حسن فرهادی؛ محمد مهدی شریفانی؛ مهدی علیزاده؛ حسین حکم آبادی؛ ساسان علی نیائی فرد
چکیده
چکیده مقدمه: صنعت کشاورزی ایران با محصول ارزشمند پسته در جهان معرفی شده است. تنش‌های مختلف به‌ویژه خشکی، کشت و کار پسته را همواره با مشکلات و موانع زیادی روبه رو کرده است. فرآیندهای بهنژادی از جمله تلاقی‌های ...
بیشتر
چکیده مقدمه: صنعت کشاورزی ایران با محصول ارزشمند پسته در جهان معرفی شده است. تنش‌های مختلف به‌ویژه خشکی، کشت و کار پسته را همواره با مشکلات و موانع زیادی روبه رو کرده است. فرآیندهای بهنژادی از جمله تلاقی‌های هدفمند در جهت افزایش میزان تحمل، می‌تواند راهکاری مطمئن و دائمی برای کم کردن اثرات زیان بار تنش خشکی بر گیاهان در نظر گرفته شود. بنابراین با توجه به اهمیت محصول پسته در کشور به‌عنوان یک محصول استراتژیک و همچنین قرار گرفتن ایران در شرایط خشک و نیمه‌خشک، تحقیقات به‌منظور دستیابی به پایههای هیبرید متحمل به خشکی ضروری می‌باشد.مواد و روش‌ها: آزمایش نخست به‌صورت گلدانی و آزمایش دوم به‌منظور اندازه‌گیری اسمولیت-های آلی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار به ترتیب در گلخانه و آزمایشگاه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در طی سال‌های 98- 1397 به اجرا در آمدند. تیمارهای آزمایش شامل 10 ژنوتیپ پسته احمد‌آقایی، اکبری، سرخهحسینی، گرمه، فندقی و هیبرید بین‌گونه‌ای (احمد‌آقایی× اینتگریما، اکبری× اینتگریما، سرخهحسینی × اینتگریما، گرمه × اینتگریما و فندقی × اینتگریما) و سه سطح خشکی شامل شاهد (ظرفیت زراعی)، تنش ملایم (65 درصد ظرفیت زراعی) و تنش شدید (30 درصد ظرفیت زراعی) بودند که 84 روز روی دانهال‌های سه ماهه پسته اعمال شدند. نتایج: با افزایش سطوح خشکی، غلظت پرولین، گلایسین‌بتائین، کربوهیدارات‌های محلول کل (TSC)، فنل و مالون‌دی‌آلدهید (MDA) در برگ ژنوتیپ‌های مورد مطالعه افزایش معنی‌داری یافتند. ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی غلظت مالون‌دی‌آلدهید برگ کمتر و تجمع پرولین، گلایسین‌بتائین، کربوهیدرات‌های محلول کل و فنل بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های حساس به خشکی دارا بودند. ژنوتیپ فندقی بیش‌ترین غلظت مالون‌دی‌آلدهید (23/280 درصد) و ژنوتیپ‌های هیبرید سرخه-حسینی× اینتگریما، احمد‌آقایی × اینتگریما و اکبری× اینتگریما به ترتیب با میزان 18/70، 70/76، 03/81 درصد کم‌ترین افزایش را در خصوص غلظت مالون‌دی‌آلدهید برگ بین دانهال‌ها نسبت به شاهد نشان دادند. نتیجه‌گیری: پایههای دانهالی واکنش‌های متفاوتی به تنش خشکی نشان دادند به‌طوری‌که متحمل-ترین آنها به ترتیب پایههای دورگه سرخهحسینی × اینتگریما، احمد‌آقایی × اینتگریما و اکبری × اینتگریما بود. پایههای احمد‌آقایی و سرخهحسینی از نظر تحمل به خشکی در رده‌های بعدی و پایههای گرمه × اینتگریما، اکبری، گرمه، فندقی × اینتگریما و فندقی در اکثر صفات به ترتیب نسبت به پنچ پایه دیگر حساسیت بیشتری به خشکی نشان دادند. بنابراین بر اساس نتایج پژوهش حاضر به نظر می‌رسد بتوان از هیبریدهای سرخهحسینی × اینتگریما، احمد‌آقایی × اینتگریما و اکبری × اینتگریما به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در مناطق خشک استفاده کرد. بنابراین بر اساس نتایج پژوهش حاضر به نظر می‌رسد بتوان از هیبریدهای سرخهحسینی × اینتگریما، احمد‌آقایی × اینتگریما و اکبری × اینتگریما به‌عنوان ژنوتیپ‌های متحمل به خشکی در مناطق خشک استفاده کرد.
