نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• فرزاد گرامی ¹
• امیر آینه بند ²
• اسفندیار فاتح ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد زراعت، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز

² دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز

³ استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

این تحقیق با هدف بررسی اثر مقادیر مختلف نیتروژن و نوع گیاهان کودسبز با استفاده از شاخص‌های کارایی نیتروژن، به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. تیمار اصلی شامل مقادیر مختلف نیتروژن در چهار سطح (صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار) و تیمار فرعی شامل گیاهان کود سبز ارزن، سسبانیا، آمارانت، لوبیا چشم‌بلبلی، ماش و تیمار آیش بود. نتایج نشان داد که گیاهان کودسبز اثر معنی‌دار بر عملکرد کمی (35/16 درصد) و کیفی (01/12 درصد) دانه گندم داشتند. با افزایش مقدار نیتروژن مصرفی هم از میزان اثرگذاری گیاهان کودسبز و هم کلیه شاخص‌های کارایی بجز شاخص اتکا به نیتروژن (35/82 درصد افزایش) کاهش یافتند. درحالی که در بسیاری موارد عملکرد و درصد پروتئین دانه تفاوت معنی‌دار نداشتند. مناسب‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی تیمار نیتروژن به ترتیب عبارتند از شاخص‌های موازنه نیتروژن، اتکا به نیتروژن و کارایی مصرف نیتروژن و برای تیمار گیاهان مختلف کودسبز بهترین شاخص‌ها به‌ترتیب عبارتند از شاخص موازنه نیتروژن، کارایی جذب نیتروژن و کارایی برداشت نیتروژن. بیشترین شاخص موازنه نیتروژن و کارایی جذب نیتروژن در تیمار لوبیا چشم‌بلبلی (93/1، 71/0 کیلوگرم بر کیلوگرم) و بیشترین مقدار کارایی برداشت نیتروژن در تیمار آمارانت (18/89 درصد) مشاهده شد. شاخص اتکا به نیتروژن بیشترین (77/0) همبستگی مثبت با عملکرد دانه را دارا بود. با توجه به نتایج این پژوهش صرفاً توجه به معیارهای سنتی تولید مانند عملکرد دانه کافی نبوده و باید به‌طور همزمان معیارهای اکولوژیکی تولید مانند شاخص‌های کارایی نیز مورد توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

• گندم
• کودسبز
• کارایی بکارگیری نیتروژن
• اتکا به نیتروژن
• اگروفیزیولوژیکی

عنوان مقاله [English]

Comparing the effect of different green manure crops and nitrogen rates on wheat (Triticum aestivum L.) by nitrogen efficiency indices

نویسندگان [English]

• F G ¹
• A A ²
• E F ³

¹

²

³

چکیده [English]

The green manure crops are one of the most important organic sources of nitrogen in agronomy. In order to evaluate of the influence of nitrogen rates and green manure crops by nitrogen efficiency indices a field experiment was conducted in Agricultural Faculty of Shahid Chamran University in 2010-2011. The experimental design was split-plot based on randomized complete block with 3 replications. The main plot included 4 nitrogen rates (i.e. 0, 50, 100 and 150 kgN.ha^-1) and the sub-plot included 6 green manure crops (i.e. fallow, millet, sesbania, amaranth, cowpea and mung bean). Our results showed that, green manure crops had a significant effect on wheat grain yield. This effect was different between legume and non-legume green manure crops. But, the effect of green manure crops decreased by increasing indices in nitrogen rates. At nitrogen points of view, the best indices for evaluation of nitrogen effect were nitrogen balance, nitrogen reliance and nitrogen use efficiency indices, respectively. Also, at the green manure point of view, the best indices for evaluation of green manure crops were nitrogen balance index, nitrogen uptake and nitrogen utilization indices, respectively. In addition, the nitrogen reliance index had the highest positive correlation with grain yield. Over all, it seems that attention to traditional production criteria (i.e. grain yield) is not adequate and other eco-physiological criteria’s such as nitrogen efficiency indices must be taken into account.

کلیدواژه‌ها [English]

• wheat
• Green manure
• Nitrogen utilization efficiency
• Reliance index
• Agrophysiological