگن (pulegone) فراوان است. خشکی یکی از عوامل محدود‌کننده رشد در سرتاسر جهان و شایع‌ترین تنش محیطی می‌باشد و یکی از مهم‌ترین عوامل محدود‌کننده تولید محصولات کشاورزی در سراسر دنیاست. مطالعات انجام‌شده بیانگر وجود تأثیر عمده این تنش بر میزان رشد، مواد مؤثره و هم‌چنین تاثیر قابل توجه بر میزان بیان ژن‌های دخیل در سنتز ماده مؤثره گیاهان می‌باشد. این مطالعه برای ارزیابی اثر احتمالی تنش خشکی بر ماده مؤثره پولگن در کاکوتی ایرانی انجام گرفت. از آنجایی که تحمل به خشکی یک صفت ساده ژنتیکی نبوده بلکه صفتی کمی و پیچیده با جنبه‌های مختلف می‌باشد، به منظور بررسی اثر تنش خشکی (30 درصد ظرفیت مزرعه) میزان پرولین و محتوای نسبی آب در شرایط تنش با شرایط کنترل مقایسه گردید. نتایج نشان داد سطح انباشت پرولین در شرایط تنش نسبت به شرایط کنترل به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد که نشان از فعال شدن مکانیسم‌های تحمل در گیاه دارد. در این پژوهش اثر کمبود آّب (30 درصد ظرفیت مزرعه) بر میزان بیان 4 ژن دخیل در مسیر بیوسنتز پولگن مورد مطالعه قرار گرفت. افزایش سطوح بیان ژن‌های لیمونن سنتتاز، لیمونن هیدروکسیلاز، ایزوپیپریتنول دهیدروژناز و ایزوپیپریتنول ریداکتاز نشان داد که تنش خشکی باعث ایجاد فرآیند مولکولی شده که منتج به پاسخ‌دهی گیاه با تغییر بیان ژن‌های دخیل در مسیر بیوسنتز ماده مؤثره پولگن می‌گردد.

علمی پژوهشی - باغبانی

تاثیر انواع بسترهای کشت بر برخی شاخص‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک بنفشه آفریقایی (Saintpaulia ionantha H. Wendl)

مسعود قاسمی قهساره؛ فروزان میلانی؛ سعید ریزی؛ مسعود فتاحی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 475-489

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.41507.2054

چکیده

در این پژوهش امکان استفاده از کمپوست پسماند شیرین‌بیان به عنوان یکی از پسماندهای گیاهان دارویی، تاثیر بسترهای کشت پیت خزه، کوکوپیت و کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان و ترکیبات مختلف آن‌ها با یکدیگر، ... بیشتر در این پژوهش امکان استفاده از کمپوست پسماند شیرین‌بیان به عنوان یکی از پسماندهای گیاهان دارویی، تاثیر بسترهای کشت پیت خزه، کوکوپیت و کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان و ترکیبات مختلف آن‌ها با یکدیگر، بر برخی شاخص‌های مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه بنفشه آفریقایی (Saintpaulia ionantha H. Wendl) بررسی گردید. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با هفت تیمار، شامل %60 (حجمی) پیت خزه، %60 کوکوپیت، %60 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان، %30 پیت + %30 کوکوپیت، %30 پیت خزه + %30 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان، %30 کوکوپیت + %30 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان و %60 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان + پلیمر ابرجاذب (همه تیمارها دارای % 40 پرلایت بودند) و پنج تکرار در گلخانه پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد در سال 98-97، اجرا شد. نتایج نشان داد که در شاخصهای وزن تر اندام هوایی، تعداد برگ، وزن تر ریشه، سطح برگ و محتوای نسبی آب برگ تیمار %30 پیت + %30 کوکوپیت و در وزن خشک اندام هوایی، حجم ریشه، تعداد گل و کلروفیل a تیمار %30 پیت + %30 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان بهترین بستر بودند. بیشترین میزان کلروفیل b و کل در تیمار %60 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان + پلیمر ابرجاذب، بیشترین مقدار کاروتنوئیدها در تیمار %60 پیت و بیشترین وزن خشک ریشه و پرولین در تیمار %60 کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان مشاهده شد. به‌طورکلی با توجه به نتایج به دست آمده با استفاده از کمپوست پسماند ریشه شیرین‌بیان همراه با پیت خزه می‌توان به نتایج مطلوب رشد دست یافت و از آن تا 50 درصد ماده آلی مورد نیاز در بستر بنفشه آفریقایی استفاده کرد.

علمی پژوهشی - باغبانی

اثر ورمی کمپوست و نیتروکسین بر ویژگی های رویشی و زایشی تمشک سیاه

رویا موسوی؛ ویدا چالوی؛ کامران قاسمی؛ مهدی حدادی نژاد

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 491-503

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.40821.2034

چکیده

تمشک سیاه گیاهی از جنس Rubus و از خانواده Rosaceae می‌باشد که امروزه به‌دلیل خواص غذایی و نقش در سلامت انسان‌ها، مورد توجه قرار گرفته‌است. یکی از روش‌ها برای افزایش خواص آن، کاربرد کودهای زیستی و آلی مانند ... بیشتر تمشک سیاه گیاهی از جنس Rubus و از خانواده Rosaceae می‌باشد که امروزه به‌دلیل خواص غذایی و نقش در سلامت انسان‌ها، مورد توجه قرار گرفته‌است. یکی از روش‌ها برای افزایش خواص آن، کاربرد کودهای زیستی و آلی مانند ورمی‌کمپوست و نیتروکسین می‌باشد. این کودها نه‌تنها سبب کاهش اثرات منفی کودهای شیمیایی، بلکه بهبود ویژگی‌های رویش و زایشی تمشک سیاه را به‌دنبال دارند. برای بررسی اثر نیتروکسین و ورمی‌کمپوست بر ویژگی‌های رویشی و زایشی تمشک سیاه، پژوهشی به‌صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملاً تصادفی در 5 سطح ورمی‌کمپوست (صفر، 10، 20، 30 و 40 درصد حجمی) و دو سطح تلقیح و عدم تلقیح نیتروکسین به‌صورت گلدانی انجام گرفت. بسترهای کشت با مخلوط کردن سطوح مختلف ورمی‌کمپوست با خاک پایه در گلدان آماده شدند. سپس، نهال‌های یک‌ساله ریشه‌دار شده و یکنواخت انتخاب‌شده و ریشه گیاهان به‌مدت 10 دقیقه در محلول نیتروکسین قرار گرفت و سپس در گلدان کاشته شدند. نتایج نشان داد که در شاخه‌های بارده (Floricane) بیشترین تعداد جوانه (5/42 عدد در بوته)، تعداد خوشه (5/5 عدد در بوته)، وزن میوه (37/3 گرم در بوته) و کوتاه‌ترین دوره رسیدن در ورمی‌کمپوست 20 درصد تولید شدند و بیشترین وزن شفتچه (10/0 گرم) در ورمی‌کمپوست 30 درصد حجمی بدست آمد. همچنین بیشترین قطر گل (77/3 سانتی‌متر) در تیمار نیتروکسین همراه با ورمی‌کمپوست 30 درصد حجمی دیده شد. بیشترین طول میانگره (65/5 سانتی‌متر)، طول شاخه (55/2 متر) در تیمار نیتروکسین به تنهایی و بیشترین تعداد گره (67 عدد در بوته) در کاربرد نیتروکسین همراه با ورمی‌کمپوست 20 درصد حجمی به دست آمد. بیشترین قطر شاخه رویشی (8/2 سانتی‌متر) و سطح برگ (83/25 سانتی‌متر مربع) به ترتیب در تیمارهای ورمی‌کمپوست 20 و 10 درصد حجمی به‌تنهایی حاصل گردید. کاربرد ورمی‌کمپوست در سطح 20 تا 30 درصد حجمی می‌تواند بیشترین اثر را بر شاخه‌های بارده نشان دهد، در حالی‌که نیتروکسین به‌تنهایی یا به ‌همراه ورمی‌کمپوست اثرگذاری بیشتری در شاخه‌های رویشی دارد. به‌طور کلی می‌توان گفت که ورمی‌کمپوست در خاک موجب تحریک میکروارگانیسم‌های مفید و افزایش دسترسی به عناصر به‌ویژه نیتروژن و فسفر می‌شود و بهبود شرایط بستر را به‌دنبال دارد. همچنین این ترکیب آلی به‌دلیل دارا بودن اسید هیومیک، افزایش ظرفیت نگهداری عناصر غذایی و افزایش هورمون‌های تنظیم‌کننده رشد، باعث افزایش تجمع نیتروژن توسط گیاه شده و با افزایش نیتروژن فاکتورهای رشدی گیاه افزایش خواهد یافت. اگرچه غلظت‌های بالای ورمی کمپوست موجب افزایش غلظت نمک، افزایش عناصر سنگین و حضور ترکیبات سمی در گیاه می‌شود که کاهش رشد و عملکرد را به‌دنبال دارد. در این شرایط کاربرد نیتروکسین با تعدیل یا خنثی نمودن اثرات مضر تنش‌های پیرامون با تأمین بخشی از عناصر غذایی و جلوگیری از بهم خوردن توازن بین ترکیبات، ارزش تغذیه‌ای میوه را افزایش می‌دهند.

علمی پژوهشی - تنش محیطی یا زیستی

اثر سیلیکات پتاسیم بر برخی صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه پوششی چمن شبدری (Dichondra repens) در شرایط تنش کم‌آبی

مهدیه نیازبال؛ سپیده کلاته جاری؛ فؤاد فاتحی؛ مرجان دیانت

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 505-517

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.38291.2061

چکیده

چمن شبدری یک گیاه چند ساله با رشد کم و خزنده است که معمولاً به جای چمن در مناطق گرم کاشته می شود و همچنین به عنوان پوششی برای پر کردن فاصله بین روسازیها و کاشت در باغهای صخرهای مناسب است. خشکسالی ... بیشتر چمن شبدری یک گیاه چند ساله با رشد کم و خزنده است که معمولاً به جای چمن در مناطق گرم کاشته می شود و همچنین به عنوان پوششی برای پر کردن فاصله بین روسازیها و کاشت در باغهای صخرهای مناسب است. خشکسالی یکی از مهمترین عوامل غیر زنده است که رشد و بهرهوری محصولات را در سراسر جهان محدود میکند. تنش خشکی باعث تولید گونههای اکسیژن فعال (ROS) می شود که باعث آسیب اکسیداتیو به پروتئینها، لیپیدهای غشایی و سایر اجزای سلولی می شود. سیلیسیم بعد از اکسیژن در خاک دومین عنصر شایع است که اثر مفید آن بر تعدادی از محصول کشاورزی به اثبات رسیده است. مطالعه حاضر برای ارزیابی تأثیر سیلیکات پتاسیم بر ویژگیهای رشد چمن شبدری تحت تنش آبی تحقیقی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در گلخانه گروه باغبانی دانشگاه تهران سال 1397 انجام شد. کمبود آب در سه سطح (100 ، 66 و 33 درصد ظرفیت مزرعه) و سیلیکات پتاسیم در چهار سطح (0 ، 50 ، 100 و 200 میلیگرم در لیتر) اعمال شد. نتایج نشان داد که ارتفاع گیاه در تیمار 33 درصد ظرفیت زراعی و عدم استفاده از سیلیکات پتاسیم نسبت به تیمار 100 درصد ظرفیت زراعی و 200 میلیگرم در لیتر سیلیکات 38 درصد کاهش یافت. سیلیکات پتاسیم 200 و 100 میلیگرم در لیتر سبب افزایش محتوای کلروفیل در تیمارهای 100 و 66 درصد ظرفیت زراعی شد. آنزیمهای کاتالاز و سوپراکسید دسموتاز به ترتیب بیشترین فعالیت را در تیمار 33 درصد ظرفیت زراعی و 200 میلیگرم در لیتر سیلیکات پتاسیم و تیمار 33 درصد ظرفیت زراعی و عدم استفاده از سیلیکات پتاسیم نشان دادند. کمترین محتوای نسبی آب برگ (33/63 درصد) در تیمار 33 درصد ظرفیت زراعی و عدم استفاده از سیلیکات پتاسیم مشاهده شد که با 50 میلیگرم در لیتر سیلیکات پتاسیم تفاوت معنیداری نداشت. بیشترین مقدار پتاسیم (33/50 میلیگرم بر گرم) در تیمار 66 درصد ظرفیت مزرعه و 50 میلیگرم در لیتر سیلیکات پتاسیم مشاهده شد که تفاوت معنیداری با تیمار 100 درصد ظرفیت مزرعه و 100 میلی گرم در لیتر سیلیکات پتاسیم نداشت. بیشترین میزان سیلیسیم (08/1 میلیگرم بر گرم) در تیمار 100 درصد ظرفیت مزرعه و 200 میلیگرم در لیتر سیلیکات پتاسیم مشاهده شد که تفاوت معنیداری با سایر تیمارها داشت. تیمار 100 درصد ظرفیت مزرعه و سیلیکات پتاسیم در 200 میلیگرم در لیتر به عنوان کارآمدترین تیمار در بهبود خصوصیات رشدی چمن شبدری مشخص شد. بنابراین با مدیریت مناسب میتوان تیمار 66 درصد ظرفیت مزرعه و 100 میلیگرم سیلیکات پتاسیم را با 100 درصد ظرفیت مزرعه و 200 میلیگرم در لیتر سیلیکات پتاسیم با جایگزین کرد.

علمی پژوهشی - باغبانی

اثر بسترهای مختلف کشت بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک، بیوشیمیایی و جذب عناصر غذایی پر مصرف در دوره رشد رویشی گل نسرین (Hippeastrum spp.)

محمد علی خلج؛ محمدحسین عظیمی؛ انوشه یوسفبیکی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 519-531

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42479.2066

چکیده

بستر کشت ایده آل به اولین و مهمترین نیاز برای کشت موفق هر گیاه تبدیل شده است. یکی از روش‌های مناسب برای رسیدن به عملکرد بهینه و تولید گل‌های با کمیت و کیفیت بازارپسند، استفاده از بسترهای معدنی و آلی به ... بیشتر بستر کشت ایده آل به اولین و مهمترین نیاز برای کشت موفق هر گیاه تبدیل شده است. یکی از روش‌های مناسب برای رسیدن به عملکرد بهینه و تولید گل‌های با کمیت و کیفیت بازارپسند، استفاده از بسترهای معدنی و آلی به عنوان بستر کشت گیاهان زینتی می‌باشد. امروزه در سیستم‌های کشت بدون خاک از بسترهای کشت معدنی و آلی متنوعی در سطح جهان استفاده می‌شود. در بستر گلدانی مناسب، علاوه بر داشتن خصوصیلات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیک خوب، خواصی مانند در دسترس بودن، ارزان تر بودن و پایدار بودن باید مورد توجه قرار گرفته و همچنین از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. گل نسرین یکی از گل‌های سوخوار بوده که اخیرا در گلکاری ایران طرفداران زیادی پیدا کرده است و به صورت شاخه‌بریده، کشت گلدانی و همچنین در فضای سبز استفاده میشود. یکی از ضرورتهای توسعه کشت گیاهان زینتی یافتن بسترهای کشت مناسب برای تولید و پرورش آن‌ها می‌باشد. این آزمایش به صورت طرح کاملاً تصادفی، در 13 تیمار و 3 تکرار، جهت بررسی مناسبترین بستر کشت گل آماریلیس، در پژوهشکده گل و گیاهان زینتی محلات در سال 2020-2021 انجام شد. تیمارها شامل 13 نوع بستر کشت مخلوط، 1) 80% پرلیت + 20% کوکوپیت،2) 60% پرلیت + 40% کوکوپیت،3) 40% پرلیت + 60% کوکوپیت،4) 20% پرلیت + 80% کوکوپیت، 5) 80% پرلیت + 20% پیت ماس،6) 60% پرلیت + 40% پیت ماس، 7) 40% پرلیت + 60% پیت ماس، 8) 20% پرلیت + 80% پیت ماس، 9) 25% پرلیت شکری+ 75% پرلیت مخلوط، 10) 50% پرلیت شکری+ 50% پرلیت مخلوط،11) 75% پرلیت شکری+ 25% پرلیت مخلوط،12) 100% پرلیت شکری و13) 100% پرلیت مخلوط بود. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بسترهای کشت در سطح احتمال یک درصد (P≤0.01) بر ویژگی‌های مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی معنیدار شدند که بیانگر وجود تاثیرات مثبت بسترها بر همه صفات می‌‌باشد. بیشترین وزن تر اندام هوایی(8 گرم در بوته)، وزن تر اندام زیرزمینی(26 گرم در بوته)، قطر سوخ(62/2 سانتی‌متر) و تعداد سوخ دختری (33/4 عدد در بوته) در تیمارهای 80% پرلیت با 20% کوکوپیت بدست آمد. بالاترین میزان شاخص کلروفیل به مقدار 33/78 در تیمار 80% پرلیت با 20% کوکوپیت مشاهده شد. بالاترین غلظت نیتروژن گیاه به مقدار 07/3 ، بیشترین غلظت فسفر به میزان 41/0 و بیشترین غلظت پتاسیم به میزان 5/2 میلی‌گرم در گرم وزن خشک در تیمارهای 80% پرلیت با 20% کوکوپیت و 80% پرلیت با 20% پیت ماس مشاهده شد. بنابراین بستر کشت 80% پرلیت همراه با 20% کوکوپیت و 20% پیت ماس برای بهبود خصوصیات کمی و کیفی نشاءگل آماریلیس در دوره رویشی توصیه می گردد.

علمی پژوهشی - علوم بذر

بررسی مراحل فنولوژیک و عملکرد دانه سویا تحت تأثیر عصاره جلبک و کیفیت اولیه بذر

صفیه عرب؛ مهدی برادران فیروز آبادی؛ احمد غلامی؛ مصطفی حیدری

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 533-548

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.41967.2059

چکیده

بذرهای سویا بهدلیل بالا بودن میزان روغن در آنها به انبارداری حساس هستند و سریع دچار فرسودگی میشوند. فرسودگی بذور منجر به کاهش درصد و سرعت جوانهزنی و در نهایت کاهش عملکرد دانه میشود. اگرچه ... بیشتر بذرهای سویا بهدلیل بالا بودن میزان روغن در آنها به انبارداری حساس هستند و سریع دچار فرسودگی میشوند. فرسودگی بذور منجر به کاهش درصد و سرعت جوانهزنی و در نهایت کاهش عملکرد دانه میشود. اگرچه با روشهای انبارداری مناسب میتوان سرعت فرسودگی را کاهش داد، اعمال برخی تیمارها نیز روی بذور فرسوده و یا محلولپاشی برخی مواد روی گیاهان حاصل از این بذور میتوانند بر بهبود عملکرد بذر مؤثر باشند. کاربرد مواد ضدپیری مانند عصاره جلبک در گیاهان میتواند بهعنوان آنتیاکسیدان عمل کند و اثرات ناشی از فرسودگی را کاهش دهد. جهت ارزیابی مراحل فنولوژیک و عملکرد دانه سویا آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه صنعتی شاهرود طی دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398 در سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کیفیت اولیه بذر در دو سطح (بذور نرمال و بذور فرسوده) و عصاره جلبک قهوهای (Ascophyllum nodosum) در چهار سطح (شاهد، پرایمینگ، محلولپاشی و کاربرد توأم پرایمینگ و محلولپاشی با غلظت 3/0 درصد) بود. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی اجرا گردید. فرسودگی موجب کاهش معنیدار 50/23 و 33/25 درصدی در سبز شدن گیاهچه شد. پیشتیمار بذور نرمال و فرسوده با عصاره جلبک در سال اول موجب افزایش 33/16 و 33/7 درصدی این صفت نسبت به عدم کاربرد عصاره جلبک شد. در سال دوم آزمایش کاربرد عصاره جلبک موجب افزایش 67/12 درصدی سبز شدن گیاهچه در شرایط نرمال شد و در شرایط فرسودگی افزایش 33/8 درصدی با کاربرد عصاره جلبک به ثبت رسید. در این پژوهش اعمال فرسودگی سبب افزایش معنیدار صفات فنولوژیکی در گیاه سویا شد. استفاده از عصاره جلبک بهصورت پرایمینگ و کاربرد توأم پرایمینگ و محلولپاشی برگی توانست سرعت وقوع صفات فنولوژیکی را تا سطح معنیداری افزایش دهد. عملکرد دانه در گیاهان حاصل از بذور فرسوده 69/32 درصد کمتر از گیاهان شاهد شد. استفاده از عصاره جلبک بهصورت پرایمینگ، محلولپاشی برگی و کاربرد توأم پرایمینگ و محلولپاشی برگی بهترتیب موجب افزایش 43/54، 69/15 و 85/87 درصدی عملکرد دانه نسبت به گیاهان شاهد شد. در این پژوهش کاربرد عصاره جلبک دریایی بهصورت پرایمینگ بذری بهتر از حالت محلولپاشی برگی عمل کرد. میتوان پرایمینگ و ترکیب توأم پرایمینگ و محلولپاشی با عصاره جلبک را جهت تسریع وقوع صفات فنولوژیکی در گیاه سویا توصیه نمود. کاربرد توأم پرایمینگ و محلولپاشی عصاره جلبک جهت بهبود عملکرد دانه سویا در شرایط نرمال و فرسودگی توصیه میشود.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

مطالعه اثربخشی عوامل محیطی و اکولوژیک بر میزان ترکیبات آلکالوئیدی گیاه دارویی بنگ‌دانه (Hyoscyamus spp.)

علیرضا اصغری میرک؛ سید سیامک علوی کیا؛ سید ابوالقاسم محمدی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 549-559

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.41987.2060

چکیده

آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین از متابولیتهای ثانویه باارزشی هستند که بهطور عمده توسط گیاهان تیره سیبزمینی بویژه جنس بنگدانه تولید میشوند. تولید این آلکالوئیدها در بنگدانه تحت ... بیشتر آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین از متابولیتهای ثانویه باارزشی هستند که بهطور عمده توسط گیاهان تیره سیبزمینی بویژه جنس بنگدانه تولید میشوند. تولید این آلکالوئیدها در بنگدانه تحت تأثیر فرایندهای ژنتیکی میباشد ولی عوامل محیطی در سنتز اقتصادی این آلکالوئیدها نقش بارزتری ایفاء میکنند. لذا این پژوهش در سال 1399به منظور بررسی اثر عوامل محیطی بر کمیت و کیفیت آلکالوییدهای هیوسیامین و اسکوپولامین روی 10 جمعیت بنگدانه در شمالغرب ایران اجرا شد. بذور گونههای H.niger، H.reticulatus و H.pusillus از استانهای اردبیل و آذربایجانشرقی جمع‌آوری و در شرایط سایه خشک شدند. پس از استخراج آلکالوئید از جمعیتها، میزان این آلکالوئیدها با دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC) مورد سنجش قرار گرفت. برای بررسی خواص فیزیکی و شیمیایی خاک، از عمق توسعه ریشه هر گیاه (30 سانتیمتر) در رویشگاههای مورد مطالعه نمونهبرداری خاک انجام گرفت. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تأثیر عامل محیطی ارتفاع از سطح دریا بر میزان آلکالوئیدهای هیوسیامین و اسکوپولامین در سطح احتمال 1% معنیدار است و اکوتیپ مشکینشهر با ارتفاع از سطح دریای پایینتر نسبت به سایر مناطق مورد مطالعه، میزان هیوسیامین و اسکوپولامین بالاتری دارد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که نیتروژن و فسفر خاک بر افزایش میزان هیوسیامین و نیتروژن بر افزایش میزان اسکوپولامین در سطح احتمال 1% تاثیر معنیدار دارند. در حالیکه تاثیر پتاسیم بر میزان هیوسیامین و اثر فسفر و پتاسیم بر میزان اسکوپولامین معنیدار نیست. نتایج، تنوع بسیار معنیداری را از لحاظ هیوسیامین و اسکوپولامین در بین گونهها، جمعیتها و ژنوتیپهای بنگدانه نشان داد. بر این اساس گونه H.pusillus از نظر میزان اسکوپولامین و گونه H.reticulatus از نظر میزان هیوسیامین در صدر گونههای مورد مطالعه جای گرفتند و جمعیت مشکینشهر از لحاظ میزان اسکوپولامین و هیوسیامین در صدر و جمعیتهای تبریز و گیوی از این لحاظ در رتبههای آخر جای گرفتند. میزان بالای آلکالوئید در برخی از اکوتیپهای مورد مطالعه متاثر از بالا بودن مقادیر نیتروژن، فسفر، کربن آلی خاک و ناشی از پتاسیم پایین خاک در رویشگاههای مورد مطالعه میباشد. بین جمعیتهای اهر با هریس، شبستر با آذرشهر، گیوی با تبریز و شبستر با خلخال از حیث میزان هیوسیامین و اسکوپولامین حداکثر تشابه مشاهده شد در این امر علاوه بر عوامل ژنتیکی، شباهت ویژگیهای اکولوژیک رویشگاههای مورد مطالعه هم میتواند دخیل باشد.

علمی پژوهشی - زراعت

تاثیر سالیسیلیک اسید بر تولید محصول زمستانه ارقام جدید سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.) در تاریخ کاشت‌های مختلف در اهواز

مارال دیناروندی؛ موسی مسکرباشی؛ حبیب اله روشنفکر؛ جواد سلطانی کاظمی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 561-573

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.41877.2058

چکیده

یکی از مهمترین راهکارها جهت بهبود عملکرد و اجزای عملکرد غده در تاریخ کشت زمستانه کاربرد محلول‌پاشی سالیسیلیکاسید میباشد، زیرا یکی از مشکلات کشت پاییزه سیب‌زمینی در شرایط خوزستان، رشد ناکافی ... بیشتر یکی از مهمترین راهکارها جهت بهبود عملکرد و اجزای عملکرد غده در تاریخ کشت زمستانه کاربرد محلول‌پاشی سالیسیلیکاسید میباشد، زیرا یکی از مشکلات کشت پاییزه سیب‌زمینی در شرایط خوزستان، رشد ناکافی غدهها به دلیل مواجهه با دمای بالای انتهای فصل رشد است. این پژوهش بهصورت کرتهای دوبار خردشده (اسپیلیتاسپیلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آزمایشی گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز طی سال زراعی 1400-1399 انجام گردید. فاکتورهای آزمایشی در این پژوهش شامل تاریخ کشت بهعنوان فاکتور اصلی در سه سطح (5 آذر، 19 آذر و 6 دی)، محلولپاشی سالیسیلیکاسید بهعنوان فاکتور فرعی در دو سطح (5/0 میلیمولار و عدم محلولپاشی) و ارقام بهعنوان فاکتور فرعی‌فرعی در سه سطح (شامل ارقام زودرس و جدید سیفرا، چلنجر و کولمبا) مورد بررسی قرار گرفتند. توجه به نتایج، برهمکنش سهجانبه فاکتورهای مورد بررسی بر صفات عملکرد غده، تعداد غده‌های بالای 100 گرم، غدههای بین 100-50 گرم و غدههای کمتر از 50 گرم معنیدار بود. برهمکنش تاریخ کشت × محلول‌پاشی سالیسیلیکاسید و تاریخ کشت × رقم بر صفت ارتفاع بوته معنیدار شد، همچنین برهمکنش محلولپاشی × رقم برای صفت درصد نشاسته و اثر ساده تاریخ کشت و رقم بر صفت میزان غلظت کلروفیل (عدد SPAD) معنیدار بود. نتایج مقایسه میانگینها حاکی از آن بود که بیشترین تعداد غدههای بالای 100 گرم در رقم سیفرا تحت محلولپاشی 5/0 میلی‌مولار سالسیلیکاسید در تاریخ کشت 19 آذرماه (با میانگین 33/4 غده در یک کیلوگرم)، بیشترین تعداد غدههای بین 100- 50 گرم مربوط به رقم چلنجر با محلولپاشی 5/0 میلیمولار سالسیلیکاسید تحت تاریخهای کشت 19 آذر و 6 دی‌ماه (هر دو با میانگین 33/8 غده در یک کیلوگرم بدون اختلاف معنیدار نسبت به هم) و بیشترین تعداد غدههای کمتر از 50 گرم مربوط به رقم چلنجر تحت تیمار توام بدون محلولپاشی و تاریخ کشت 6 دیماه (با میانگین 33/33 غده در یک کیلوگرم) حاصل شد. بیشترین عملکرد غده نیز در رقم سیفرا تحت تاریخ کشت 19 آذرماه و محلولپاشی 5/0 میلیمولار سالیسیلیک‌اسید (با میانگین 368/2 کیلوگرم در متر مربع) مشاهده گردید. از نظر غلظت کلروفیل (عدد SPAD) مشخص گردید که بیشترین میزان این صفت متعلق به تاریخ کشت 5 آذرماه با میانگین 61/42 بود. بالاترین میزان درصد نشاسته غده نیز در رقم سیفرا تحت محلولپاشی 5/0 میلیمولار سالسیلیکاسید (با میانگین 16/46 درصد) به دست آمد. حال با توجه به کمبود این محصول در اواخر زمستان خصوصاً در نواحی جنوبی کشور، کشت ارقام زودرس و سازگار با منطقه همچون رقم سیفرا در تاریخ کشت 19 آذرماه به منظور دستیابی به عملکرد مطلوب و همچنین کاربرد سالیسیلیک اسید بهصورت محلولپاشی در شرایط مشابه با این پژوهش پیشنهاد میشود.

علمی پژوهشی - زراعت

تعیین مناسب‌ترین آرایش کشت، تراکم بوته و ژنوتیپ کنجد در منطقه بهبهان

مجید غلامحسینی؛ امیرخسرو دانایی؛ عباس فلاح طوسی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 575-587

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.40492.2023

چکیده

کنجد با نام علمی (Sesamum indicum L.) گیاهی یک‎ساله و گرمادوست از خانواده پدالیاسه (Pedaliaceae) است که به ملکه گیاهان روغنی مشهور است. این گیاه سازگار با شرایط اقلیمی ایران است و با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد ... بیشتر کنجد با نام علمی (Sesamum indicum L.) گیاهی یک‎ساله و گرمادوست از خانواده پدالیاسه (Pedaliaceae) است که به ملکه گیاهان روغنی مشهور است. این گیاه سازگار با شرایط اقلیمی ایران است و با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن، امکان کشت دوم آن بعد از گندم در مناطق خشک و نیمه‌خشک وجود دارد. برای استفاده از حداکثر ظرفیت تولیدی گیاهان، اعمال روشهای صحیح زراعی امری اجتناب ناپذیر است. از جمله این مدیریت ها تعیین تراکم بوته و آرایش کشت بهینه و انتخاب ژنوتیپ مناسب میباشد. به منظور بررسی اثر آرایش کاشت و تراکم بوته بر عملکرد دانه دو ژنوتیپ کنجد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سالهای 1396 و 1397 در منطقه بهبهان با مختصات جغرافیائی 30 درجه و 36 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 14 دقیقه طول شرقی و اقلیم گرم و خشک، اجرا شد. در این آزمایش سه عامل شامل آرایش کاشت (کشت یک و دو ردیفه روی پشته)، تراکم بوته در واحد سطح (شامل تراکم 20، 30 و 40 بوته در مترمربع) و ژنوتیپهای کنجد به نامهای محلی بهبهان و رقم شوین بررسی شدند. نتایج عملکرد دانه، به عنوان مهمترین صفت مورد بررسی، حاکی از آن است که در کشت یک ردیفه حداکثر عملکرد ژنوتیپ محلی بهبهان (1068 کیلوگرم در هکتار) در تراکم 20 بوته در مترمربع حاصل شد و افزایش تراکم باعث کاهش معنیدار عملکرد این ژنوتیپ در آرایش کاشت یک ردیفه شد. در کشت دو ردیفه، ژنوتیپ محلی بهبهان به افزایش تراکم گیاهی پاسخ مثبت داد و افزایش تراکم تا 40 بوته در مترمربع موجب افزایش معنیدار عملکرد دانه آن شد. با این حال حداکثر عملکرد دانه حاصله در کشت دو ردیفه و تراکم 40 بوته در مترمربع (919 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با تیمار برتر (کشت یک ردیفه با تراکم 20 بوته در مترمربع)، 16 درصد کمتر بود. در رقم شوین حداکثر عملکرد دانه در کشتهای یک ردیفه (683 کیلوگرم در هکتار) و دو ردیفه (610 کیلوگرم در هکتار) بهترتیب در تراکمهای 40 و 20 بوته در مترمربع بدست آمد. نتایج نشان داد که متوسط عملکرد دانه ژنوتیپ محلی بهبهان (851 کیلوگرم در هکتار) در مقایسه با رقم شوین (561 کیلوگرم در هکتار) در هر آرایش کشت و تراکمی بهطور معنیداری برتر بود. چنین نتیجهگیری میشود که در منطقه بهبهان و برای ژنوتیپ محلی بهبهان، به عنوان ژنوتیپ برتر، کشت یک ردیفه با تراکم گیاهی 20 بوته در مترمربع قابل توصیه میباشد.

علمی پژوهشی - زراعت

تاثیر اشعه ماورای بنفش (UV-C) بر الگوی بیان برخی آنزیم‌‌های دخیل در مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی گندم نان

زهرا شکرگزار؛ سدابه جهانبخش گده کهریز؛ سیده یلدا رئیسی ساداتی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 589-601

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.41508.2052

چکیده

گندم از جمله گیاهانی است که از نظر رژیم غذایی و تجاری اهمیت دارد و تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است. یکی از تنشهای مضر و خطرناک، نور ماورای بنفش میباشد که رشد و تولید گیاه را تحت تاًثیر قرار ... بیشتر گندم از جمله گیاهانی است که از نظر رژیم غذایی و تجاری اهمیت دارد و تقاضای جهانی برای آن در حال افزایش است. یکی از تنشهای مضر و خطرناک، نور ماورای بنفش میباشد که رشد و تولید گیاه را تحت تاًثیر قرار داده و منجر به تولید گونههای فعال اکسیژن، که بسیار سمی هستند، میشود. پژوهش حاضر به‌منظور بررسی تأثیر نور ماورای بنفش نوع C بر روی گیاهچههای سه رقم گندم جهت شناسایی سیستمهای دخیل در انتقال پیام دفاعی این گیاه از جنبه بیوشیمیایی و مولکولی مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیل اجرا شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل فاکتور اول شاهد و تیمار با نور ماورای بنفش (نوع C با طول موج 254 نانومتر) و فاکتور دوم ارقام گندم، مروارید و گاسپارد) بودند. تنش نور ماورای بنفش نوع C در مرحله سه- چهار برگی، به‌مدت 20 دقیقه اعمال گردید و سپس نمونه‌برداری از برگهای تیمار شده در زمانهای صفر، 1، 2، 4، 6، 10، 18، 24 و 48 ساعت پس از تیمار انجام گرفت. نتایج نشان داد فعالیّت کمّی پراکسیدازها در ارقام سرداری و گاسپارد در مقابل نور ماورای بنفش نوع C تفاوت معنیداری نداشت، در صورتیکه در رقم مروارید، این افزایش آنزیمی از همان ساعات اولیه، سیر صعودی داشت. همچنین نتایج بررسی کیفی آنزیمهای پراکسیداز در مقابل نور ماورای بنفش نوع C بهترتیب تعداد 5، 6 و 9 ایزوآنزیم پراکسیدازی را در سه رقم گندم سرداری، مروارید و گاسپارد نشان داد. بررسی کیفی آنزیمهای کاتالازی در ارقام سرداری و گاسپارد، 4 ایزوآنزیم و در رقم مروارید 3 ایزوآنزیم را مشخص کرد. از طرف دیگر در الکتروفورز DNA، اثر نور ماورای بنفش نوع C روی DNA سه رقم گندم نشان داد که شکستگی DNA در ارقام سرداری و گاسپارد، 48 ساعت پس از تیمار نسبت به شاهد و در رقم مروارید، از همان ساعات اولیه پس از تیمار رخ داده است. بررسی تغییرات بیان ژنهای دخیل در متابولیسم مانند هگزوکیناز و دفاع گیاهی مانند PR1 در سه رقم گندم در اثر تیمار با نور ماورای بنفش نوع C میرساند که تغییرات بیان این دو ژن در ارقام سرداری و گاسپارد تقریباً از یک مدل پیروی میکنند و 10 ساعت پس از تیمار کاهش بیان از خود نشان دادهاند. اما در رقم مروارید، بیان دو ژن HK و PR1 از همان ساعات اولیه افزایش داشت. بهطور کلی، نتایج نشان میدهد که افزایش فعّالیّت آنزیمهای پراکسیدازی و کاتالازی و تغییرات بیان ژنهای PR1 و HK در مسیر انتقال پیام نور ماورای بنفش نوع C در سه رقم سرداری، مروارید و گاسپارد رخ میدهد. شکستگی DNA بههمراه دیگر تغییرات در گندم نشان از احتمال وقوع مرگ برنامه ریزی شده سلولی در گندم است.

علمی پژوهشی - زراعت

تاثیرات تلقیح مایکوریزایی و ریزوبیوم بر برخی صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه سویا تحت سمیت مس

شراره شیعتی؛ جلیل خارا؛ سیاوش حسینی سرقین؛ عبدالله حسن زاده قورت تپه

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، صفحه 603-615

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.41415.2048

چکیده

فلزات سنگین از طریق پدیدههای طبیعی و نیز فعالیتهای انسانی وارد محیط اطراف میشوند. این فلزات سبب کاهش بیومس، کلروز، مهار رشد و فتوسنتز و نیز تغییراتی در جذب مواد مغذی شده که این عوامل در نهایت ... بیشتر فلزات سنگین از طریق پدیدههای طبیعی و نیز فعالیتهای انسانی وارد محیط اطراف میشوند. این فلزات سبب کاهش بیومس، کلروز، مهار رشد و فتوسنتز و نیز تغییراتی در جذب مواد مغذی شده که این عوامل در نهایت منجر به مرگ گیاه میشوند. مس از جمله فلزات سنگین است که با تولید گونههای فعال اکسیژن سبب القای استرس اکسیداتیو در گیاه میشود. امروزه پالایش فلزات سنگین توسط روشهای فیزیکی و شیمیایی به دلایل اقتصادی و زیست محیطی کمتر مورد استفاده قرار میگیرند و پالایش زیستی به‌عنوان روشی جایگزین معرفی شده است. پالایش زیستی همانند تلقیح گیاهان با قارچهای میکوریز و ریزوبیوم روشی کارامد در جهت حفاظت از گیاهان در برابر تنش فلزات سنگین میباشد. هدف از انجام این آزمایش بررسی کاربرد میکوریز و ریزوبیوم بر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه سویا تحت سمیت مس بود. به این منظور، آزمایشی گلخانهای به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی و با سه تکرار در دانشکده علوم دانشگاه ارومیه در سال 1400 اجرا شد. فاکتورهای این آزمایش شامل سولفات مس در 4 سطح (0، 50، 100 و 200میلیگرم بر کیلوگرم خاک) و چهار تیمار تلقیح (شاهد یا عدم تلقیح، میکوریزا، ریزوبیوم و میکوریزا+ ریزوبیوم) بودند. گیاهان تلقیح یافته با میکوریز و ریزوبیوم با مایه تلقیح حاوی Glomus verusiforme و Rhizobium japonicum آغشته شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت مس فعالیت آنزیمهای آنتی‌اکسیدانی و نیز مالون دیآلدئید برگ و ریشه سویا افزایش پیدا کردند اما محتوای رنگیزههای فتوسنتزی، قند محلول و نیز وزن تر و خشک کاهش یافتند که این کاهش در گیاهان تلقیح یافته کمتر از گیاهان غیرهمزیست بود. بر اساس نتایج این پژوهش کاربرد قارچ‌های میکوریزا و ریزوبیوم در شرایط تنش مس باعث کاهش آثار تنش شد، به‌نحوی‌که بیشترین مقدار فعالیت آنزیمی، محتوای قند محلول، وزن تر و خشک و رنگیزههای فتوسنتزی و کمترین میزان مالون دیآلدئید به ترتیب در تیمار تلقیح دوجانبه میکوریز+ ریزوبیوم و تیمار شاهد مشاهده شد. بنابراین با بررسی مطالب فوق نتیجهگیری شد که تنش مس اثرات زیانباری بر روی گیاه سویا رقم صبا دارد و تلقیح گیاه با ریزوبیوم و میکوریز میتواند این تنش را تا حدودی تخفیف دهد. همچنین مشاهده شد که تأثیر تلقیح دوجانبه ریزوبیوم+ میکوریز موجب همافزایی اثرات آنها شده و نقش بیشتری در تعدیل تنش مس در مقایسه با تلقیح گیاهان با این میکروارگانیسمها به تنهایی دارد. بر اساس این نتایج تلقیح توام ریزوبیوم ژاپونیکوم و قارچ میکوریز آربوسکولار به منظور افزایش تحمل گیاه سویا در برابر تنش مس پیشنهاد میشود.

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

دوره و شماره: دوره 45، شماره 4، بهمن 1401، صفحه 449-615

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده