نوع مقاله : علمی - پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی سابق دکتری زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
2 استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان
3 استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان
4 استادیار موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر
چکیده
شاخص‌های زیادی برای مقایسه تحمل و حساسیت گیاهان زراعی نسبت به تنش‌های محیطی معرفی شده‌اند. به منظور مقایسه ارقام گندم نان بهاره با استفاده از شاخص‌های تحمل و حساسیت به تنش گرمای آخر فصل در اهواز، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در سال‌های زراعی 87-1386 و 88-1387 به صورت بلوک‌های نواری که فاکتورهای آزمایشی شامل چهار تاریخ کاشت {15 آبان (زودهنگام)، 15 آذر (به‌هنگام)، 15 دی (دیرهنگام) و 15 بهمن ماه (خیلی دیر)} در کرت‌های طولی و 20 رقم گندم نان بهاره در کرت‌های عرضی بودند، با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که ارقام مورد مقایسه از نظر صفت عملکرد دانه از لحاظ شاخص‌های حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل (TI)، میانگین بهره‌وری (MP)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص رتبه‌بندی (Rank)، میانگین بهره‌وری هندسی (GPM)، شاخص تحمل تنش (STI)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص تحمل تنش تعدیل شده برای شرایط مطلوب (MSTI1)، شاخص تحمل تنش تعدیل شده برای شرایط نامطلوب (MSTI2) و شاخص درصد کاهش عملکرد (YRPI) تفاوت معنی‌دار داشتند. به طور کلی، بهترین شاخص برای ارزیابی تحمل و حساسیت ارقام گندم نسبت به تنش گرمای آخر فصل، شاخص تحمل تنش (STI) بود که براساس آن، متحمل‌ترین و حساس‌ترین ارقام، به ترتیب ویریناک و روشن بودند.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Comparison of wheat cultivars using indices of tolerance and susceptibility to terminal heat stress in Ahvaz
نویسندگان [English]
- Ali Moshattati 1
- S.A. Siadat 2
- Kh. Alami-Saeid 3
- A.M. Bakhshandeh 2
- M.R. Jalal-Kamali 4
1 Ph.D. of Agronomy of Ramin University of Agricultural and Natural Resources, Iran Khuzestan
2 Professor, of Agronomy and Plant Breeding Department, Ramin University of Agricultural and Natural Resources, Iran
3 Assistant Professor, of Agronomy and Plant Breeding Department, Ramin University of Agricultural and Natural Resources, Iran
4 Assistant Professor, of Seed and Plant Improvement Institute, Iran
چکیده [English]
Many indices have been introduced to compare of tolerance and susceptibility of field crops to environmental stresses. In order to compare spring bread wheat cultivars using indices of tolerance and susceptibility to terminal heat stress, a field experiment was conducted in Ramin University of Agricultural and Natural Resources, Ahvaz in 2007-2009. The experimental design was stripe block in randomized complete block design with three replications. The experimental factors were four sowing dates (6 Nov., 6 Dec., 5 Jan. and 4 Feb.) in horizontal plots and 20 spring wheat cultivars in vertical plots. The results showed that cultivars had a significant effect on the stress susceptibility index (SSI), tolerance index (TI), productivity mean (MP), harmonic mean (HM), yield stability index (YSI), ranking index (Rank), geometric productivity mean (GPM), stress tolerance index (STI), yield stability (YI), modified stress tolerance index for favorable conditions (MSTI1), modified stress tolerance index for unfavorable conditions (MSTI2) and yield reduction percent index (YRPI). Generally, the stress tolerance index (STI) was the best estimate of tolerance and susceptibility of spring bread wheat cultivars to terminal heat stress showing Virinak and Roshan as tolerant and susceptible cultivars, respectively.
کلیدواژه‌ها [English]
- wheat
- Sowing Date
- Stress Susceptibility Index
- Stress tolerance index
- چوگان، ر.، طاهرخانی، ت.، قنادها، م. ر. و خدارحمی، م. 1385. بررسی تحمل خشکی در لاین‌های اینبرد ذرت دانه‌ای با استفاده از شاخص‌های تحمل تنش خشکی. مجله علوم زراعی ایران، 8 (1): 79-89.
- رادمهر، م. 1376. تاثیر تنش گرما بر فیزیولوژی رشد و نمو گندم. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. 201 ص.
- رادمهر، م.، لطفعلی‌آینه، غ.ع. و کجباف، ع. 1375. بررسی اثرات تنش گرما بر صفات زراعی، عملکرد و اجزای آن در 25 ژنوتیپ گندم نان. مجله نهال و بذر، 12 (1): 35-47.
- کافی، م.، برزوئی، ا.، صالحی، م.، کمندی، ع.، معصومی، ع. و نباتی، ج. 1388. فیزیولوژی تنش‌های محیطی در گیاهان. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. 502 ص.
- نادری، ا.، مجیدی‌هراوان، ا.، هاشمی‌دزفولی، ا.، رضایی، ع. و نورمحمدی، ق. 1378. تحلیل کارایی شاخص‌های ارزیابی کننده تحمل گیاهان زراعی به تنش‌های محیطی و معرفی یک شاخص جدید. مجله نهال و بذر، 15( 4): 390-402.
- Bouslama, M., and Schapaugh, W.T. 1984. Stress tolerance in soybean. Part1: Evaluation of three screening techniques for heat and drought tolerance. Crop Science, 24:933-937.
- Fernandez, G.C.J. 1992. Effective selection criteria for assessing plant stress tolerance. pp: 257-270. In: Kuo, C.G. (ed.). Proceeding of the international symposium on adaptation of vegetable and other food crops temperature and water stress. 13-18 Aug., Taiwan.
- Fischer, R.A., and Maurer, A. 1978. Drought resistance in spring wheat cultivars. I. Grain yield response. Australian Journal of Agricultural Researches, 29:897-912.
- Gavuzzi, P., Rizza, F., Palumbo, M., Campaline, R.G., Ricciardi, G.L., and Borghi, B. 1997. Evaluation of field and laboratory of drought and heat stress in winter cereals. Canadian Journal of Plant Science, 77:523-531.
- Najafian, G. 2009. Drought tolerance indices, their relationship and manner of application to wheat breeding programs. Middle Eastern and Russian Journal of Plant Science and Biotechnology, 3:25-34.
- Nassar, R., and Huhn, M. 1987. Studies on estimation of phenotypic stability: Tests of significance for nonparametric measures on phenotypic stability. Biometrics, 43:45-53.
- Rosielle, A.A., and Hamblin, J. 1981. Theoretical aspects of selection for yield in stress and non- stress environments. Crop Science, 21:943-946.
)