نوع مقاله : علمی پژوهشی - اکولوژی گیاهان زراعی

نویسندگان

• هوشنگ رحمتی ¹
• هوشمند صفری ²

¹ استادیار، گروه کشاورزی، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

² استادیار، بخش تحقیقات جنگل‌ها و مراتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

چکیده

آویشن گیاهی با متابولیت‌های با ارزش است که به دلیل خاصیت دارویی، از اهمیت بالایی در صنایع غذایی و دارویی برخوردار است. استفاده از کودهای شیمیایی مشکلات زیست محیطی زیادی را به همراه داشته است، بنابراین استفاده از کودهای آلی در الگوهای تراکم مختلف کشت به‌منظور کاهش مصرف کودهای شیمیایی برای دستیابی به کشاورزی پایدار حائز اهمیت است. بر همین اساس این تحقیق به‌صورت طرح اسپلیت پلات با دو فاکتور و سه تکرار در شرایط دیم در استان کرمانشاه طی دو سال زراعی 1399-1400 و 1400- 1401 در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت اجرا شد. فاکتور اصلی شامل سه سطح (20 تن در هکتار کود گاوی، 10 تن در هکتار کاه غنی‌شده و بدون اعمال کود) و فاکتور فرعی سه تراکم (4، 6 و 8 بوته در مترمربع) بود. صفات ارتفاع بوته، تعداد شاخه در بوته، قطر تاج پوشش، وزن‌تر و خشک، وزن خشک برگ و ساقه، نسبت برگ به ساقه، درصد و عملکرد اسانس کل اندام هوایی برای هر کرت محاسبه شد. تجزیه واریانس نشان داد که کودهای مختلف و سطوح مختلف تراکم بر تمامی صفات اثر معنی‌داری داشتند، اما اثر متقابل کود × تراکم تنها بر صفات درصد و عملکرد اسانس تأثیر معنی‌داری داشت. با توجه به مقایسه میانگین به روش دانکن، کود باعث افزایش رشد آویشن شد و تمام خصوصیات رویشی گیاه تحت تأثیر مصرف کود قرار گرفت و از بین دو نوع کود مصرفی، تأثیر کود حیوانی بهتر بود. از طرفی با افزایش تراکم، ارتفاع بوته افزایش یافت، اما تعداد شاخه در بوته و قطر تاج پوشش روند کاهشی نشان داد و برخلاف این دو صفت عملکرد تر و خشک گیاه در تراکم کم و زیاد نسبت به تراکم متوسط کمتر بود. روند متفاوتی برای درصد و عملکرد اسانس مشاهده شد و به این ترتیب، درصد اسانس با کاهش تراکم از 8 بوته به 4 بوته به میزان 53/17 درصد افزایش داشت، اما در مقابل عملکرد اسانس 42/5 درصد کاهش نشان داد. نتایج تجزیه مؤلفه‌های اصلی صفات در شرایط مختلف زراعی نشان داد که 3/94 درصد واریانس بر اساس دو مؤلفه اول بیان شد و بای پلات دو مؤلفه نتایج مقایسه میانگین را تأیید کرد. با توجه به هدف نهایی این تحقیق که تعیین بهترین تراکم در شرایط استفاده از کود دامی و کاه غنی شده برای دستیابی به نتیجه مطلوب درکشت آویشن در شرایط دیم بود، بنابراین بر اساس گروه‌بندی اثر متقابل دو عاملی و تحلیل مؤلفه‌های اصلی، مشاهده شد که استفاده از کود دامی به میزان 20 تن در هکتار با تراکم 6 بوته در مترمربع مناسب ترین تیمار برای کشت آویشن در شرایط دیم استان کرمانشاه است که می‌توان آن را برای کشت این گونه در شرایط آب و هوایی استان کرمانشاه توصیه کرد.

کلیدواژه‌ها

• اسانس
• تغذیه گیاهی
• فاصله کشت
• گیاه دارویی

موضوعات

• A: اکولوژی گیاهان زراعی

عنوان مقاله [English]

Evaluating the effect of organic fertilizer in different crop densities on agromorphological characteristics and essential oil yield of Thymus daenensis Celak in rainfed conditions.

نویسندگان [English]

• Hoshang Rahmati ¹
• Hooshmand Safari ²

¹ Assistant Professor, Department of Agriculture, Technical and Engineering Faculty, Payam Noor University, Tehran, Iran

² Assistant Professor, Forests and Rangelands Research Department, Kermanshah Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Kermanshah, Iran.

چکیده [English]

Introduction
Thyme, a plant with valuable metabolites, has been using in the food, pharmaceutical and health industries due to its medicinal properties. Identifying the agricultural factors affecting the quantitative and qualitative changes of medicinal plants is crucial for increment quality and more production. The use of chemical fertilizers has been caused many environmental problems; therefore, it is important to use organic fertilizers in different density patterns of cultivation in order to reduce the consumption of chemical fertilizers to achieve sustainable agriculture.
 Materials and methods
This research was carried out as a split-plot design in the form of a randomized complete block design with two factors and three replications in rainfed conditions in the Mahidasht research station of Kermanshah province during the two crop years 2020-2021 and 2021-2022. The main factor included three levels (20 tons per hectare Caw manure, enriched straw at the rate of 10 tons per hectare and no fertilizer application) along with agricultural soil without applying fertilizer, and the sub factor was three densities (4, 6 and 8 plants per square meter). The three plants were randomly selected from each plot, plant height (cm), number of branches per plant, and canopy diameter (cm) were measured. In the flowering stage, plants of one square meter were harvested from each plot and the wet and dry weights were measured in grams per square meter. Also, the dry weight of leaves and stems was measured in grams per plant for each plot, which, leaf to stem ratio was calculated for each plot by dividing leaf to stem weight. The essential oil of 20 grams of dried leaves were extracted using a Clevenger apparatus, and the percentage of essential oil was determined for each plot, and finally, according to the dry leaf yield per square meter, the amount of essential oil yield of aerial parts of the plant per square meter was calculated.
 Results and Discussion
Analysis of variance showed that different fertilizers and different levels of density had a significant effect on all traits, but the interaction of fertilizer × density had a significant effect only on the traits of percentage and yield of essential oil. According to the mean comparison by Duncan's method, fertilizer increased the growth of thyme. All the vegetative characteristics of the plant were affected by the use of fertilizer. However, animal manure was the best among the two types of fertilizers used. On the other hand, with the increase in density, the plant height increased, but the number of branches in the plant and the canopy diameter showed a decreasing trend. in contrast to these two characteristics, the wet and dry yield of the plant was lower in low and high density than in medium density. A different trend was observed for the essential oil percentage and yield. The essential oil percentage increased by 17.53% by reducing the density from 8 plants to 4 plants. Interstingly, the yield of essential oil showed a decrease of 5.42%. The results of principal components analysis of the traits in different agricultural conditions showed that 94.3% of the variance was expressed based on the first two components, and the bi-plot of the two components confirmed the results of mean comparison.
 Conclusion
According to the final goal of this research, which was to determine the best density, in terms of using manure and enriched straw to achieve the desired result in the cultivation of rainfed thyme, therefore, based on the grouping of the two-factor interaction and principal components analysis, it was observed that the use of manure at the rate of 20 tons per hectare with density cultivation of 6 plants per square meter is the most suitable treatment for the cultivation of thyme in the rainfed conditions of Kermanshah province. Therefore, it can be recommended for the cultivation of this species in the rainy conditions of Kermanshah province.

کلیدواژه‌ها [English]

• cultivation distance
• essential oil
• medicinal plant
• plant nutrition