نوع مقاله : علمی پژوهشی - گیاهان دارویی و معطر

نویسندگان

• جلیل شفق کلوانق ¹
• عادل دباغ محمدی نسب ¹
• یعقوب راعی ¹
• پیوند صمیمی فر ²
• مینا امانی ³

¹ استاد گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، گرایش اکولوژی گیاهان زراعی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

² دانش‌آموخته دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی، گروه اکوفیزیولوژی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

³ دانشجوی دکتری فیزیولوژی تولید و پس از برداشت گیاهان دارویی، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

گیاه بالنگوی شهری، به‌ دلیل نیاز آبی پایین و دورۀ رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به‌ ویژه آذربایجان، می‌تواند مناسب باشد. با‌توجه‌ به کاشت اکوتیپ‌های متعدد با ویژگی‌های رشدی و عملکردی متنوع و اندازه‌گیری صفات مختلف کمّی و کیفی می‌توان اکوتیپ‌های سازگار و مناسب برای منطقه را شناسایی و معرّفی کرد و در صورت نیاز در برنامه‌های به‌نژادی مورد استفاده قرار داد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری می‌باشد. به منظور ارزیابی ویژگی‌های مرتبط با درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری (قَرَه‌زَرَک) جمع‌آوری‌ شده از مناطق مختلف کشور، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و طی سال‌های 1395 و 1396 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. مهم‌ترین صفات اندازه‌گیری شده شامل طول شاخۀ‌ فرعی بارور، عملکرد دانه، تعداد دانه در شاخۀ اصلی و فرعی و همچنین برخی صفات کیفی از قبیل درصد و عملکرد روغن بود. نتایج به‌ دست‌آمده نشان داد که اکوتیپ‌ها در اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند. در تجزیه رگرسیونی عملکرد روغن، بالاترین ضریب رگرسیونی (1/098) در عملکرد دانه مشاهده گردید. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، اکوتیپ‌های شماره 37 (روستای الوار بستان‌‌آباد) با میانگین 116/3 گرم در مترمربع، شماره 23 (تبریز 4) با میانگین 104/7 گرم در مترمربع و شماره 24 (تودۀ محلی کلوانق 14) با میانگین 101/7 گرم در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. باتوجه ‌به نتایج جدول تجزیه واریانس اثر اکوتیپ بر درصد روغن دانه و عملکرد روغن  معنی‌دار گردید. به‌طوری‌که اکوتیپ شماره 8 (تودۀ بومی شهرستان کلوانق 7) با میانگین 44/3 درصد بیشترین درصد روغن در دانه را بین 49 اکوتیپ مورد آزمایش به خود اختصاص داد و اکوتیپ شماره 27 (تودۀ بومی روستای پارام 1 هریس) در رتبۀ بعدی قرار گرفت. بیشترین عملکرد روغن نیز در اکوتیپ شماره 37 (تودۀ بومی روستای الوار بستان‌آباد) با میانگین 44/4 گرم در متر مربع به دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اکوتیپ شماره 37 (روستای الوار بستان‌آباد)، 23 (تبریز 4) و 24 (کلوانق 14) از نظر صفت عملکرد دانه و روغن به‌عنوان مناسب‌ترین و سازگارترین اکوتیپ‌ها برای شمال غرب ایران شناخته شدند.

کلیدواژه‌ها

• اکوتیپ
• اکولوژی
• روغن دانه
• عملکرد دانه

موضوعات

• A: زراعت

عنوان مقاله [English]

Evaluation and comparison of seed oil percentage and yield in different populations of the Dragon's head (Lallemantia iberica Fisch. et Mey) in the northwestern of Iran

نویسندگان [English]

• Jalil Shafagh-Kolvanagh ¹
• Adel Dabbagh Mohammadi-Nasab ¹
• Yaegoob Raee ¹
• Payvand Samimifar ²
• Mina Amani ³

¹ Professor, Department of Plant Ecophysiology, Department of Crop Ecology, Faculty of Agriculture, Tabriz University, Tabriz, Iran.

² Graduated Ph.D. in Crop Physiology, Department of Plant Ecophysiology, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

³ PhD Student in Production and Post-Harvest Physiology of Medicinal Plants, Department of Horticultural Science and Engineering, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

Introduction
Dragon's head (Lallemantia iberica) is well-suited for cultivation in arid and semi-arid regions due to its low water requirements and short growth cycle (approximately 80-95 days). These characteristics make it particularly valuable for the climatic conditions of Iran, especially in Azerbaijan. Given the diversity in growth and yield characteristics among different ecotypes, evaluating various quantitative and qualitative traits using statistical methods can help identify and introduce the most suitable and adaptable ecotypes for the region. This study aimed to assess the seed oil percentage and yield of 49 ecotypes of Dragon’s head to determine the most promising ecotypes for potential use in breeding programs.
 Materials and Methods
To evaluate oil-related traits in 49 ecotypes of Dragon's head collected from different regions of Iran, a randomized complete block design (RCBD) with three replications was implemented in 2015 and 2016 at the research farm of the Faculty of Agriculture, University of Tabriz. The study measured key agronomic and qualitative traits, including fertile branch length, seed yield per unit area, seed count in the main and lateral branches, oil percentage, and oil yield. Data normality was assessed using SPSS software, and statistical analyses were conducted based on RCBD using MSTAT-C and SPSS. Mean comparisons were performed using Tukey's test at a 1% probability level. To classify the ecotypes, cluster analysis was conducted using Ward's method, and the optimal cut-off point for the resulting dendrogram was determined using discriminant function analysis. Figures were generated using Excel software.
 Results and Discussion
The results revealed significant differences among ecotypes in studied traits. Regression analysis showed that seed yield per unit area had the highest regression coefficient (1.098) for oil yield. Based on mean comparisons, ecotype No. 37 (Alwar village, Bostanabad) had the highest grain yield (116.3 gr m^-2), followed by ecotype No. 23 (Tabriz 4, 107.7 gr m^-2), and ecotype No. 24 (Kalvanaq, 14, 101.7 gr m^-2)  . The variance analysis of ecotype effect on seed oil percentage showed significant differences. Ecotype No. 8 (Kalvanaq 7) had the highest oil percentage (44.3 %), followed by ecotype No. 27 (Param 1, Harris village). Ecotype No. 37 (Alwar village, Bostanabad) had the highest oil yield per unit area with an average of 44.4 gr m^-2.
 Conclusion
Based on the findings, ecotypes No. 37 (from Alwar village, Bostanabad), No. 23 (known as Tabriz 4), and No. 24 (designated Kolvanagh 14) have been identified as the most suitable and compatible ecotypes for the Tabriz region, particularly in terms of seed and oil yield. These ecotypes demonstrated superior performance in various agronomic traits, suggesting their adaptability to the local environmental conditions and agricultural practices. Given their promising results, these ecotypes are strongly recommended for further cultivation efforts, as well as for inclusion in potential breeding programs aimed at enhancing productivity in this region. By focusing on these ecotypes, farmers and agricultural researchers can work towards improving not only the quantity but also the quality of the agricultural outputs, thereby contributing to the economic sustainability of the area. Additionally, the adoption of these ecotypes could lead to increased resilience against local pests and diseases, further supporting the agricultural ecosystem in Tabriz.

کلیدواژه‌ها [English]

• Ecology
• Ecotype
• Seed oil
• Seed yield