نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• سید محمد مولی ¹
• محمد رضا مرادی تلاوت ²
• علی مشتطی ¹
• علی قاطعی ¹
• نفیسه رنگزن ¹

¹ دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

² دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

چکیده

مقدمه:

از جمله رایجترین مشکل و تنش در شرایط خوزستان تنش گرمای آخر فصل و تنش غیرزنده کمبود عناصر غذایی است که در دورههای مختلف رشدگیاه کلزا، بسته به شدت آنها موجب ایجاد اختلالات فیزیولوژیک، متابولیک و در نهایت موجب کاهش عملکرد گیاه کلزا با شدت متفاوت و بسته به نوع ژنوتیپ گیاه، تحت تاثیر قرار می‌دهند.

مواد و روش:

با هدف ارزیابی واکنش رشد، فیزیولوژی و عملکرد ارقام کلزا (.Brassica napus L) به سطوح عنصر بور در شرایط تنش گرمای آخر فصل ناشی از تاریخ‌های کاشت دیرهنگام در شرایط آب و هوایی ملاثانی اهواز، این مطالعه به صورت اسپلیت-اسپلیت پلات (کرت‌های دوبارخردشده) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1401-1400 در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. تاریخ‌های کاشت (30 آبان، 20 آذر و 10 دی‌ماه) در کرت‌های اصلی، چهار سطح بور (صفر، 4، 8 و 12 کیلوگرم در هکتار) در کرت‌های فرعی و ارقام کلزا (RGS، ظفر و صفار) در کرت‌های فرعی-فرعی بررسی شدند.

نتایج و بحث:

نتایج پژوهش نشان داد، تاریخ کاشت و تنش گرمای آخر فصل در شرایط خوزستان اثر معنی‌دار بر اغلب صفات مورد بررسی فیزیولوژیک، عملکرد دانه و بیولوژیک داشت. همچنین اثر بور بر صفاتی از جمله شاخص سطح برگ، نسبت سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی آب برگ، نشت الکترولیت‌ها، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی، معنیدار شد. اثر متقابل سه گانه تاریخ کاشت، بور و رقم نیز بر صفاتی همچون محتوای رطوبت نسبی آب برگ، نشت الکترولیت‌ها، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، معنیدار شد. به طوری که با تأخیر در کاشت و به تبع آن افزایش دما و تنش گرمای آخر فصل در دوره رشد و نمو و در سایر دورههای حساس گیاه کلزا، موجب کاهش صفات از جمله شاخص سطح برگ، محتوای رطوبت نسبی آب برگ، نسبت سطح برگ، سطح ویژه برگ، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک گردید. و به طور عکس بر اثر تنش گرمای آخر فصل، نشت الکترولیتها و دمای سایه‌انداز افزایش یافت. به طور کلی بیشترین عملکرد دانه در رقم صفار در تاریخ کاشت 20 آذر و سطح بور 4 کیلوگرم در هکتار با میانگین 4590 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. همچنین بیشترین میانگین شاخص سطح برگ در تاریخ کاشت اول و رقم صفار با میانگین 43/5 و کمترین مقدار آن در تاریخ کاشت سوم و رقم صفار با میانگین 11/2 مشاهده شد. همچنین مشاهده شد کاربرد بور سبب کاهش معنی‌دار شاخص سطح برگ در هر سه رقم مورد بررسی شد. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده نیاز کمتر ارقام مورد بررسی در این آزمایش به مصرف بور باشد.

نتیجه‌گیری:

به طور کلی تنش گرمای آخر فصل که در دورههای مختلف رشدگیاه کلزا مخصوصا دوره پرشدن دانه، بسته به شدت آن موجب ایجاد اختلالات فیزیولوژیک در گیاه شده و در نهایت عملکرد دانه را با شدت متفاوت و بسته به نوع ژنوتیپ گیاه، تحت تاثیر قرار می‌دهد. ژنوتیپ‌های مورد بررسی کلزا نیز به سطوح مختلف عنصر بور در شرایط تنش گرمای آخر فصل تحمل و واکنش‌های متفاوتی با مقدار مختلف مصرف بور در هکتار از خود بروز دادند.

کلیدواژه‌ها: تنش گرما، خوزستان، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه، نشت الکترولیت‌ها

کلیدواژه‌ها

• تنش گرما
• خوزستان
• شاخص سطح برگ
• عملکرد دانه
• نشت الکترولیت‌ها

موضوعات

• A: دانه های روغنی

عنوان مقاله [English]

Reducing the physiological effects of heat stress at the end of the growing season by using boron in three varieties of rapeseed (Brassica napus L.)

نویسندگان [English]

• Seyyed Mohammad Mola ¹
• Mohammad Reza Moradi Telavat ²
• Ali Moshattati ¹
• Ali Ghatei ¹
• Nafiseh Rangzan ¹

¹ Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khouzestan

² Associate Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding, Faculty of Agriculture, Agriculture and Natural Resources University of Khouzestan, Iran

چکیده [English]

Abstract



Introduction

Among the most common problems and stress in the conditions of Khuzestan is heat stress at the end of the season and abiotic stress, the lack of nutrients, which in different periods of rapeseed growth, depending on their severity, causes physiological and metabolic disorders and ultimately reduces the performance of rapeseed plants with different intensity depending on the type of plant genotype, they affect.



Materials and Methods

With the aim of evaluating the growth and yield response of rapeseed cultivars (Brassica napus) to boron element levels in late season heat stress conditions caused by late sowings dates, this study is a split-split plot in the form of a randomized complete block design with three replications. It was carried out in the agricultural year of 1401-1400 in the research farm of Khuzestan University of Agricultural Sciences and Natural Resources. Sowings dates (November 21, December 11, and December 31) in the main plots, four levels of boron (zero, 4, 8, and 12 kg/ha) in the subplots and rapeseed cultivars (RGS, Zafar, and Saffar) in the sub-sub-plots were investigated.



Results and Discussion

The results of the research showed that sowing date and end of season heat stress in Khuzestan conditions had a significant effect on most of the studied physiological traits, seed yield and biological. Also, the effect of boron on traits such as leaf area index, leaf area ratio, relative moisture content of leaf water, leakage of electrolytes, grain yield and biological performance was significant. The triple interaction effect of planting date, boron and variety was also significant on traits such as relative moisture content of leaf water, leakage of electrolytes, grain yield, biological performance. So that with the delay in planting and the consequent increase in temperature and heat stress at the end of the season in the period of growth and development and in other sensitive periods of the rapeseed plant, it causes a decrease in traits such as leaf area index, relative moisture content of leaf water, leaf area ratio, leaf specific area, seed yield and biological yield. And conversely, due to the heat stress of the end of the season, the leakage of electrolytes and the shade tempCan increased. In general, the highest seed yield was obtained in Safar variety on the sowing date of December 11 and the boron level was 4 kg/ha with an average of 4590 kg/ha. Also, the highest average leaf area index was observed on the first sowing date and Safar variety with an average of 5.43 and the lowest value was observed on the third sowing date and Safar variety with an average of 2.11. It was also observed that the application of boron caused a significant decrease in the leaf area index in all three studied cultivars. This issue can indicate the lower need of boron consumption of the studied cultivars in this experiment.



Conclusion

In general, the heat stress at the end of the season, which occurs in different periods of rapeseed growth, especially the seed filling period, depending on its intensity, causes physiological disorders in the plant and finally affects the grain yield with different intensity and depending on the genotype of the plant. The analyzed rapeseed genotypes also showed tolerance to different levels of boron element in the heat stress conditions of the end of the season and showed different reactions with different amounts of boron consumption per hectare.



Keywords: grain yield, heat stress, Khuzestan, leakage of electrolytes, leaf area index

کلیدواژه‌ها [English]

• Grain yield
• heat stress
• Khuzestan
• leakage of electrolytes
• leaf area index