نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

• مهرو مجتبایی زمانی ¹
• مجید نبی پور ²
• موسی مسکرباشی ³

¹ دانشجوی دکتری فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشگاه شهید چمران اهواز

² استاد گروه زراعت، دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

³ دانشیار گروه زراعت ، دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

به منظور بررسی تاثیر تنش گرما طی دوره پر شدن دانه بر صفات عملکرد، اجزای عملکرد، سرعت و دوره پر شدن دانه گندم، آزمایشی مزرعه‌ای در سال زراعی 90-1389 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط محیطی شهر اهواز اجرا گردید. فاکتورهای آزمایشی شامل ده ژنوتیپ گندم نان میان‌رس (چمران، اترک، افلاک، دز، فلات، داراب 2، کویر، پیشتاز، S-78-11 و S-83-3) و دو تاریخ کاشت مناسب (22 آبان ماه) و تاخیری (اول دی ماه) بودند. نتایج نشان داد که تاخیر در کاشت منجر به کاهش معنی‌دار عملکرد و اجزای عملکرد دانه همه ژنوتیپ‌ها شد. رقم اترک (2/8 درصد) کمترین و رقم پیشتاز (3/26 درصد) بیشترین کاهش عملکرد در واحد سطح را به خود اختصاص دادند. در تاریخ کاشت تاخیری ارقام کویر و چمران بیشترین (به ترتیب 3/584 و 8/579 گرم در مترمربع) و رقم پیشتاز کمترین (3/446 گرم در مترمربع) عملکرد دانه را تولید کردند. بر اساس شاخص حساسیت به تنش، رقم اترک متحمل‌، ارقام چمران، کویر، دز، فلات و افلاک از ارقام نیمه‌متحمل و لاین‌های S-78-11 و S-83-3 و ارقام داراب 2 و پیشتاز حساس شناخته شدند. نتایج نشان داد که کاهش وزن هزار دانه در تاریخ کاشت تاخیری ناشی از کاهش دوره موثر پر شدن دانه بود و افزایش سرعت پر شدن دانه نتوانست کاهش طول دوره پر شدن دانه را جبران کند. به‌طورکلی به‌نظر می‌رسد که سرعت زیادتر رشد دانه در شرایط تنش گرما طی دوره پر شدن دانه به‌تنهایی نمی‌تواند منجر به عملکرد زیادتر در یک ژنوتیپ شود و عوامل دیگری نظیر دوره پر شدن دانه و تعداد دانه در سنبله از اهمیت زیادتری برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

• تنش انتهای فصل
• رشد دانه
• شاخص حساسیت به تنش
• گند

موضوعات

• A: غلات
• A: فیزیولوژی گیاهان زراعی
• E: گیاه پزشکی

عنوان مقاله [English]

Responses of bread wheat genotypes to heat stress during grain filling period under Ahvaz conditions

نویسندگان [English]

• M. Mojtabaie Zamani ¹
• M. Nabipour ²
• M. Meskarbashee ³

¹ Ph.D. Student of crop physiology, Department of Agronomy and Plant Breeding University of Shahid Chamran, Ahvaz, Iran

² Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding University of Shahid Chamran, Ahvaz, Iran

³ Associate Professor, Department of Agronomy and Plant Breeding University of Shahid Chamran, Ahvaz, Iran

چکیده [English]

In order to study the effect of heat stress during grain filling period on yield, yield components, grain filling rate and duration, a field experiment was carried out during 2010-2011 growing season in Ahvaz conditions, as factorial based on randomized block with three replicates. The experimental factors consisted of 10 mid maturity bread wheat genotypes (Chamran, Atrak, Aflak, Dez, Falat, Darab2, Kavir, Pishtaz, S-78-11, S-83-3) and two sowing dates, including the optimum (12 Nov.) and late sowing date (21 Dec.). The results showed that in late sowing date, yield and yield components were reduced significantly in all genotypes. Atrak and Pishtaz had the minimum (8.2 %) and maximum (26.3%) reduction of grain yield, respectively. In late sowing date, Kavir and Chamran had the highest (584.3 and 579.8 g.m^-2, respectively) and Pishtaz had the lowest (446.3 g.m^-2) grain yield. Based on the heat susceptibility index among all genotypes, Atrak was heat- tolerant, Chamran, Kavir, Dez, Falat and Aflak were moderately tolerant and S-78-11, S-83-3, Darab2 and Pishtaz were heat- susceptible. The shortening of effective grain filling period in late sowing date resulted in reduction of thousand-grain weight and increase in grain filling rate could not compensate for  grain filling period reduction. Overall, it seems that only the higher grain growth rate under heat stress during grain filling period cannot contribute to the higher grain yield and other factors such as grain filling period and number of grains per spike seem to be more important

کلیدواژه‌ها [English]

• Terminal stress
• Grain growth
• Stress Susceptibility Index
• wheat