نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• معرفت مصطفوی‌راد ¹
• اکبر میر عبدالحق هزاوه ای ²

¹ دانشجوی دکتری رشته زراعت دانشگاه تربیت مدرس و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اراک

² کارشناس زراعت مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اراک

چکیده

به منظور ارزیابی اثرات تأخیر در تاریخ کاشت بر صفات کمّی و کیفی سه رقم کلزای پاییزه، آزمایشی در دو سال زراعی 86-1385 و 1387–1386 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی (اراک) به صورت کرت‌های خرد شده با طرح پایة بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. ارقام کلزا دارای سطوح  V1 (اوکاپی) ، V2 (مودنا) و V3 (لیکورد) و تاریخ کاشت دارای سطوح  D1(10 مهر)،  D2(20 مهر)،  D3(30 مهر) به ترتیب به عنوان فاکتور اصلی و فرعی بودند. کمترین میزان عملکرد دانه (1723 کیلوگرم در هکتار)، وزن هزار دانه (34/3 گرم)، تعداد دانه در خورجین (01/22)، تعداد خورجین در بوته (34/70)، ارتفاع بوته (8/110 سانتی متر)، تعداد شاخه های فرعی (92/2)، تعداد روز تا رسیدگی (79/244)، طول دورۀ رسیدگی (22/29)، درصد روغن دانه (5/45)، عملکرد روغن دانه (806 کیلوگرم در هکتار)، درصد پروتئین دانه (54/15)، شاخص برداشت (94/24 درصد)، عملکرد زیست توده (6673 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد تک بوته (99/2 گرم) و انتقال مجدّد مادۀ خشک (09/64 میلی گرم بر بوته) در تاریخ کاشت سوم (30 مهر ماه) به دست آمد. اثر متقابل بین سال × رقم بر عملکرد دانه و وزن هزار دانه (05/0P<) و بر تعداد خورجین در بوته (01/0P<)معنی دار بود. همچنین اثر متقابل سال × تاریخ کاشت بر عملکرد دانه، تعداد دانه در خورجین و تعداد خورجین در بوته (01/0P<) معنی دار بود. اثر متقابل تاریخ کاشت × رقم بر وزن هزار دانه (05/0P<)، تعداد خورجین در بوته، درصد پروتئین و شاخص برداشت (01/0P<) معنی دار بود.  به علاوه اثر متقابل سال × رقم × تاریخ کاشت بر عملکرد دانه و ارتفاع بوته در سطح احتمال 1% معنی دار بود. بدین ترتیب می توان نتیجه گیری کرد که  بیشترین تفاوت عملکرد از سالی به سال دیگر ناشی از تغییر پذیری سالیانه  محیط رشد می باشد. عملکرد دانه همبستگی مثبت و معنی دار با وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجین، تعداد خورجین در بوته، ارتفاع بوته، تعداد شاخه های فرعی، تعداد روز تا رسیدگی و طول دورۀ رسیدگی، درصد روغن، عملکرد روغن، درصد پروتئین، شاخص برداشت، عملکرد زیست توده، عملکرد تک بوته و انتقال مجدّد مادۀ خشک به استثنای تعداد روز تا شروع و خاتمه گلدهی داشت؛ ولی همبستگی عملکرد دانه با طول دورۀ گلدهی، منفی و معنی دار بود. تاخیر در تاریخ کاشت، عملکرد دانه را به سبب کاهش وزن هزار دانه، تعداد دانه در خورجین و تعداد خورجین در بوته، کاهش داد. در این تحقیق رقم لیکورد عملکرد دانة (4213 کیلوگرم در هکتار) بیشتری نسبت به بقیة ارقام داشت که می‌تواند ناشی از تفاوت ژنتیکی ارقام در استفاده از منابع رشد در راستای افزایش عملکرد دانه در واحد سطح باشد.



[1]- Okapi


[2]- Modena


[3]- Licord

کلیدواژه‌ها

• تاخیر در کاشت
• انتقال مجدّد مادۀ خشک
• صفات کمّی و کیفی
• کلزا

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Delayed Sowing Dates on Quantitative and Qualitative Traits and Dry Matter Remobilization in Three Winter Rapeseed Cultivars in Markazi Province

نویسندگان [English]

• M M ¹
• A M ²

¹

²

چکیده [English]

In order to evaluate the effects of delayed sowing date on quantitative and qualitative traits of three winter rapeseed (Brassica napus L.) cultivars, two split plot field experiments, arranged in complete block designs with three replications, were carried out in Agricultural and Natural Resources Research Center of Markazi Province, Arak (Iran), during 2006-2008 growing seasons. Three rapeseed cultivars (Okapi, Modena and Licord) and three sowing dates (October 2, 12 and 22) were randomized in main plots and sub-plots respectively. The lowest grain yield (1723 kg/ha), 1000-seed weight (3.34 g), seed number per pod (22.01), pod number per plant (70.34), plant height (110.8 cm), second branch number per plant (2.92), days to end flowering (244.79), length of maturity (29.22), seed oil content (45.5%), oil yield (806 kg/ha), seed protein percentage (15.54), harvest index (24.94%), biological yield (6673 kg/ha), grain yield per plant (2.99 g) and dry matter remobilization (64 mg/plant) were obtained on third sowing date. The interaction effect between year and cultivar was significant for traits such as grain yield, 1000-seed weight (P<0.05) and pod number per plant (P<0.01). Also the interaction effect between year and sowing date for grain yield, seed number per pod and pod number per plant was significant at 1% probability level. The interaction effect between cultivar and sowing date was significant for 1000-seed weight (P<0.05), pod number per plant, seed protein percentage and harvest index (P<0.01). In addition, interaction effect between year, cultivar and sowing date was significant for grain yield and plant height at 1% probability level. Thus, it can be concluded that annual variability in the growth environment is responsible for the most of large year to year yield differences. There was positive and significant correlation between grain yield and the most traits such as 1000-seed weight, seed number per pod, pod number per plant, plant height, second branch number per plant, days to maturity, length of maturity, seed oil content (%), oil yield, seed protein percentage, harvest index, biological yield, grain yield per plant and dry matter remobilization except days to initial flowering and days to end of flowering but correlation coefficient between grain yield and length of flowering was negative but significant. In this research Licord cultivar had more grain yield than other cultivars that could be due to genetic diversity among cultivars for using growth sources in direction of grain yield enhancement per unit area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Delayed sowing date
• Dry matter remobilization
• Quantitative and qualitative traits
• Rapeseed