حسن شهبازی؛ خسرو عزیزی؛ سجاد رحیمی مقدم؛ سلیمان محمدی؛ ناصر اکبری
چکیده
مقدمه : مدل های شبیه سازی رشد گیاهان زراعی امکان مطالعه تأثیر مدیریت کشاورزی بر فعالیت‌های تولیدی در محیط-های معین را مهیا می‌سازند. مدل ها مکانیستیک و فرآیندگرا می باشند که با به کارگیری زیرمدل های ...
بیشتر
مقدمه : مدل های شبیه سازی رشد گیاهان زراعی امکان مطالعه تأثیر مدیریت کشاورزی بر فعالیت‌های تولیدی در محیط-های معین را مهیا می‌سازند. مدل ها مکانیستیک و فرآیندگرا می باشند که با به کارگیری زیرمدل های مختلف (زیرمدل های بیولوژیک، محیطی، مدیریتی و اقتصادی) که با موتور اصلی مدل مرتبط می شوند قادر به شبیه سازی سیستم های کشاورزی در مناطق مختلف از جمله نواحی خشک و نیمه خشک مانند ایران می باشند. مدل APSIM-Barley می تواند جهت ارزیابی مدیریت در محصول جو مورد استفاده قرار گیرد. هدف این مطالعه بررسی و ارزیابی مدل APSIM-Barley در رابطه با شبیه سازی رشد، نمو و عملکرد سه رقم جو آذران، جلگه و بهمن تحت شرایط مختلف فراهمی نیتروژن و آبیاری بود.مواد و روش ها : به منظور ارزیابی مدل APSIM-Barley در راستای شبیه سازی و کمی سازی مراحل رشد فنولوژیک، زیست توده و عملکرد دانه ارقام مختلف جو از یک سری آزمایش مستقل استفاده شد. به منظور واسنجی مدل زراعی، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی واقع در شهر همدان در سال 1398 انجام شد. در طرح مذکور سطوح مختلف آبیاری، نیتروژن و رقم مورد بررسی قرار گرفت. فاکتور اصلی شامل سه سطح آبیاری (40-30، 70-60 و 100-90 درصد ظرفیت مزرعه) و فاکتورهای فرعی شامل سطوح رقم (آذران، جلگه و بهمن به ترتیب ارقام زودرس، متوسط‌رس و دیررس) و نیتروژن (سه سطح صفر، متوسط و بهینه) بودند. برای اعتبار سنجی و واسنجی مدل از یکسری مجموعه داده مستقل دیگر شامل مقالات چاپ شده و همچنین گزارش نهایی طرح های تحقیقاتی انجام شده استفاده شد. برای ارزیابی کارایی مدل زراعی و مقایسه مقدارهای شبیه سازی و اندازه گیری شده از شاخص‌های آماری شامل ضریب تبیین، ریشه میانگین مربعات خطا نرمال شده، شاخص توافق و میانگین انحراف خطا استفاده شد. در این تحقیق برای تمامی تجزیه های آماری و رسم شکل‌ها از نرم افزار OriginProاستفاده شد.نتایج: یافته های حاصل از شبیه سازی توسط مدل APSIM-Barley در مرحله واسنجی نشان داد که مقدار ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده در رابطه با پیش بینی مراحل فنولوژی گیاه (روز تا گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک) به ترتیب برابر 43/2 و 4/2 درصد بود. همچنین دقت مدل برای شاخص سطح برگ یرای ارقام آذران، جلگه و بهمن تحت شرایط تیمار مصرف کامل آب و نیتروژن به ترتیب 5/13، 1/14 و 7/10 درصد و تحت شرایط تیمار تنش شدید آب و نیتروژن به ترتیب 5/16، 6/18 و 5/26 درصد بود. در این مرحله مقادیر ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده و شاخص توافق برای عملکرد زیست توده و دانه برابر 9/24 درصد و 98/0و 2/15 درصد و 96/0 بود. در مرحله اعتبار سنجی مدل زراعی، مقادیر شاخص های ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده، شاخص توافق، ضریب تبیین و میانگین انحراف خطا به ترتیب برای عملکرد دانه 02/15درصد، 96/0، 82/0 و 34/0 تن در هکتار بود.نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که مدل APSIM-Barley قادر است رشد، نمو و عملکرد دانه ارقام مختلف جو را با دقت قابل قبولی تحت شرایط مختلف مدیریت آب و نیتروژن در سال ها و مناطق مختلف شبیه سازی کند. بنابراین مدل مذکور می تواند به عنوان ابزاری قابل اعتماد در مطالعات آینده در زمینه ارزیابی تغییر اقلیم، آنالیز خلاء عملکرد، پهنه بندی و غیره مورد استفاده قرارگیرد.
