ORIGINAL_ARTICLE
تعیین تاریخ تشکیل سوخ و آنالیز رشد برخی از توده های بومی پیاز در شرایط اقلیمی کرج
آزمایشی به منظور تعیین تاریخ تشکیل سوخ، آنالیز رشد و مقایسه عملکرد تودههای بومی پیاز سفید بهبهان، قولیقصه زنجان، کمرهای خمین، درچه اصفهان و سفید قم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار به مدت یک سال (86- 1385) در مزرعه ی تحقیقاتی مؤسسه ی تحقیقات اصلاح و تهیه ی نهال و بذر کرج اجرا گردید. بذور در اواسط اسفند ماه 1385درخزانه ی کشت و در اواخر اردیبهشت ماه 1386 به زمین اصلی منتقل شدند. تشکیل سوخ در این تودهها از21 خرداد با طول روز 14 ساعت و 32 دقیقه تا 1 مرداد با طول روز 14 ساعت و 11 دقیقه صورت گرفت. مطابق با نتایج آنالیز رشد در کلیه ی ی تودهها مرحله ی رشد سریع برگ 75 روز بعد از جوانهزدن بذر (دوره ی رشد کند) آغاز شد. در کلیه ی تودهها به جز سفید قم، بعد از تشکیل سوخ رشد پهنک برای مدتی ادامه داشت وتقریبا همزمان با رشد سوخ، رشد پهنک متوقف شد. همچنین حداکثر سرعت رشد محصول و سوخ ، شاخص سطح برگ و عملکرد به این توده تعلق داشت. همبستگی مثبت و معنیداری در سطح 1% بین سرعت رشد نسبی و سرعت آسیمیلاسیون خالص در تودهها مشاهده شد. در این آزمایش کم ترین محصول به توده سفید بهبهان اختصاص یافت. بر اساس نتایج این تحقیق توده ی سفید قم مناسبترین توده برای کاشت در شرایط اقلیمی کرج میباشد.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12248_e5afab9eeb7bc44d65db9235840f28c7.pdf
2012-01-21
1
14
: آنالیز رشد پیاز
تشکیل سوخ
سرعت رشد محصول
عملکرد
عبدالستار
دارابی
darabi6872@yahoo.com
1
استادیار پژوهش مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
LEAD_AUTHOR
محسن
خدادادی
khodadadi@yahoo.com
2
استادیار پژوهش مؤسسهی تحقیقات اصلاح و تهیه ی نهال و بذر کرج
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر سطوح مختلف پتاسیم و کلسیم بر رشد، غلظت عناصر غذایی و عملکرد گل بریده رز (.Rosa hybrida L) رقم وندتا
بهمنظور مطالعه ی تأثیر سطوح مختلف پتاسیم و کلسیم بر رشد، غلظت عناصر غذایی و عملکرد گل رز در شرایط آبکشت، آزمایشی در سال 1386 به مدت یک سال در گلخانه ی مرکز تحقیقات کشاورزی صفیآباد دزفول انجام شد. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو عامل غلظت پتاسیم و کلسیم در محلول غذایی با چهار تکرار روی گل رز رقم وندتا اجرا شد. پتاسیم شامل سه سطح 0/1، 0/5 و 0/10 میلیمولار در لیتر و کلسیم شامل دو سطح 6/1 و 8/4 میلیمولار در لیتر بود. نتایج نشان داد هیچ کدام از شاخصهای رشد رویشی تحت تأثیر سطوح مختلف پتاسیم و کلسیم و همچنین برهمکنش آن ها قرار نگرفتند. با افزایش غلظت پتاسیم در محلول غذایی، غلظت این عنصر در تمامی قسمتهای گل رز به طور معنیداری (01/0P<) افزایش یافت. در حالی که غلظت کلسیم ریشه، برگ و گلبرگ و غلظت منیزیم ریشه و برگ دچار کاهش معنیدار شدند. یک رابطهی رگروسیونی بین غلظت پتاسیم و کلسیم برگ دیده شد (78/0=r2). با افزایش غلظت کلسیم در محلول غذایی، غلظت پتاسیم در تمامی قسمتهای گل رز کاهش و غلظت کلسیم در تمامی قسمتها به غیر از برگ افزایش معنیدار یافتند. در هر دو نوبت برداشت، کاربرد پتاسیم در محلول غذایی به میزان 0/5 میلیمولار در لیتر منجر به افزایش عملکرد گل رز در مقایسه با سطوح 0/1 و 0/10 میلیمولار در لیتر آن شد. همچنین افزایش میزان کلسیم در محلول غذایی از 6/1 به 8/4 میلیمولار در لیتر، منجر به افزایش معنیدار عملکرد گل رز شد. براساس نتایج این آزمایش به منظور کاهش اثرات ناهمسازی بین پتاسیم و کلسیم، بهبود تعادل تغذیهای و افزایش عملکرد گل رز، میزان مطلوب این دو عنصر در محلول غذایی برای تولید گل بریده رز رقم وندتا در شرایط آبکشت به ترتیب 0/5 و 8/4 میلیمولار در لیتر پیشنهاد میشود.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12249_d2549d0cc7b46a348e1c4a4f54f28008.pdf
2012-01-21
15
26
آبکشت
پتاسیم
رشد
عملکرد
کلسیم
گل رز
شهرام
کیانی
shkiani2002@yahoo.com
1
استادیار گروه خاکشناسی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه شهرکرد
LEAD_AUTHOR
محمد جعفر
ملکوتی
2
استاد گروه خاکشناسی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
AUTHOR
کامران
میرزاشاهی
kamranmirzashahi@yahoo.com
3
عضو هیأت علمی بخش تحقیقات خاک و آب مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
قابلیت استفادهی بین گونهای نشانگرهای ریزماهواره ی سورگوم در نیشکر و ذرت
نشانگرهای ریزماهواره ابزاری بسیار ارزشمند برای اهدافی از جمله نقشه یابی، انگشت نگاری و برنامه های اصلاحی می باشند. با وجود این ، این نشانگرهای ارزشمند تنها برای برخی از گیاهان مهم از نظر اقتصادی، قابل دسترس می باشد که دلیل آن هزینه های زیاد و مدت زمان طولانی در اجرای فرایند ساخت کتابخانه ی ریزماهواره و طراحی آغازگر می باشد. مقایسه نقشه های نشانگرهای ریزماهواره ای بین گونه ها و جنس های خویشاوند و خانواده گراس ها هم ردیفی بالایی را نشان می دهد بدین ترتیب می توان از نشانگرهای ریزماهواره ای شناخته شده برای سایر گونه های خویشاوند استفاده کرد. هدف این تحقیق ارزیابی قابلیت انتقال نشانگرهای ریزماهواره ای سورگوم (Sorghum ssp) بر روی نیشکر (Saccharum spp) و ذرت (Zea mays)بود. از 29 جفت آغازگر ریزماهواره ای سورگوم، به ترتیب 7/20% و 9/6% بر روی ژنوم نیشکر و ذرت قابلیت انتقال نشان دادند. نشانگرهای ریزماهواره ای این تحقیق مؤثر بودند با این که تنها شش واریته از هرگونه استفاده شد. تعداد قطعات تکثیر یافته توسط نشانگرهای چندشکل در گونه های نیشکر و ذرت به ترتیب 9-4 ( متوسط2/6 ) و3-2 (متوسط5/2) بود. اندازه ی قطعات تکثیری در گونه های هدف، تفاوت هایی را در مقایسه با سورگوم نشان دادند. یک نشانگر با قابلیت تکثیر در هر سه گونه دیده شد که نشان دهنده ی حفظ نواحی آللی جایگاه اتصال نشانگر در بین این سه گونه می باشد. این نشانگرها با قابلیت استفاده بین گونه ای، در حال حاضر می توانند برای مطالعات ژنتیکی و اصلاحی در این گونه ها مورد استفاده قرار گیرند.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12250_033019e74ed2e78a454845c7a763722f.pdf
2012-01-21
27
38
قابلیت استفاده ی بین گونه ای
ریزماهواره
نیشکر
سورگوم
ذرت
ثریا
کرمی
karamisoraya@gmail.com
1
عضو هیأت علمی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه پیام نور ، ص.پ. 3697-19395 تهران.
LEAD_AUTHOR
فرحناز
ایمانی خواه
2
دانشجوی سابق کارشناسی ارشد اصلاح نباتات، پژوهشکدهی منابع طبیعی و زیست محیطی دانشگاه یاسوج
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر تغییر دما بر هدایت روزنه ای و غلظت کلروفیل در گندم
حساس ترین شاخص برای بررسی وضعیت فیزیولوژیکی گیاه به ویژه تحت شرایط تنش، بررسی رفتار روزنه ها است. بر این اساس این تحقیق طی دو سال زراعی 85- 1384 و 86- 1385 در مزرعه ی تحقیقاتی دانشکده ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز صورت گرفت. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار، که کرت های اصلی شامل سه تاریخ کشت ( 15 آبان، 5 آذر و 25 آذر ) و عامل فرعی سه رقم گندم ( فونگ، چمران و استار ) بودند. نتایج نشان داد که اختلاف میانگین پتانسیل کل آب برگ پرچم در تیمار تاریخ کشت معنی دار ( در سطح 1% )بود ولی رقم های مختلف و اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم تفاوت آماری نشان ندادند. تفاوت محتوای رطوبت نسبی در طول پر شدن دانه طی چهار مرحله نمونه برداری در بین تاریخ های مختلف کشت و نیز در بین رقم های مورد بررسی در اغلب نمونه برداری ها، معنی دار بود ولی بین اثر متقابل رقم و تاریخ کاشت اختلاف معنی دار مشاهده نگردید. هدایت روزنه ای در مراحل مختلف دوره پر شدن در بین تاریخ های مختلف کاشت دارای اختلاف معنی دار بود، همچنین هدایت روزنه ای رقم های مورد بررسی در طول این دوره در سطح 1% دارای تفاوت معنی دار بود ولی اثر متقابل آن ها اختلاف معنی دار نداشت. بیش ترین مقاومت روزنهای در تاریخ کشت سوم مشاهده گردید و مقایسه ی میانگین این صفت در بین رقم های مورد بررسی نشان داد که در اواخر دوره پر شدن دانه، بیش ترین و کم ترین هدایت روزنه ای را رقم فونگ و چمران به ترتیب با 93/0 و 67/0 سانتی متر بر ثانیه به خود اختصاص دادند. اثر متقابل تاریخ کاشت و رقم نشان داد که به استثنای نمونه برداری اول در طول دوره پر شدن دانه عدد SPAD متأثر از تاریخ کاشت بود. مواجه شدن دوره پر شدن دانه با تنش دمای بالای آخر فصل، موجب گردید که مولفه های مؤثر بر عملکرد (پتانسیل کل، محتوای رطوبت نسبی، هدایت روزنه ای و غلظت کلروفیل) در وضعیت مطلوب قرار نگیرند و تغییر در تاریخ کاشت (کشت دیر) که مصادف با دوره پر شدن دانه با هوای گرمتر بود، تأثیر شدیدتری بر وزن دانه نسبت به عملکرد بیولوژیکی داشت. همچنین اثر تاریخ کاشت روی دانه ( درسطح احتمال 1% ) تفاوت معنی داری داشت و بیشترین و کم ترین وزن تک دانه 61/44 و 53/35 میلی گرم به ترتیب در اولین و سومین تاریخ کاشت بود. همچنین کشت زود رقم فونگ با استفاده بهتر از شرایط محیطی بیشترین محصول را نسبت به دو رقم دیگر به دست آورد.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12251_0372010f35907cbce4112a06bd3261ae.pdf
2012-01-21
39
52
گندم
هدایت روزنه ای
غلظت کلروفیل
پتانسیل آب برگ
محتوای نسبی رطوبت
حبیب اله
روشنفکر دزفولی
h.roshanfekra@scu.ac.ir
1
دانشجوی سابق دکتری و استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
مجید
نبیپور
2
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
فواد
مرادی
foadmoradi@yahoo.com
3
عضو هیأت علمی پژوهشکدهی بیوتکنولوژی کشاورزی کرج
AUTHOR
موسی
مسکرباشی
meskarbashee@scu.ac.ir
4
دانشیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
مطالعهی اثر تنش خشکی انتهایی (پایان فصل رشد) بر روی عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد روغن، درصد پروتئین و خصوصیات رشد ریشهی کلزا (Brassica napus) در شرایط آب و هوایی اهواز
این تحقیق به منظور مطالعهی اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه، اجزای عملکرد، درصد روغن، درصد پروتئین و صفات وابسته به ریشه به مدت دو سال 1387و 1388 در شرایط گل دانی درگلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا گردید. تیمارها شامل سطوح خشکی 50،60 و70 درصد تخلیه ی رطوبت خاک که از مرحله ی شروع گل دهی تا زمان برداشت اعمال گردیدو سه رقم کلزا بهاره به نام های هایولا401، شیرالی و آر.جی.اس بوده که به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. اندازه گیری ها شامل عملکرد دانه، اجزای عملکرد دانه، درصد پروتئین، درصد روغن، طول، قطر، حجم و ماده ی خشک ریشه بودند. نتایج نشان داد تنش خشکی سبب کاهش معنی دار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت شد و میانگین کاهش دو ساله به ترتیب 3/21 ، 3/29 و 1/32 درصد بود. در بین اجزا عملکرد دانه وزن دانه و تعداد غلاف در بوته در اثر تنش خشکی به ترتیب 3/28 و 4/49 درصد کاهش یافتند. تنش خشکی درصد روغن را 1/9 درصد کاهش ومیزان پروتئین دانه را 6/16 درصد افزایش داد. تنش خشکی سبب کاهش طول ریشه، ماده ی خشک ریشه و افزایش قطر ریشه شد. میانگین طول ریشه و ماده ی خشک ریشه به ترتیب 55 و 9/36 درصدکاهش یافتند و قطر ریشه 03/58 درصد افزایش نشان داد. یافته های به دست آمده نشان داد در شرایط آب و هوایی استان خوزستان تنش خشکی انتهایی فصل از طریق تاثیر بر مؤلفه های ریشه و همچنین با کاهش عملکرد دانه و اجزای عملکرد دانه وکاهش درصد روغن تولید کلزا را کاهش داده است.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12252_64c4e81387bc1ad35d13c25b1a1489a7.pdf
2012-01-21
53
66
تنش خشکی
ریشه
عملکرد دانه
روغن
کلزا
عبدالرضا
سید احمدی
seyedahmadi1342@gmail.com
1
دانشجوی دکتری زراعت دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
LEAD_AUTHOR
محمد حسین
قرینه
hossain_gharineh@yahoo.com
2
دانشیار دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
AUTHOR
عبدالمهدی
بخشنده
bakhshamdeh@ yahoo.com
3
استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
AUTHOR
قدرت الله
فتحی
fathi@yahoo.com
4
استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین
AUTHOR
احمد
نادری
a_naderi@yahoo.com
5
استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تأثیر محلول پاشی برگی کودهای اوره و سولفات روی بر برخی از ویژگیهای فیزیکی و بیوشیمیایی میوه ی انار رقم رباب نیریز Punica granatum L. cv. ‘Rabab-e-Neyriz’
هدف از این پژوهش مطالعهی اثرات اوره و سولفاتروی بر ویژگیهای کمی و کیفی میوه ی انار رباب نیریز بود که در قالب دو آزمایش جداگانه و در طی دو سال 1387 و 1388 اجرا گشت.در آزمایش اول، سولفاتروی (غلظتهای 0 ، 5/2% و 5%) در زمان کامل شدن سطح برگ های جوان و اوره (غلظتهای 0، 5/1% و 3%) یک ماه بعد از آن و قبل از گلدهی و در آزمایش دوم، سولفاتروی (غلظتهای 0، 3/0% و 6/0%) در زمانی که سطح برگ های جوان، کامل شدند (عمر کم تر از 20 روز) و اوره (غلظتهای 0، 5/1% و 3%) در دو هفته بعد از اوج گلدهی محلولپاشی شدند. آزمایش به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام شد و مقایسه میانگینها با آزمون دانکن در سطح احتمال 1 و 5 درصد صورت گرفت. در آزمایش اول، اوره 5/1% به تنهایی موجب افزایش معنیدار اسیدیته قابل تیتر، سولفاتروی به تنهایی موجب افزایش معنیدار اسیدیته قابل تیتر و وزن کل میوهها و اثرات برهمکنش موجب افزایش وزن تر پوست، آریل و اسیدیته قابل تیتر و کاهش وزن کل میوهها گردیدند. در سال دوم پژوهش، نتایج نشان دادند هیچ کدام از غلظتهای اوره و سولفاتروی به تنهایی اثر معنیداری بر طول میوه، قند، عملکرد، وزن تر پوست نداشتند. هر دو غلظت اوره به تنهایی به طور معنیداری میزان اسیدیته قابل تیتر و ویتأمین ث را کاهشداد و موجب افزایش میانگین وزن میوه شد. هر دو غلظت سولفات روی به تنهایی به طور معنیداری قطر میوه، وزن تر آریل و وزن میوه را افزایش دادند.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12253_43c4603ca61699c7b32a230062625e21.pdf
2012-01-21
67
80
انار
اوره
رباب نیریز
سولفات روی
زهره
صداقتکیش
zohreh.sedaghatkish@gmail.com
1
دانشجوی سابق کارشناسی ارشد، رشته ی باغبانی، گرایش میوه کاری دانشکدهی کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز،
LEAD_AUTHOR
نوراله
معلمی
n.moallemi@scu.uc.ir
2
دانشیار گروه باغبانی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
مجید
راحمی
rahemi@shirazu.ac.ir
3
استاد گروه باغبانی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه شیراز
AUTHOR
اسماعیل
خالقی
4
مربی گروه باغبانی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
سید محمد حسن
مرتضوی
mortazavi.mh@gmail.com
5
استادیار گروه باغبانی، دانشکده ی کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مناسب ترین روش و زمان پیوند درخت کُنار (.Ziziphus spina-christi L) در منطقهی اهواز
درخت کُنار از جملـه درختان میـوه مناطق گرمسیـری و نیمه گرمسیـری است که در کشورهای مختلفی از اروپا، امریکا، افریقا، استرالیا و آسیا از جمله ایران گسترش یافتهاست. کُنار از جمله مقاومترین درختان میوه به شرایط سخت محیطی به ویژه شرایط خشکی و کمآبی، شوری و درجه حرارت های بالا به شمار می رود. کُنار درختی است که علاوه بر مصرف میوه آن به صورت تازه خوری دارای کاربردهای متعدد نیز می باشد. با وجود ویژگی های مطلوب این درخت، کشت و کار آن در کشور هنوز به صورت تجاری متداول نشده است. از جمله مهم ترین دلایل عدم توسعه ی کشت باغهای تجاری آن، کمبود نهال پیوندی و نبود اطلاعات کافی در مورد پیوند این گیاه است. لذا به منظور بررسی تکثیر به روش پیوند، آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه فاکتور زمان پیوند (خرداد و شهریور)، روش پیوند {تی (T)، تی معکوس (┴) و لوله ای} و نوع اکوتیپ (پیوندک درختان اکوتیپ A، اکوتیپ B و اکوتیپ C) از سال 1382 به مدت دو سال به مرحله ی اجرا گذاشته شد. بر اساس نتایج به دست آمده، در استان خوزستان پیوند در شهریورماه با 26/80 درصد گیرایی مناسب تر از خرداد ماه و روش پیوند پیوند تیمعکوس (┴) با 15/86 درصد گیرایی مناسب تر از روشهای پیوند تی و لولهای است. اکوتیپ اثر معنی داری بر میزان گیرایی پیوند نداشته است که می تواند نشان دهنده ی میزان سازگاری بالای نهالهای بذری با پیوندکهای مورد آزمون باشد.
https://plantproduction.scu.ac.ir/article_12254_a734acb6fc572cfdebaba8d8f8af4701.pdf
2012-01-21
81
86
زمان پیوند
روش زمان
درخت کنار
عزیز
تراهی
aziztorahi@yahoo.com
1
عضو هیات علمی مؤسسهی تحقیقات خرما و میوههای گرمسیری کشور
LEAD_AUTHOR
مجید
علیحوری
2
عضو هیات علمی مؤسسهی تحقیقات خرما و میوههای گرمسیری کشور
AUTHOR
ثابتی، ح. ا. 1373. جنگل ها، درختان و درختچه های ایران. انتشارات دانشگاه یزد. یزد: 810 ص.
1
مظفریان، و. ا. 1373. فلور خوزستان. جلد اول، چاپ اول. انتشارات مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام خوزستان، معاونت آموزش و تحقیقات، وزارت جهاد سازندگی. تهران: 276 ص.
2
Bal, J.S., Jawanda, J.S., and Singh, S.N. 1979. Developmental physiology of ber var. Umran. 4. Changes in amino-acids and sugars (sucrose، glucose and fructose) at different stages of fruit ripening. Indian Food Packer، 33(4): 33-35.
3
Bal, J.S. 1981. Some aspects of developmental physiology of ber (Ziziphus mauritiana Lamk.). Progressive Horticulture، 12(4): 5-12.
4
Bose, T.K., and Mitra, S.K. 1990. Fruits: tropical and subtropical. New Delhi. Naya Plokash: 838 p.
5
Kanwar, J.S., and Singh, S.N. 1981. A note on the longevity of ber (Ziziphus mauritiana Lamk.) budwood as affected by the wrapping material. Science and Culture, 47(3): 220-221.
6
Kaundal, G.S., Grewal, S.S., and Bal, J.S. 1984. Influence of meteorological factors on bud take efficiency of ber (Ziziphus mauritania Lamk.) cv. Umran. Journal of Research, Punjab Agricultural University, 21(3): 372-374.
7
Pandey, R.C., Pathak, R.A., and Pathak, R.K. 1990. Physico-chemical changes associated with growth and development of fruits in ber (Ziziphus mauritiana Lamk.). Indian Journal of Horticulture, 47(3): 270-286. 9. Pareek. O.P. 2001. Ber: Fruits for the furure (2). International Centre for Underutilised Crops University of Southampton, Southampton, SO17 1BJ، UK.
8
Pareek, O.P., Vishal Nath., and Vashishtha, B.B. 1999. In situ technique to establish ber orchards in arid region. Extension Bulletin 8. National Research Centre for Arid Horticulture, Bikaner, India.
9
Singh, L. 1988. Propagational studies in ber (Ziziphus mauritiana Lamk.). Ph.D. thesis, Haryana Agricultural University, Hisar, India
10