تولیدات گیاهی - فهرست مقالات

علمی پژوهشی - اصلاح نباتات

تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و گزینش ژنوتیپ‌های پایدار چغندرقند از نظر عملکرد شکر سفید با استفاده از مدل AMMI

داریوش طالقانی؛ اباذر رجبی؛ علی صارمی راد؛ شهرام خدادادی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 155-169

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43177.2089

چکیده

روش‌هایی که برای تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و تعیین پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌طور مداوم در حال تکامل می‌باشند تا ارزیابی ژنوتیپ‌ها و مطالعه مؤلفه‌های برهمکنش محیطی ... بیشتر روش‌هایی که برای تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و تعیین پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌طور مداوم در حال تکامل می‌باشند تا ارزیابی ژنوتیپ‌ها و مطالعه مؤلفه‌های برهمکنش محیطی با دقت بیشتری صورت گیرد. در این مطالعه به بررسی برهمکنش ژنوتیپ- محیط با استفاده از روش AMMI و آماره‌های ارائه‌شده برای آن پرداخته شد. به این منظور، تعداد 25 ژنوتیپ چغندرقند متشکل از 18 هیبرید جدید، سه شاهد داخلی و چهار شاهد خارجی در هفت منطقه کرج، مشهد، شیراز، میاندوآب، کرمانشاه، همدان و خوی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال زراعی 1399-1398 کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب مدل AMMI حاکی از معنی‌داری اثرات افزایشی محیط و ژنوتیپ و اثر ضرب‌پذیر ژنوتیپ- محیط در سطح احتمال یک درصد بود. تجزیه اثرات برهمکنش به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که چهار مؤلفه اول در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بودند و مجموعاً 50/93 درصد از تغییرات مربوط به برهمکنش ژنوتیپ‌- محیط را تبیین نمودند. طبق بای‌پلات AMMI1، هیبرید‌های 3 و 9 به دلیل داشتن عملکرد شکر بالاتر از میانگین کل و مقدار پایین مؤلفه اول برهمکنش، تحت عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها شناخته شدند. بر اساس بای‌پلات AMMI2، هیبرید 9 و پس از آن 6، 2، 8، 7 و 10 از سازگاری عمومی بالایی برخوردار بودند. شاخص SIIG محاسبه شده بر اساس آماره‌های مدل AMMI، هیبرید‌های 2، 9، 10 و 8 از نظر عملکرد شکر سفید پایدار و پرمحصول بودند. به‌طور کلی، بر اساس نتایج مطالعه حاضر، هیبرید 9 و پس از آن هیبریدهای 6، 2، 8، 7 و 10 عملکرد شکر سفید و پایداری عملکرد بالایی داشتند.

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

تأثیر کاربرد نیتروژن در برخی ویژگی‌های جو درکشت مخلوط با ماشک در شرایط دیم

حسین نیستانی؛ حمید عباس دخت؛ احمد غلامی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 171-183

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42974.2080

چکیده

به‌منظور مطالعه‌ی پتانسیل تولید وتوان رقابتی گیاهان جو و ماشک در شرایط دیم تحت تأثیر الگوهای مختلف کاشت و استفاده از نیتروژن، آزمایشی در سال زراعی 98-1397در ایستگاه تحقیقاتی دیم شیروان استان خراسان شمالی ... بیشتر به‌منظور مطالعه‌ی پتانسیل تولید وتوان رقابتی گیاهان جو و ماشک در شرایط دیم تحت تأثیر الگوهای مختلف کاشت و استفاده از نیتروژن، آزمایشی در سال زراعی 98-1397در ایستگاه تحقیقاتی دیم شیروان استان خراسان شمالی اجرا شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکراربود. عامل اصلی شامل کود نیتروژن در سه سطح (صفر، 50 و 100 کیلوگرم در هکتار) و عامل فرعی الگوهای مختلف کشت در پنج سطح (تک‌کشتی گیاه جو، تک‌کشتی گیاه ماشک، نسبت‌های سری افزایشی 15، 30 و 45 درصد افزایش ماشک به تراکم جو) و کشت از نوع درهم و سری افزایشی بود. بر اساس نتایج آزمایش، بیشترین مقدار وزن هزار دانه در تیمار کشت خالص جو و در استفاده 50 و 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار (75/52 گرم)و در تیمار کشت مخلوط 100:30 و در عدم استفاده نیتروژن کمترین مقدار وزن هزار دانه (45 گرم) را داشت، بیشترین تعداد دانه در سنبله در نیتروژن 100 کیلوگرم در هکتار و کشت مخلوط 100:30 با متوسط 25/17 عدد و کمترین مقدار این صفت نیز در تیمار عدم استفاده نیتروژن و کشت خالص جو با متوسط 8/10 دانه در سنبله بود. همچنین بیشترین عملکرد دانه در کشت خالص جو و در تیمار نیتروژن 100 کیلوگرم (1515 کیلوگرم) به دست آمد و کمترین آن در کشت مخلوط 100:45 و تیمار کودی عدم استفاده نیتروژن (5/732کیلوگرم) به دست آمد نسبت برابری زمین در کشت مخلوط 100:45 و نیتروژن 50 کیلوگرم بیشترین مقدار (158/1) را داشت. با توجه به نتایج LER استفاده از گیاه ماشک به‌عنوان گونه تثبیت ‌شده کننـده نیتروژن همراه با مصرف 50 کیلوگرم کـود نیتروژن در هکتار برای دستیابی به عملکرد مطلوب می‌تواند مؤثر باشد.

علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

تأثیر کاربرد سطوح مختلف کودهای زیستی، شیمیایی و دامی بر عناصر ماکرو و برخی صفات کمی کاکتوس علوفه‌ای (Opuntia ficus-indica L)

فاطمه فاطمی نیک؛ خسرو عزیزی؛ ثریا قاسمی؛ امیدعلی اکبرپور

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 185-198

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43071.2084

چکیده

در این آزمایش با ارزیابی عناصر ماکرو نظیر نیتروژن، کلسیم، فسفر و پتاسیم در کاکتوس علوفه‌ای تحت تأثیر کاربرد کودهای مختلف شیمیایی، زیستی و دامی، ارزش غذایی این گیاه و برخی صفات کمی نظیر عملکرد خشک، تعداد ... بیشتر در این آزمایش با ارزیابی عناصر ماکرو نظیر نیتروژن، کلسیم، فسفر و پتاسیم در کاکتوس علوفه‌ای تحت تأثیر کاربرد کودهای مختلف شیمیایی، زیستی و دامی، ارزش غذایی این گیاه و برخی صفات کمی نظیر عملکرد خشک، تعداد کل پد و طول و عرض هر پد مورد بررسی قرار گرفت. به منظور بررسی تأثیر کاربرد کودهای زیستی، شیمیایی و دامی به صورت جداگانه و تلفیقی بر برخی صفات کاکتوس علوفه‌ای، آزمایشی در سال‌های زراعی 1398 تا 1399 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل 3 عاملی بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 32 تیمار و 3 تکرار در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان واقع در شهرستان خرم آباد انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل کود زیستی (قارچ مایکوریزا) در 2 سطح (مصرف و عدم مصرف مایکوریزا)؛ کود دامی (گاوی) در 4 سطح (0، 10، 20 و 30 تن در هکتار) و کود شیمیایی نیتروژنه (اوره) در 4 سطح (0، 100، 200 و 300 کیلوگرم در هکتار) بود. نتایج نشان داد بیشترین میزان عملکرد علوفه خشک (7/6 تن در هکتار) در تیمار استفاده تلفیقی از 300 کیلوگرم کود نیتروژنه + 30 تن در هکتار کود دامی در مقایسه با تیمار شاهد (عدم استفاده از کود) با کمترین مقدار به‌دست آمد. تیمار مذکور مقدار عملکرد علوفه خشک را به میزان تقریبی 75 درصد نسبت به تیمار شاهد بهبود بخشید. بهترین نتایج پس از این تیمار در تیمارهای استفاده تلفیقی از 300 کیلوگرم کود نیتروژنه + 20 تن در هکتار کود دامی (56/6 تن در هکتار)، استفاده تلفیقی از 200 کیلوگرم کود نیتروژنه + 20 تن در هکتار کود دامی (54/6 تن در هکتار) و استفاده تلفیقی از 200کیلوگرم کود نیتروژنه + 30 تن در هکتار کود دامی (52/6 تن در هکتار) به‌دست آمد. صفات درصد کلسیم، درصد فسفر، درصد پتاسیم، درصد نیتروژن، تعداد کل پد و طول و عرض هر پد در تیمارهای کاربرد تلفیقی کودهای دامی و نیتروژنه نتایج مطلوبی نشان دادند و کاربرد تلفیقی کود دامی و شیمیایی بر همه صفات آزمایش معنی‌دار گردید. نتایج نشان داد که اثر کاربرد کود زیستی مایکوریزا تنها بر میزان فسفر مؤثر بود و بر سایر صفات اندازه گیری شده تأثیر معنی‌داری نداشت.

علمی پژوهشی - باغبانی

اثر تنش شوری بر صفات ریخت‌شناختی و فیزیکوشیمیایی انار جهت گزینش ژنوتیپ‌ها و ارقام متحمل

سید رسول ضیاتبار احمدی؛ اسماعیل سیفی؛ فریال وارسته اکبرپور؛ وحید اکبرپور

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 199-211

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42780.2073

چکیده

این آزمایش در سال 1399 به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار در آزمایشگاه گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. فاکتور اول ژنوتیپ و رقم انار در 15 سطح، شامل ... بیشتر این آزمایش در سال 1399 به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار در آزمایشگاه گروه علوم باغبانی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. فاکتور اول ژنوتیپ و رقم انار در 15 سطح، شامل چهار ژنوتیپ وحشی (اینچه‌برون، علی‌آباد و کردکوی از استان گلستان و میانکاله از استان مازندران)، هشت رقم محلی (قند و ترش گلوگاه، شیرین، ترش و گل انار بهشهر، فرشته قرمز ساری، شیرین و ترش شیوند خوزستان)، دو رقم تجاری (یوسف خانی و ملس ممتاز ساوه) و یک رقم خارجی (واندرفول) و فاکتور دوم شوری آب آبیاری در سه سطح شاهد، 5/2 و 4/6 گرم در لیتر نمک کلرید سدیم بود. پس از ریشه‌زایی، استقرار و رشد کافی قلمه‌ها در گلدان، تنش شوری به مدت 10 هفته اعمال شد. سپس، صفات ریخت‌شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی در ریشه، ساقه و برگ اندازه‌گیری گردید. نتایج پژوهش حاضر نشان داد که بعد از اعمال تنش شوری در تمامی ژنوتیپ‌ها و ارقام شاخص‌های ریخت‌شناختی و فیزیکوشیمیایی مانند رشد طولی ساقه، قطر ساقه، تعداد انشعابات شاخه، تعداد کل برگ، طول ریشه، قطر ریشه، سطح برگ، وزن تر برگ، وزن خشک برگ، محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل، فنل کل و آنتوسیانین در مقایسه با نمونه شاهد کاهش و در مقابل برخی دیگر از صفات فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی مانند نشت یونی، درصد برگ‌های ریزش یافته، درصد برگ‌های نکروزه، آسیب‌دیدگی غشا سلولی، شاخص آسیب شوری و پرولین در مقایسه با شاهد افزایش یافت. همچنین واکنش ژنوتیپ‌ها از نظر قدرت تحمل به تنش شوری و شاخص‌های رشدی با یکدیگر متفاوت بود. بر اساس مجموع امتیازات حاصل از اندازه‌گیری صفات، برخی از ارقام متحمل، تعدادی نیمه‌متحمل و برخی دیگر حساس معرفی شدند. با افزایش تنش شوری میزان شاخص‌های ریخت‌شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی در ارقام متحمل افزایش و در ارقام حساس کاهش یافت. همچنین نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر شوری بر تمامی صفات اندازه‌گیری شده به جز وزن خشک ریشه معنی‌دار بود. در پایان آزمایش بر اساس مقایسه میانگین صفات ریخت‌شناختی، فیزیکوشیمیایی و فیتوشیمیایی اندازه‌گیری شده و پس از رتبه‌بندی و استانداردسازی، رقم واندرفول متحمل‌ترین رقم تشخیص داده شد. این رقم توانست شوری 4/6 گرم در لیتر کلرید سدیم (8 دسی‌زیمنس بر متر) را به خوبی تحمل کند و در مقابل رقم شیرین بهشهر به عنوان حساس‌ترین رقم به تنش شوری شناسایی شد. پس از رقم واندرفول، ارقام فرشته قرمز و ملس ساوه، و یوسف‌خانی ساوه به عنوان ارقام متحمل در رتبه‌های بعدی بودند. ارقام ترش گلوگاه، ترش شیوند، وحشی اینچه‌برون، شیرین شیوند، قند گلوگاه، وحشی میانکاله، به عنوان ارقام نیمه‌متحمل و وحشی علی‌آباد، ترش بهشهر، گل‌انار بهشهر، وحشی کردکوی و شیرین بهشهر به عنوان ارقام حساس به تنش شوری شناسایی شدند.

علمی پژوهشی - باغبانی

حفظ کیفیت پس از برداشت و بهبود ظرفیت آنتی اکسیدانی میوه آلبالوی رقم مجارستانی توسط تیمار با اسید مالیک

مهلا صنعتی؛ زهرا پاک کیش؛ سهیلا محمدرضاخانی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 213-224

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43467.2095

چکیده

در این تحقیق به بررسی اثر اسیدمالیک در طی دوره پس از برداشت در میوه‏های آلبالو رقم مجارستانی پرداخته شده است. میوه‌های آلبالو از یک باغ تجاری در شهر ماهان کرمان در سال 1401 انتخاب و بعد از تیمار با اسیدمالیک ... بیشتر در این تحقیق به بررسی اثر اسیدمالیک در طی دوره پس از برداشت در میوه‏های آلبالو رقم مجارستانی پرداخته شده است. میوه‌های آلبالو از یک باغ تجاری در شهر ماهان کرمان در سال 1401 انتخاب و بعد از تیمار با اسیدمالیک 0، 2 و 4 درصد تیمار برداشت و در دمای 1 درجه سانتیگراد با رطوبت نسبی 85 درصد برای مدت 16 روز ذخیره شدند. صفاتی مانند صدمه سرمازدگی، میزان پراکسید هیدروژن، پراکسیداسیون لیپیدها، نشت یونی، ظرفیت آنتی ‏اکسیدانی و آنزیم‏های آنتی‏ اکسیدان شامل پراکسیداز، کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز اندازه‏ گیری شدند. نتایج نشان دادند که کاربرد اسیدمالیک با هر دو غلظت و درتمامی فواصل مورد مطالعه منجر به کاهش میزان خسارت سرمازدگی، پراکسیدهیدروژن، پراکسیداسیون لیپیدها، نشت یونی نسبت به نمونه‏ های شاهد گردید. از طرفی، در میوه ‏های تیمار شده با اسیدمالیک ظرفیت آنتی‏اکسیدانی و فعالیت آنزیم‏های آنتی‏اکسیدان شامل پراکسیداز، کاتالاز، سوپراکسیددیسموتاز، آسکوربات پراکسیداز نیز افزایش یافت. به عنوان نتیجه‏ گیری کلی، اسید مالیک با غلظت 4 درصد در تمامی فواصل مورد مطالعه، اثرات معنی‏ داری در سطح آماری 5 درصد بر بهبود فعالیت‏های آنتی‏اکسیدانی میوه‏ های آلبالو در طی دوره انبارمانی داشته است.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

تغییرات فیتوشیمیایی گیاه لعل کوهستان (Oliveria decumbens) در پاسخ به تنش شوری و کاربرد سالیسیلیک‌اسید

آناهیتا بویری ده‌شیخ؛ محمد محمودی سورستانی؛ نعیمه عنایتی ضمیر؛ مهدی صفدریان

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 225-236

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43201.2090

چکیده

به‌منظور مطالعه تاثیر تنش شوری و کاربرد محلول‌پاشی تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید بر صفات بیوشیمیایی گیاه لعل کوهستان، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ... بیشتر به‌منظور مطالعه تاثیر تنش شوری و کاربرد محلول‌پاشی تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید بر صفات بیوشیمیایی گیاه لعل کوهستان، آزمایشی گلدانی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز در 1400-1399 اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل چهار سطح شوری آب آبیاری (1/1 (آب شهری)، 5/2، 5 و 5/7 دسی‌زیمنس بر متر) و چهار سطح کاربرد برگی تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید (صفر، 100، 200 و 500 میلی‌گرم بر لیتر) بود. صفات بیوشیمیایی گیاه شامل میزان کربوهیدرات محلول کل، پرولین، مالون‌دی آلدهید، عناصر سدیم و پتاسیم، فعالیت آنزیم‌های سوپراکسید دسموتاز، کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، پلی‌فنول اکسیداز و فنیل‌آلانین آمونیالیاز گیاه در ابتدای مرحله گلدهی، اندازه‌گیری شدند. اثر متقابل تنش شوری و محلول‌پاشی تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید کلیه صفات گیاه لعل کوهستان را به‌طور معنی‌دار تغییر داد. کاربرد برگی 200 میلی‌گرم در لیتر این تنظیم‌کننده در گیاهان تحت تنش شوری 5 دسی‌زیمنس بر متر میزان کربوهیدرات محلول کل، پرولین، فعالیت آنزیم‌های سوپراکسیددسموتاز، کاتالاز، گایاکول پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، پلی‌فنول اکسیداز را نسبت به تیمار شاهد افزایش داد. بالاترین میزان فعالیت آنزیم‌های آسکوربات پراکسیداز و فنیل‌آلانین آمونیالیاز نیز در محلول‌پاشی گیاهان تحت تنش شوری 5 دسی‌زیمنس بر متر توسط غلظت 500 میلی‌گرم در لیتر سالیسیلیک اسید به‌دست آمد اما تفاوت معنی‌داری میان این غلظت و کاربرد 200 میلی‌گرم در لیتر تنظیم‌کننده مذکور مشاهده نشد. بیشترین میزان غلظت عنصر پتاسیم و کمترین میزان مالون‌دی آلدهید و عنصر سدیم برگ گیاه لعل کوهستان نیز در تیمار گیاهان تحت تنش شوری 5/2 دسی‌زیمنس بر متر توسط غلظت 200 میلی‌گرم در لیتر تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید ثبت گردید. تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید به عنوان یک پیام‌رسان بسیار مهم در سیستم دفاعی گیاه از طریق افزایش تحریک فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت در گیاه لعل کوهستان سبب کاهش اثرات منفی رادیکال‌های آزاد، تخریب غشاء و تولید ترکیب مالون‌ دی‌آلدهید در تنش شوری 5 دسی‌زیمنس بر متر گردید. از سوی دیگر، کاربرد این تنظیم‌کننده با بالا بردن توان گیاه در تولید ترکیبات تنظیم‌کننده فشار اسمزی شامل کربوهیدرات‌های محلول و پرولین آسیب ناشی از تنش ثانویه کم‌آبی را کاهش داد. گیاه لعل کوهستان به واسطه توانایی خود در افزایش تولید ترکیبات اسمولیت شامل کربوهیدرات‌های محلول و پرولین، فعال‌سازی آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانت و حفظ پایداری غشاءهای سلولی، قادر به تحمل تنش شوری تا سطح 5 دسی‌زیمنس بر متر می‌باشد. کاربرد غلظت 200 میلی‌گرم در لیتر تنظیم‌کننده سالیسیلیک اسید نیز به دلیل اثر مثبت بر ظرفیت آنتی‌اکسیدانی و افزایش تولید ترکیبات محافظ اسمزی در گیاه بعنوان راهکاری جهت افزایش مقاومت گیاه لعل کوهستان در برابر تنش مذکور، سودمند و قابل توصیه است.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

اثر ترکیب اسیدهای آمینه مختلف بر ویژگی‌های کمی و کیفی گیاه دارویی سیر (Allium Sativum L.)

علی حیدرزاده؛ سید علی محمد مدرس ثانوی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 237-249

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42775.2071

چکیده

به منظور بررسی واکنش سیر به محلول‌پاشی ترکیبات مختلف اسیدهای آمینه در سال زراعی 98-1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. ... بیشتر به منظور بررسی واکنش سیر به محلول‌پاشی ترکیبات مختلف اسیدهای آمینه در سال زراعی 98-1397 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. تیمارهای مورد بررسی شامل: 1) آرژنین+ اسیدآسپارتیک، 2) آرژنین+والین، 3) آرژنین+تیروزین، 4) آرژنین+لوسین، 5) اسیدآسپارتیک+والین، 6) اسیدآسپارتیک+تیروزین، 7) اسیدآسپارتیک+لوسین، 8) والین+تیروزین، 9) والین+لوسین، 10) تیروزین+لوسین، 11) اسید آمینه تجاری، 12) آب مقطر و 13) شاهد (بدون استفاده از هیچ ترکیبی) بود. نتایج نشان داد که کاربرد ترکیبات مختلف اسیدهای آمینه سبب افزایش عملکرد در سیر شد به طوری که محلول‌پاشی اسیدآسپارتیک و لوسین (با تولید 054/13 تن در هکتار وزن تر سوخ و 267/12 تن در هکتار وزن تر سیرچه) بیش‌ترین وزن تر سوخ و سیرچه را داشت که با تیمارهای اسیدآسپارتیک و تیروزین (با تولید 2/12 تن در هکتار سوخ و 683/9 تن در هکتار سیرچه)، آرژنین و لوسین (با تولید 129/12 تن در هکتار سوخ و 425/9 تن در هکتار سیرچه) و اسیدآسپارتیک و والین (با تولید 425/11 تن در هکتار سوخ و 256/9 تن در هکتار سیرچه) اختلاف معناداری نداشت. همچنین بیش‌ترین سرعت فتوسنتز از محلول‌پاشی اسیدآسپارتیک و لوسین با 58/10 میکرو مول CO2 در مترمربع بر ثانیه به‌دست آمد. بیش‌ترین میزان کلروفیل a، b و کل از کاربرد ترکیب اسیدآسپارتیک با لوسین به‌دست آمد در حالی که کم‌ترین میزان کارتنوئید در کاربرد اسیدآسپارتیک با لوسین (43/2 میلی‌گرم در گرم وزن تر) و آرژنین با لوسین (10/3 میلی‌گرم در گرم وزن تر برگ) مشاهده شد. بالاترین فعالیت آنزیم کاتالاز از کاربرد آرژنین با اسیدآسپارتیک (U mgFW-1 9064) مشاهده شد در حالی که فعالیت آنزیم پراکسیداز در تیمارهای اسیدآسپارتیک و والین (U mgFW-1 517)، آرژنین و تیروزین (U mgFW-1 511) و آرژنین و لوسین(U mgFW-1 496) بیش‌تر از سایر تیمارها بود. به طور کلی، با توجه به نتایج این پژوهش به نظر می‌رسد محلول‌پاشی اسیدهای آمینه با افزایش راندمان انرژی در گیاه (ذخیره انرژی گیاه در راستای تولید اسیدهای آمینه) و همچنین افزایش سرعت فتوسنتز و در نتیجه کمک به گیاه سبب افزایش عملکرد می‌شود. در بین بررسی ترکیبات مختلف اسیدهای آمینه، ترکیب اسیدآسپارتیک و لوسین بیش‎تر از سایر ترکیبات عملکرد سوخ سیر (به عنوان عملکرد اقتصادی سیر) را افزایش داد و به عنوان تیمار برتر در این پژوهش معرفی می‌شود.

علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

ارزیابی تحمل به شوری برخی جمعیت‌های گیاه زنیان (Trachyspermum copticum L.) بومی ایران

عطیه دریابیگی؛ فائزه السادات ابطحی؛ حسین صالحی ارجمند

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 251-262

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42680.2069

چکیده

تنش شوری جز مهم‌ترین تنش‌های محیطی است که رشد و نمو گیاهان را در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران محدود می‌کند. بررسی تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در شرایط تنش شوری منجر به شناسایی مکانیسم‌های ... بیشتر تنش شوری جز مهم‌ترین تنش‌های محیطی است که رشد و نمو گیاهان را در مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران محدود می‌کند. بررسی تغییرات بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی در شرایط تنش شوری منجر به شناسایی مکانیسم‌های موثر در تحمل به شوری می‌شود. به همین منظور ارزیابی اثر تنش شوری بر برخی صفات مورفوفیزیولوژیک و بیوشیمیایی برخی جمعیت‌های زنیان، آزمایشی گلخانه ای به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی در سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه اراک در سال 1398 اجرا شد. دو سطح شوری شامل صفر (شاهد) و 100 میلی مولار کلرید سدیم به‌عنوان فاکتور اول و 10 جمعیت زنیان شامل شیراز، اصفهان، همدان، زاهدان، تبریز، مشهد یک، مشهد دو، یزد، اهواز، اراک به‌عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. شوری موجب کاهش معنی‌دار ارتفاع گیاه، وزن تر و وزن خشک اندام‌های هوایی و محتوای نسبی آب گردید، در حالی‌که موجب افزایش معنی‌دار نشت یونی، ترکیبات فنلی، فلاونوئید و فعالیت آنتی‌اکسیدانی شد ولی بر رنگیزه‌های فتوسنتزی بی‌تأثیر بود. بیشترین ارتفاع ساقه و وزن تر اندام هوایی به‌ترتیب مربوط به جمعیت‌های همدان و مشهد 1 بود. همچنین کمترین مقدار میانگین ارتفاع ساقه و وزن تر اندام هوایی مربوط به جمعیت اراک بود. در بین جمعیت‌های مورد بررسی از نظر صفات فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی بجز ظرفیت آنتی‌اکسیدانی اختلاف معنی‌دار مشاهده نشد، که بیشترین ظرفیت آنتی‌اکسیدانی مربوط به جمعیت اراک و کمترین آن مربوط به جمعیت مشهد یک بود. برهمکنش جمعیت و شوری در هیچ یک از صفات معنی‌دار نشد. براساس نتایج تجزیه به عامل‌ها بیشترین مقدار انحراف معیار مربوط به صفت فلاونوئید و کمترین مقدار انحراف معیار مربوط به صفت وزن خشک اندام‌های هوایی بود. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد با توجه به این که در ده جمعیت مورد مطالعه، کاهش قابل توجهی در صفات مورفولوژیکی مشاهده نشد و یک سری از پارامترهای بیوشیمیایی افزایش یافت گیاه زنیان شوری تا100 میلی مولار را به خوبی تحمل می‌کند.

علمی پژوهشی - زراعت

بررسی تنوع مکانی بهره‌وری مصرف آب و منابع کودی در ‌نظام‌های گندم آبی و دیم در مناطق مختلف ایران

مصطفی ترکمان؛ سرور خرم دل؛ پرویز رضوانی مقدم؛ مهدی نصیری محلاتی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 263-277

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42802.2074

چکیده

این مطالعه با هدف بررسی شاخصهای کارایی مصرف نیتروژن، فسفر و آب در نظامهای تولید گندم آبی و دیم در کشور به اجرا درآمد. در این پژوهش، استان‌های با بیش از هشتاد درصد تولید گندم آبی و دیم در کشور، تعیین ... بیشتر این مطالعه با هدف بررسی شاخصهای کارایی مصرف نیتروژن، فسفر و آب در نظامهای تولید گندم آبی و دیم در کشور به اجرا درآمد. در این پژوهش، استان‌های با بیش از هشتاد درصد تولید گندم آبی و دیم در کشور، تعیین و در هر استان، شهرستان‌های دارای بیش از 80 درصد تولید، انتخاب شدند. با استفاده از آمار، اطلاعات و مصاحبه‌های حضوری، داده‌های مورد نیاز جمعآوری و بهره‌وری مصرف نهادهها تعیین و سپس ضریب همبستگی پیرسون بین بهرهوری منابع مختلف محاسبه شد. جهت تعیین رابطه بین عملکرد با متغیرهای اقلیمی و منابع کودی و آب از رگرسیون چندگانه استفاده شد. برای این منظور، میانگین مجموع بارندگی و دما برای طول دوره رشد گندم آبی و دیم در هر منطقه استخراج و مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج حاصل از پژوهش، نشان داد که در مناطق اصلی تولید، میانگین بهرهوری مصرف نیتروژن در گندم آبی معادل‌ 69/16‌ کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن محاسبه شد که نسبت به گندم دیم با میانگین بهرهوری مصرف نیتروژن 27/17 کیلوگرم دانه بر کیلوگرم نیتروژن پایینتر بود. برخلاف نیتروژن، میزان بهرهوری مصرف فسفر در زراعت دیم پایینتر از زراعت آبی بود. نتایج حاصل از این پژوهش، بالاترین همبستگی را در گندم آبی بین بهرهوری‌ نیتروژن و فسفر با 506/0=r و در زراعت دیم بین بهرهوری نیتروژن و آب با 309/0=r نشان داد. بررسی رگرسیون ارتباط بین عملکرد گندم با پارامترهای اقلیمی و زراعی نیز نشان داد که بین متغیرهای مورد بررسی تنها افزایش بیشتر دما با عملکرد دانه گندم دیم ارتباط مثبت داشت و افزایش سایر پارامترها از قبیل بارندگی، نیتروژن، فسفر و آبیاری در زراعت گندم دیم و آبی با عملکرد دانه ارتباط مستقیم داشت. مصرف بیشتر کودهای نیتروژن در زراعت آبی منجر به کاهش بهرهوری نیتروژن شد. با وجود بالاتر بودن عملکرد گندم آبی در مقایسه با دیم، با توجه به حساسیت مصرف کودهای نیتروژن و اثر نامطلوب استفاده بیرویه این کودها در زراعت دیم، مصرف نیتروژن با دقت و حساسیت بیشتری صورت گرفته که نهایتاً منجر به افزایش بهرهوری مصرف نیتروژن نسبت به زراعت آبی شد. برخلاف نیتروژن، بهرهوری مصرف فسفر به دلیل تأثیر مستقیم محتوی رطوبت خاک در انتشار فسفر در خاک در زراعت دیم پایینتر از زراعت آبی بود. براساس این پژوهش، دو منبع نیتروژن و آب مهمترین عوامل موثر بر عملکرد گندم آبی و دیم بودند.

علمی پژوهشی - زراعت

اثر تنش غرقابی در مرحله سه برگی بر رشد و برخی ویژگی‌های فیزیولوژیکی گندم نان (.Triticum aestivum L)

سید بشیر فاضلی؛ موسی مسکرباشی؛ افراسیاب راهنما قهفرخی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 279-292

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42792.2072

چکیده

تنش غرقابی هر ساله باعث آسیبهای جدی به محصول مهم و راهبردی گندم در سرتاسر جهان میشود و در بسیاری از موارد تنش غرقابی به علل گوناگون در مراحل ابتدایی رشد این گیاه رخ میدهد. گزارشهای متعددی در ... بیشتر تنش غرقابی هر ساله باعث آسیبهای جدی به محصول مهم و راهبردی گندم در سرتاسر جهان میشود و در بسیاری از موارد تنش غرقابی به علل گوناگون در مراحل ابتدایی رشد این گیاه رخ میدهد. گزارشهای متعددی در مورد وجود تفاوت در میزان تحمل تنش غرقابی در ارقام و ژنوتیپهای مختلف گندم وجود دارد، ولی تا کنون از این تفاوتها به طور کامل بهره برداری نشده است. جهت بررسی اثر تنش غرقابی بر عملکرد ماده خشک اندام هوایی، غلظت رنگدانههای فتوسنتزی، میزان فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان، غلظت مالون دیآلدئید و محتوی کارتنوئید، این پژوهش طراحی و اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. اعمال تنش در مرحله سه برگی و در سه سطح شاهد (بدون تنش غرقابی)، تنش ملایم (48 ساعت) و تنش شدید (120 ساعت) به عنوان فاکتورهای اصلی در نظر گرفته شدند، 11 رقم و 10 ژنوتیپ نیز به عنوان فاکتورهای فرعی لحاظ شدند. کشت گیاهان به صورت گلدانی و در فضای باز بود، سطح آب در طی دوره اعمال تنش حدود پنج سانتیمتر بالاتر از سطح خاک حفظ شد. تنش ملایم و شدید غرقابی به ترتیب منجر به کاهش 06/14 و 37/38 درصدی ماده خشک اندام هوایی شد، که در همه ارقام و ژنوتیپها معنیدار بود. ارقام و ژنوتیپهای مختلف پاسخهای متفاوتی به تنش غرقابی از خود بروز دادند، به منظور درک بهتر دلایل این تفاوتها از بین 21 رقم و ژنوتیپ، ارقام مهرگان و سارنگ و ژنوتیپهای ms 93-16 و ms 93-6 برای مطالعه برخی صفات فیزیولوژی انتخاب شدند. در مجموع تنش غرقابی منجر به کاهش میزان رنگدانههای فتوسنتزی، افزایش غلظت مالون دی آلدئید و افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان شد که در این موارد نیز تفاوتهای بین این ارقام و ژنوتیپها آشکار بود. به طور کلی ارقامی که در مواجه با تنش غرقابی سطح بالاتری از فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان را داشتند، توانستند با آسیب کمتری به ساختار غشای سلولی (با توجه به میزان غلظت مالون دیآلدئید) و رنگدانههای فتوسنتزی از دوره تنش عبور کرده و درصد کاهش کمتری در ماده خشک را از خود نشان دادند. رقم مهرگان با وجود کاهش شدید عملکرد ماده خشک اندام هوایی در مواجه با تنش غرقابی، در هر سه سطح تنش به طور معنیداری دارای بیشترین عملکرد ماده خشک نسبت به سایر ارقام و ژنوتیپها بود. بین پاسخ فیزیولوژی به تنش شدید و تنش ملایم نیز تفاوت هایی وجود داشت، به عنوان مثال در همه ارقام مورد بررسی فقط تنش شدید توانست منجر به افزایش معنیدار فعالیت آنزیم پراکسیداز شود، ولی در مورد کاتالاز در ارقام متحمل تنش ملایم نیز منجر به افزایش معنیدار فعالیت آنزیم کاتالاز شد.

علمی پژوهشی - زراعت

بررسی عملکرد ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد در آرایش کاشت‌های مختلف در مناطق داراب و دزفول

مجید غلامحسینی؛ غلامرضا قدرتی؛ ابوالقاسم الحانی؛ سعدالله منصوری؛ فرناز شریعتی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 293-305

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43685.2100

چکیده

ارقام اصلاح شده متحمل به ریزش کنجد شاید تنها گزینه موجود برای توسعه کشت کنجد در کشورهای مستعد کشت این گیاه از جمله ایران باشد. در ارتباط با مدیریت زراعی از جمله آرایش کاشت بهینه ژنوتیپ واراداتی متحمل ... بیشتر ارقام اصلاح شده متحمل به ریزش کنجد شاید تنها گزینه موجود برای توسعه کشت کنجد در کشورهای مستعد کشت این گیاه از جمله ایران باشد. در ارتباط با مدیریت زراعی از جمله آرایش کاشت بهینه ژنوتیپ واراداتی متحمل به ریزش کنجد اطلاعاتی در اختیار نیست. به همین منظور آزمایشی طی دو سال 1399 و 1400 در مزارع پژوهشی دو مرکز تحقیقات کشاورزی در استانهای خوزستان (دزفول) و فارس (داراب) به صورت بلوکهای خرد شده (نواری) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. در این پژوهش اثر فاصله ردیفهای30، 45 و 60 سانتیمتری و فاصله بوته روی ردیفهای 5، 8، 11 و 14 سانتیمتری بر عملکرد، اجزای عملکرد، درصد روغن و عملکرد روغن ژنوتیپ متحمل به ریزش کنجد مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در هر دو منطقه کاهش فاصله بین ردیفها و بین بوتهها روی ردیف که پیامد آن افزایش تراکم در واحد سطح است موجب افزایش ارتفاع بوته شد. در ارتباط با عملکرد دانه، در منطقه داراب افزایش فاصله بین ردیفها از 30 به 45 سانتیمتر، شش درصد عملکرد دانه را افزایش داد اما بیشتر شدن این فاصله (از 45 به 60 سانتیمتر) موجب کاهش عملکرد دانه شد. نتایج در این منطقه حاکی از آن است که بیشترین عملکرد دانه به مقدار 659 کیلوگرم در هکتار از آرایش کاشت 5×45 سانتیمتر و کمترین آن با کاهشی 21 درصدی از آرایش کاشت 14×60 سانتیمتر بهدست آمد. در دزفول حداکثر عملکرد دانه از آرایش کاشت 11×45 سانتیمتر به مقدار 684 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. نتایج این پژوهش نشان داد در هر دو منطقه اجرای آزمایش بیشترین عملکردهای دانه از فاصله بین ردیفهای 45 سانتیمتری حاصل شد. به عبارت دیگر در هیچ یک از مناطق فاصله بین ردیف متداول 60 سانتیمتر بیشترین عملکرد دانه را تولید نکرد. همچنین نتایج نشان داد که در منطقه داراب افزایش تراکم کاشت تا 42 بوته در مترمربع عملکرد دانه را افزایش داد این در حالی است که حداکثر عملکرد دانه در دزفول در تراکم 38 بوته در مترمربع بهدست آمد. نتایج این پژوهش نشان داد که کاهش فاصله بین ردیفها با حفظ فاصله مناسب بین بوتهها میتواند در حصول به عملکردهای بالا در کنجد موثر باشد. همچنین با افزایش تراکم، عملکرد دانه تا حد معینی افزایش مییابد و پس از آن در محدوده باریکی از تراکم عملکرد ثابت و با افزایش بیشتر تراکم به علت افزایش رقابت عملکرد کاهش پیدا میکند.

علمی پژوهشی - کشت بافت

بررسی میزان عناصر غذایی اندام‌های زایشی بر میوه‌نشینی درختان کشت بافتی و حاصل از پاجوش خرمای رقم برحی

مریم بروجردنیا؛ سید سمیح مرعشی؛ حجت دیالمی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، صفحه 307-318

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43140.2087

چکیده

این پژوهش به‌منظور بررسی روند تغییرات عناصر غذایی بر میوه‌نشینی نخل‌های خرمای کشت بافتی و پاجوشی رقم برحی در نخلستان ستاد پژوهشکده خرما و میوه‏های گرمسیری در شهرستان اهواز (سال 1400) انجام شد. در اوایل ... بیشتر این پژوهش به‌منظور بررسی روند تغییرات عناصر غذایی بر میوه‌نشینی نخل‌های خرمای کشت بافتی و پاجوشی رقم برحی در نخلستان ستاد پژوهشکده خرما و میوه‏های گرمسیری در شهرستان اهواز (سال 1400) انجام شد. در اوایل فصل بهار از هر دسته درختان کشت بافتی و پاجوشی، نمونهبرداری گل و میوه در سه مرحله ظهور اسپات، اسپات رسیده و 2 هفته پس از گردهافشانی از سه اسپات صورت گرفت. در مرحله گرده‌افشانی، سه اسپات دیگر در هر نخل 1 تا 2 روز قبل از باز شدن طبیعی با گرده نر یکسان به روش سنتی گردهافشانی شد. در نمونه‌های جمع‌آوری شده از درختان کشت بافتی و پاجوشی، عناصر نیتروژن، روی،آهن، منیزیم، منگنز، بور و پتاسیم اندازهگیری شد. در هفته‌ پنجم پس از گرده‌افشانی، درصد میوه‌نشینی، درصد میوه‌های پارتنوکارپ و درصد ریزش گل و میوه و در زمان برداشت عملکرد خوشه هر نخل مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد گیاهان کشتبافتی نسبت به گیاهان حاصل از پاجوش دارای درصد میوهنشینی کمتر (3/35 درصد در گیاهان کشت بافتی و 51/71 درصد در گیاهان حاصل از پاجوش) و میزان میوههای پارتنوکارپ (27/20 درصد در گیاهان کشت بافتی و صفر درصد در گیاهان حاصل از پاجوش) و ریزش گل و میوه (49/28 درصد در گیاهان کشت بافتی و 43/44 درصد در گیاهان حاصل از پاجوش) بیشتری بودند. همچنین میزان عملکرد میوه در گیاهان کشت بافتی (08/5 کیلوگرم در خوشه) نسبت به گیاهان حاصل از پاجوش (6/11 کیلوگرم در خوشه) کمتر بود. میزان عناصر منیزیم، منگنز، بور، روی و پتاسیم در گیاهان حاصل از پاجوش در اغلب مراحل اندازهگیری شده بالاتر از گیاهان کشت بافتی بود. نتایج تجزیه رگرسیون خطی چندگانه و گزینش مدل برتر نشان داد میزان کلسیم و آهن گل و میوه با میوهنشینی رابطه منفی و میزان نیتروژن، فسفر، روی، منیزیم، منگنز و بور گل و میوه، رابطه مثبت با میوهنشینی داشت.

دوره 48 (1404)

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

دوره و شماره: دوره 46، شماره 2، شهریور 1402، صفحه 155-318

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده