تولیدات گیاهی - فهرست مقالات

تجزیه پایداری عملکرد گندم دوروم با استفاده از مدل‌های SHMM و GGE بای پلات

توحید نجفی میرک؛ منوچهر دست فال؛ منوچهر سیاح فر؛ حسین فرزادی؛ شهریار ساسانی؛ حسن زالی

دوره 47، شماره 2 ، شهریور 1403، ، صفحه 161-178

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46214.2144

چکیده

گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) یک محصول مهم برای رژیم غذایی انسان است که در بسیاری از نقاط جهان عمدتاً برای سمولینا و در نتیجه تولید ماکارونی کشت می شود. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه، 17 لاین ... بیشتر گندم دوروم (Triticum turgidum L. var. durum) یک محصول مهم برای رژیم غذایی انسان است که در بسیاری از نقاط جهان عمدتاً برای سمولینا و در نتیجه تولید ماکارونی کشت می شود. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه، 17 لاین امیدبخش گندم دوروم به همراه دو شاهد گندم دوروم (هانا و آران) و یک شاهد گندم نان (مهرگان) در مراکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی کرمانشاه، خرمآباد، کرج، دزفول و فارس (داراب) مقایسه شدند. این تحقیق در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار و در دو سال زراعی (1401-1399) انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد دانه نشان داد اختلاف بین محیط های اجرای آزمایش، ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ × محیط در سطح 1 درصد معنی دار میباشد. بیشترین عملکرد دانه در سال اول اجرای آزمایش در کرمانشاه (Ker1) (8441 کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه در خرمآباد در سال اول (Kho1) (5648 کیلوگرم در هکتار) و کرج در سال دوم (Kar2) (5961 کیلوگرم در هکتار) مشاهده شد. با توجه به نتایج GGE بای پلات، دو گروه محیطی مشخص گردید. اولین گروه محیطی شامل محیط های Kho1، Dar1، Kar1، Kar2 و Dar2 بود و ژنوتیپ های 18، 17، 2 و 19 جزء ژنوتیپ های برتر در این محیط ها بودند. دومین گروه محیطی شامل Kho2، Dez1، Ker2، Dez2 و Ker1 بود و ژنوتیپ های 12، 9 و 8 جزء ژنوتیپ های برتر در این محیط ها بودند. نتایج بای پلات نشان داد ژنوتیپ های 10، 5، 13، 18 و 16 به ترتیب پایداری عملکرد بیشتری نسبت به سایر ژنوتیپ ها داشتند. مقایسه ژنوتیپ های مورد بررسی با ژنوتیپ ایده آل نشان داد که ژنوتیپ های 18 و 10 به ترتیب نزدیک ترین ژنوتیپ ها به ژنوتیپ ایده آل می باشند که علاوه بر عملکرد بالای دانه، دارای پایداری عملکرد بالا نیز هستند. همچنین، Dar2 نزدیک ترین محیط به محیط ایده آل بود. نتایج نشان داد دسته بندی محیط ها بر اساس مدل SHMM کاملاً با مدل GGE بای پلات انطباق داشت. محیط های Dar2 و Ker1 نسبت به سایر محیط ها از قابلیت تمایز بالایی برخوردار بودند. در نهایت نتایج نشان داد که ژنوتیپ های 18 (DW-99-18) و 10 (Dw-99-10) جزء بهترین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه بالا و پایداری عملکرد هستند. این لاین ها در آزمایشات تحقیقی- ترویجی در شرایط زارعین مورد بررسی بیشتر قرار خواهند گرفت و هر کدام از آنها که در مزارع زارعین نیز برتری خود را نشان دهد به عنوان رقم جدید برای مناطق معتدل و گرم کشور معرفی خواهد شد.

معرفی و ارزیابی ویژگی‌های زراعی ارقام تجاری کنجد مقاوم به ریزش دانه (ناشکوفا) به نام‌های برکت، مهاجر، چمران و دزفول

محمد رضا سیاهپوش؛ لیلا نژادصادقی؛ محمد سینا سیاهپوش؛ سامان شیدایی؛ عنایت رضوانی؛ حسین صادقی

دوره 46، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 473-490

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46295.2149

چکیده

کنجد یکی از گیاهان روغنی مهم دنیا به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد که به ملکة دانه‌های روغنی شهرت یافته است. درصد روغن بالا با ترکیب اسیدهای چرب مناسب، خواص دارویی و نیاز آبی بسیار پایین از شاخصه‌های ... بیشتر کنجد یکی از گیاهان روغنی مهم دنیا به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد که به ملکة دانه‌های روغنی شهرت یافته است. درصد روغن بالا با ترکیب اسیدهای چرب مناسب، خواص دارویی و نیاز آبی بسیار پایین از شاخصه‌های این گیاه روغنی است. عامل اصلی عدم توسعه کشت کنجد در سراسر دنیا شکوفا بودن کپسول‌ها و ریزش دانه در زمانی رسیدگی است. تلاش‌های زیادی جهت دستیابی به ارقام کنجد با ویژگی ناشکوفایی کپسول در زمان رسیدگی و مقاومت به ریزش دانه صورت گرفته است. در این مقاله به معرفی و ارزیابی ویژگی‌های زراعی ارقام کنجد ناشکوفای جدید اصلاح شده به نام‌های برکت، مهاجر، چمران و دزفول پرداخته خواهد شد. ارقام کنجد ناشکوفا به نام‌های پیشنهادی برکت، مهاجر، چمران و دزفول طی یک برنامه اصلاحی در دانشگاه شهید چمران اهواز با همکاری شرکت کشت و صنعت شهید رجایی اصلاح گردیده‌اند. این ارقام جهت ثبت و تجاری‌سازی، تحت آزمایشات تمایز، یکنواختی و پایداری[1] (DUS) و تعیین ارزش زراعی[2] (VCU) زیر نظر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال طی دو سال زراعی 1400 و 1401 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایشات ارقام کنجد ناشکوفا به همراه ارقام تجاری کنجد شکوفا به نام‌های اولتان، سردار و شوین به عنوان ارقام شاهد در چهار منطقه با شرایط آب و هوایی مختلف کشور شامل دزفول، داراب، مغان و گرگان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به‌علاوه کشت مکانیزه چهار لاین امیدبخش کنجد ناشکوفا بطور مجزا در مزارع 100 هکتاری در منطقه دزفول صورت گرفت و برداشت با کمباین انجام شد. بیشترین ارتفاع بوته در رقم برکت با متوسط 144 سانتی‌متر و کمترین در رقم چمران با 140 سانتی متر به‌ دست آمد. بیشترین تعداد کپسول در بوته با متوسط 8/89 و بیشترین تعداد دانه در کپسول با متوسط 3/72 در رقم مهاجر مشاهده گردید. وزن هزار دانه از 41/2 گرم در رقم دزفول تا 72/3 گرم در رقم مهاجر در نوسان بود. در مقایسه گروهی بین ارقام کنجد اصلاح شده ناشکوفا و ارقام شاهد شکوفا اختلاف معنی‌داری (P≤0.01) از نظر عملکرد دانه مشاهده گردید به‌طوریکه ارقام شکوفا با متوسط 05/1 تن در هکتار نسبت به ارقام شاهد با 80/0 تن در هکتار دارای برتر بودند. بیشترین متوسط عملکرد دانه ارقام در مناطق مختلف و طی دو سال اجرای آزمایش با 08/1 تن در هکتار در ارقام برکت و مهاجر به دست آمد. دامنه تغییرات درصد روغن بین 31/47 تا 22/49 درصد برآورد گردید. ارقام کنجد ناشکوفا دارای اختلاف آماری معنی‌داری از نظر درصد روغن دانه با یکدیگر و با رقم شاهد شوین نبودند. میزان ریزش دانه در برداشت مکانیزه ارقام کنجد ناشکوفا با کمباین کمتر از 8/2 درصد برآورد گردید. ارزیابی صفات ظاهری نشان داد که ارقام کنجد ناشکوفا دارای ارتفاع متوسط و رشد نامحدود بوده و دارای یک تا شش شاخة فرعی بسته به ژنوتیپ و تراکم بوته بودند. برتری عملکردی تمامی ارقام کنجد ناشکوفا نسبت به ارقام شاهد به طور معنی‌داری مشاهده گردید و ارزش زراعی بالای این ارقام در مقایسه با تعدادی از ارقام تجاری کنجد شکوفای کشور مورد تأیید قرار گرفت. بعلاوه متوسط افزایش عملکرد دانه حدود 24 درصدی مشاهده شده در ارقام اصلاح شده کنجد ناشکوفا، می‌تواند در افزایش تولید کنجد کشور بسیار مؤثر باشد. درنهایت ارقام کنجد ناشکوفای برکت، مهاجر، چمران و دزفول به عنوان اولین ارقام دارای ویژگی مقاومت به ریزش دانه در زمان رسیدگی در کشور معرفی شدند. این ارقام علاوه بر عملکرد بالاتر نسبت به ارقام شاهد، به دلیل داشتن ژن عدم شکوفایی کپسول در زمان رسیدگی کامل، قابلیت برداشت با کمباین در کشت مکانیزه کنجد را فراهم می‌نمایند و بکارگیری گسترده آنها در الگوی کشت زراعی کشور نوید دهنده امنیت غذایی در تولید روغن خوراکی و کاهش مصرف آب در فصل پرتنش تابستان خواهد بود. [1]- Distinctness, Uniformity and Stability; DUS[2]- Value of Cultivation and Use; VCU

ارزیابی عملکرد کمی و کیفی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند (Beta vulgaris L) در شرایط آلودگی به نماتد سیستی

جمشید سلطانی ایدلیکی؛ حسن حمیدی؛ مژده کاکوئی نژاد؛ مسعود احمدی؛ جواد رضایی

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 319-334

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.42990.2081

چکیده

به‌ منظور تعیین ارزش زراعی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند، 15 هیبرید جدید داخلی به همراه دو رقم شاهد مقاوم (آریا) و حساس (شریف) طی سال‌های 1399 و 1400 در مزرعه آلوده به نماتد سیستی ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق ... بیشتر به‌ منظور تعیین ارزش زراعی هیبریدهای امیدبخش چغندرقند، 15 هیبرید جدید داخلی به همراه دو رقم شاهد مقاوم (آریا) و حساس (شریف) طی سال‌های 1399 و 1400 در مزرعه آلوده به نماتد سیستی ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق (مشهد) در قالب طرح بلوک‌ های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. بررسی مقاومت به نماتد سیستی چغندرقند 17 ژنوتیپ مورد مطالعه نیز در شرایط گلخانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی با 10 تکرار انجام شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین هیبریدها ازنظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌ داری وجود دارد. مقایسه میانگین نشان داد که هیبرید SBSI 126 دارای بیشترین عملکرد ریشه (91/57 تن در هکتار) بود. علاوه بر این هیبرید مزبور دارای مقادیر بیشتری از نظر درصد قند ناخالص، عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند خالص نسبت به رقم شاهد مقاوم (آریا) و همچنین میانگین کل ژنوتیپهای مورد مطالعه بود. هیبرید SBSI 138 دارای مقادیر پایین عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، درصد قند ناخالص و درصد قند خالص بود و پس از رقم شاهد حساس (شریف) به عنوان حساس ترین ژنوتیپ به نماتد سیستی در بین ژنوتیپهای مورد مطالعه قرار داشت. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ای در آزمایش مزرعه ای نشان داد که هیبریدهای SBSI 126، SBSI 129 و SBSI 128 از پتانسیل عملکرد بالایی برخوردار بوده و در یک خوشه قرار گرفتند. ضرایب همبستگی صفات مورد مطالعه نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار (97/0) بین عملکرد ریشه و عملکرد قند ناخالص و بیشترین همبستگی منفی و معنی دار (93/0-) نیز بین ضریب استحصال شکر و قند ملاس حاصل شد. در این تحقیق، بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی در شرایط گلخانه از نظر شاخص ماده نماتد سیستی (FI) تفاوت معنی‌ داری در سطح یک درصد وجود داشت. نتایج حاصل از گروه‌بندی ارقام طبق نظر اشمیت و شانون نشان داد که ژنوتیپ SBSI 126 با کمترین شاخص (66/11 درصد)، بیشترین مقاومت را بین ژنوتیپ ها دارد. در نتیجه هیبرید SBSI 126 را با توجه به مقاومت و عملکرد قند خالص بالا می‌توان به ‌عنوان یک هیبرید مقاوم به نماتد سیستی جهت کشت در مزارع آلوده توصیه نمود.

شناسایی ژنوتیپ های جو مناسب کشت در جنوب استان فارس با استفاده از شاخص های MGIDI و FAI-BLUP

حسن زالی؛ علیرضا پورابوقداره

دوره 46، شماره 3 ، آذر 1402، ، صفحه 335-351

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.45295.2134

چکیده

جو (Hordeum vulgare L) به عنوان یکی از سازگارترین محصولات زراعی در بسیاری از مناطق مختلف جهان شناخته شده است. شناسایی ژنوتیپ هایی که عملکرد بالا را در بسیاری از صفات ترکیب می کنند یک کار چالش برانگیز بوده ... بیشتر جو (Hordeum vulgare L) به عنوان یکی از سازگارترین محصولات زراعی در بسیاری از مناطق مختلف جهان شناخته شده است. شناسایی ژنوتیپ هایی که عملکرد بالا را در بسیاری از صفات ترکیب می کنند یک کار چالش برانگیز بوده است. بنابراین، هدف از این مطالعه انتخاب ژنوتیپ‌ های برتر جو بر اساس عملکرد دانه و تعدادی از صفات مورفوفنولوژیکی با استفاده از شاخص‌های MGIDI و FAI-BLUP بود. به منظور ارزیابی هفده لاین امیدبخش جو به همراه چهار ژنوتیپ شاهد، آزمایشی دوساله (1402-1400) در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی و در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی داراب انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپهای مورد بررسی تفاوت معنیداری برای صفات مورد بررسی (بهجزء طول ریشک و طول خوشه) وجود دارد. برمبنای شاخص فاصله ژنوتیپ-ایدئوتیپ چند صفتی (MGIDI) ژنوتیپهای G1 (اکسین)، G7، G3 و G14 با کمترین مقدار این شاخص و براساس شاخص طراحی ایدئوتیپ از طریق پیش بینی نااریب بهترین خط (FAI-BLUP) ژنوتیپهای G20، G8، G2 (گلچین) و G1 (اکسین) با بیشترین مقدار جزء ژنوتیپ های برتر بودند. در نمودار ون پلات ژنوتیپ های G1 و G7 جزء ژنوتیپ های انتخابی مشترک بین شاخصهای MGIDI و FAI-BLUP بودند. شاخص MGIDI با تعداد روز تا گلدهی همبستگی مثبت و معنی داری (**58/0) نشان داد، در حالیکه همبستگی منفی و معنی داری با طول دوره پر شدن دانه (*51/0-) و عملکرد دانه (**74/0-) داشت. شاخص FAI-BLUP همبستگی مثبت و معنی داری با صفات طول سنبله (*50/0) و وزن سنبله (*45/0) و همبستگی منفی و معنی داری با تعداد روز تا گلدهی (*47/0) نشان داد. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ژنوتیپ های انتخابی براساس هر دو شاخص MGIDI و FAI-BLUP در ناحیه 1 و 2 نمودار PCA قرار دارند. در مجموع، ژنوتیپ G7 با بیشترین عملکرد دانه نسبت به همه ژنوتیپ های شاهد و برتر از نظر شاخص های MGIDI و FAI-BLUP به عنوان ژنوتیپ مناسب، جهت بررسی های تکمیلی قبل از معرفی به عنوان رقم جدید در شهرستان های جنوبی استان فارس پیشنهاد می شود.

تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و گزینش ژنوتیپ‌های پایدار چغندرقند از نظر عملکرد شکر سفید با استفاده از مدل AMMI

داریوش طالقانی؛ اباذر رجبی؛ علی صارمی راد؛ شهرام خدادادی

دوره 46، شماره 2 ، شهریور 1402، ، صفحه 155-169

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.43177.2089

چکیده

روش‌هایی که برای تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و تعیین پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌طور مداوم در حال تکامل می‌باشند تا ارزیابی ژنوتیپ‌ها و مطالعه مؤلفه‌های برهمکنش محیطی ... بیشتر روش‌هایی که برای تجزیه برهمکنش ژنوتیپ- محیط و تعیین پایداری و سازگاری ژنوتیپ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌طور مداوم در حال تکامل می‌باشند تا ارزیابی ژنوتیپ‌ها و مطالعه مؤلفه‌های برهمکنش محیطی با دقت بیشتری صورت گیرد. در این مطالعه به بررسی برهمکنش ژنوتیپ- محیط با استفاده از روش AMMI و آماره‌های ارائه‌شده برای آن پرداخته شد. به این منظور، تعداد 25 ژنوتیپ چغندرقند متشکل از 18 هیبرید جدید، سه شاهد داخلی و چهار شاهد خارجی در هفت منطقه کرج، مشهد، شیراز، میاندوآب، کرمانشاه، همدان و خوی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار طی سال زراعی 1399-1398 کشت شدند. تجزیه واریانس مرکب مدل AMMI حاکی از معنی‌داری اثرات افزایشی محیط و ژنوتیپ و اثر ضرب‌پذیر ژنوتیپ- محیط در سطح احتمال یک درصد بود. تجزیه اثرات برهمکنش به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که چهار مؤلفه اول در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بودند و مجموعاً 50/93 درصد از تغییرات مربوط به برهمکنش ژنوتیپ‌- محیط را تبیین نمودند. طبق بای‌پلات AMMI1، هیبرید‌های 3 و 9 به دلیل داشتن عملکرد شکر بالاتر از میانگین کل و مقدار پایین مؤلفه اول برهمکنش، تحت عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها شناخته شدند. بر اساس بای‌پلات AMMI2، هیبرید 9 و پس از آن 6، 2، 8، 7 و 10 از سازگاری عمومی بالایی برخوردار بودند. شاخص SIIG محاسبه شده بر اساس آماره‌های مدل AMMI، هیبرید‌های 2، 9، 10 و 8 از نظر عملکرد شکر سفید پایدار و پرمحصول بودند. به‌طور کلی، بر اساس نتایج مطالعه حاضر، هیبرید 9 و پس از آن هیبریدهای 6، 2، 8، 7 و 10 عملکرد شکر سفید و پایداری عملکرد بالایی داشتند.

ارزیابی تنوع فنوتیپی درجه-روز رشد تجمعی (GDD) و عملکرد دانه در ارقام گندم بهاره تحت شرایط بهینه و کمبود روی

نسرین ولی پور؛ هادی علی پور؛ رضا درویش زاده

دوره 46، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 65-78

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.39617.2003

چکیده

با توجه به اهمیت عنصر روی در بسیاری از فرآیندهای گیاهی، این پژوهش با هدف ارزیابی تنوع با استفاده از خصوصیات فنولوژیکی و بررسی اهمیت این صفات با عملکرد دانه در اثر درجه روز رشد (GDD)، در 64 رقم گندم بهاره تحت ... بیشتر با توجه به اهمیت عنصر روی در بسیاری از فرآیندهای گیاهی، این پژوهش با هدف ارزیابی تنوع با استفاده از خصوصیات فنولوژیکی و بررسی اهمیت این صفات با عملکرد دانه در اثر درجه روز رشد (GDD)، در 64 رقم گندم بهاره تحت شرایط بهینه و تنش کمبود عنصر روی، پژوهشی در سال زراعی 99-1398 در قالب طرح لاتیس ساده در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه انجام شد. مراحل فنولوژیکی شامل تعداد روز تا جوانهزنی، تعداد روز تا سنبلهدهی، تعداد روز تا گردهافشانی، تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک و طول دوره پر شدن دانه به همراه GDD آنها زمانیکه 50 درصد نمونهها در مرحله نموی مربوطه قابل مشاهده بودند، یادداشتبرداری شدند. علاوه بر صفات فنولوژیکی تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و عملکرد دانه نیز مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس دادهها نشان داد که تحت شرایط بهینه و تنش کمبود روی بین ارقام مورد بررسی از نظر تمامی صفات مورد مطالعه بهجز صفت تعداد روز تا گردهافشانی تفاوت آماری معنیداری وجود دارد. براساس نتایج آمارههای توصیفی تحت شرایط تنش کمبود روی صفات عملکرد، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه کاهش و صفات فنولوژیک افزایش داشتند. در میان صفات فنولوژیک، نه تنها صفت تعداد روز تا سنبلهدهی تنوع نسبتاً بالایی داشت، بلکه براساس نتایج همبستگی و رگرسیون ارتباط معنیداری با عملکرد دانه در شرایط تنش کمبود روی نشان داد. تجزیه به عاملها نشان داد که در شرایط نرمال چهار عامل اصلی 81/87 درصد از تغییرات کل را تبیین نمودند، به طوری که سهم عاملهای اول تا چهارم به ترتیب 38/38، 52/21، 88/15 و 03/12 درصد بود. در شرایط تنش کمبود روی پنج عامل اصلی 68/95 درصد از تغییرات کل را توجیه نمودند، به طوری که سهم عاملهای اول تا پنجم به ترتیب 62/34، 48/18، 51/17، 66/14 و 40/10 بود. تجزیه کلاستر ارقام گندم بهاره مورد مطالعه را در شرایط نرمال و تنش کمبود روی به ترتیب در سه و چهار گروه طبقهبندی نمود. براساس نتایج تجزیه کلاستر در شرایط بهینه و تنش کمبود روی، ارقام نیشابور، گلستان و گهر به عنوان ارقام مطلوب و متحمل شناسایی شدند که میتوانند در برنامههای به نژادی آتی مورد استفاده قرار گیرند. نتایج حاصل از گروهبندی تجزیه کلاستر براساس نتایج تابع تشخیص کانونیکی مورد تأیید قرار گرفت.

ارزیابی تنوع ژنتیکی برخی از توده‌های بومی گشنیز ایران (.Coriandrum sativum L) بر اساس صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی

سولماز نظافت؛ مهدی محب الدینی؛ رسول آذرمی؛ اصغر عبادی سقرلو؛ رقیه فتحی

دوره 45، شماره 4 ، بهمن 1401، ، صفحه 449-461

https://doi.org/10.22055/ppd.2023.37678.1984

چکیده

گشنیز با نام علمی Coriandrum sativum L. گیاهی یکساله از خانواده چتریان میباشد. قسمت‌های مورد استفاده‌ی این گیاه، بذر و برگ آن میباشد. گشنیز علاوه بر مصرف خوراکی، کاهنده قند خـون، کاهنده چربی خـون، پـایین ... بیشتر گشنیز با نام علمی Coriandrum sativum L. گیاهی یکساله از خانواده چتریان میباشد. قسمت‌های مورد استفاده‌ی این گیاه، بذر و برگ آن میباشد. گشنیز علاوه بر مصرف خوراکی، کاهنده قند خـون، کاهنده چربی خـون، پـایین آورنـده فشار خون، خواب آور، آرام بخش، آنتی‌اکسیدان و ضـد اضطراب میباشد. به منظور بررسی تنوع ژنتیکی برخی از تودههای بومی گشنیز ایران براساس صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی، 26 توده از مناطق مختلف کشور جمع آوری و آزمایشی بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعهای دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1398 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس دادهها تفاوت معنیداری بین صفات مورد بررسی نشان داد که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بین تودههای گشنیز بود. نتایج حاصل نشان داد که بین تودهها از لحاظ صفات ارتفاع کل گیاه، طول ساقه، طول ریشه، فاصله ‏میانگره، تعداد گره ‏تا اولین گل، تعداد ‏میانگره، تعداد برگ، تعداد ‏برگچه، قطر ساقه، وزن خشک گیاه، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه، وزن تر برگ، وزن تر گل و فنول تفاوت معنیداری با یکدیگر وجود داشت و بین درصد اسانس بذر و میزان آنتوسیانین تفاوت معنیداری وجود نداشت. در مجموع مقایسه میانگین صفات نشان داد که تودههای سیاهکل و کاشمر به ترتیب از نظر قطر ساقه (74/1 و 63/1 میلیمتر)، وزن تر برگ (57/0 و 50/0 گرم)، تعداد برگ (66/11 و 7/15) و میزان آنتوسیانین (27/0 و 37/0 میلیگرم بر گرم ماده تر) نسبت به سایر تودهها برتری داشتند. بنابرین میتوان از توده سیاهکل در برنامههای اصلاحی به منظور تولید ارقام پرمحصول استفاده کرد. بر اساس تجزیه خوشهای تودههای مورد مطالعه در سه گروه قرار گرفتند.

بررسی پایداری عملکرد توتون‌های گرمخانه‌‌ای با استفاده از برخی آماره‌های پایداری تک متغیره و چند متغیره

نقی حسین زاده فشالمی؛ رقیه امینیان؛ حبیب الله سمیع زاده

دوره 45، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 311-321

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.40945.2037

چکیده

این طرح به منظور تعیین سازگاری و پایداری عملکرد 10 ژنوتیپ توتون و برآورد پایدارترین ژنوتیپ برای مناطق توتون‌کاری استان‌های گیلان، مازندران و گلستان اجرا شد. در این پژوهش 10 ژنوتیپ نرعقیم توتون گرمخانه‌ای ... بیشتر این طرح به منظور تعیین سازگاری و پایداری عملکرد 10 ژنوتیپ توتون و برآورد پایدارترین ژنوتیپ برای مناطق توتون‌کاری استان‌های گیلان، مازندران و گلستان اجرا شد. در این پژوهش 10 ژنوتیپ نرعقیم توتون گرمخانه‌ای در شش منطقه توتون‌کاری استان‌های گیلان، مازندران و گلستان به مدت دو سال زراعی (1397-1398) ارزیابی شدند. ژنوتیپ‌ها در 12 محیط، به‌صورت جداگانه در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه مرکب با درنظرگرفتن محیط‌ها به‌عنوان فاکتور تصادفی و ژنوتیپ‌ها به‎عنوان فاکتور ثابت انجام شد. سپس تجزیه پایداری ژنوتیپ‌ها به وسیله 10 آماره‌ پایداری و سه مؤلفه اول حاصل از تجزیه AMMI (Additive Main effects and Multiplication Interaction) شامل IPCA1، IPCA2 و IPCA3 انجام گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر مکان و اثر متقابل سال × مکان، اثر ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ × سال × مکان در سطح احتمال یک درصد برای صفت عملکرد معنی‌دار بودند. کمترین مقدار ضریب تغییرات مربوط به ژنوتیپ‌های DVH2101 و RVH27 بود. با توجه به پارامترهای اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا، ژنوتیپ‌های RVH30، RVH27 و RVH8به‌عنوان پایدارترین ژنوتیپ‌ها انتخاب شدند. از نظر ضریب تشخیص و آماره جنکینز و پرکینز ژنوتیپ‌های RVH27، RVH30 و RVH8 در رتبه مشابهی از نظر پایداری قرار گرفتند. در نتیجه با لحاظ نمودن اکثر آماره‌های پایداری و تجزیه AMMI، پایدارترین ژنوتیپ،‌ هیبرید RVH27 بوده و هیبریدهای RVH30 و DVH2101 در رده‌های بعدی پایداری قرار گرفتند. از نظر سازگاری خصوصی ژنوتیپ RVH6 و NC100 به منطقه توتون‌کاری تیرتاش و ژنوتیپ شماره RVH27 به منطقه رشت سازگاری خصوصی بالایی نشان دادند.

مطالعه تنوع پروتئین‌های ذخیره‌ای دانه در برخی ارقام محلی و تجاری گندم دوروم

فاطمه سورنی نیا؛ عبداله نجفی؛ دانیال کهریزی؛ علی مصطفایی؛ علی اشرف مهرابی

دوره 45، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 385-396

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.39915.2012

چکیده

کاهش تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی درنتیجه به‌کارگیری فرایندهای اصلاحی، منجر به از دست رفتن تعداد زیادی از ژن‌های مفید می‌شود. از این‌رو مطالعه‌ تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی با استفاده از الکتروفورز پروتئین‌های ... بیشتر کاهش تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی درنتیجه به‌کارگیری فرایندهای اصلاحی، منجر به از دست رفتن تعداد زیادی از ژن‌های مفید می‌شود. از این‌رو مطالعه‌ تنوع ژنتیکی گیاهان زراعی با استفاده از الکتروفورز پروتئین‌های ذخیره‌ای دانه میتواند ابزاری سودمند درجهت بررسی خصوصیات آن‌ها از نظر پروتئین‌های ذخیره‌ای و در نتیجه تنوع باشد. در مطالعه حاضر، تنوع پروتئین‌های دانه 25 ژنوتیپ گندم دوروم به‌دست آمده از نواحی مختلف ایران که شامل برخی ارقام محلی و ارقام تجاری هستند با استفاده از روش الکتروفورز SDS-PAGE بررسی شدند. پروتئین‌های ذخیره‌ای ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بعد از استخراج و پس از الکتروفورز، نمره‌دهی و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. صفات محتوای پروتئین دانه، از بذور برداشت شده با استفاده از دستگاه NIR و محتوای گلوتن کل با استفاده از دستگاه گلوتن‌شوی اندازه‌گیری شدند.این مطالعه در سال زراعی 97-1396 در مزرعه و آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه رازی انجام پذیرفت. الکتروفورز منجر به شناسایی 14 نوار چندشکل گردید. تجزیه خوشه‌ای با استفاده از ضرایب جاکارد و به روش UPGMA ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را به 4 گروه تقسیم کرد. نمودار دوبعدی حاصل از تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نیز این 4 گروه را تایید کرد. بر اساس ماتریس تشابه جاکارد کمترین تشابه و بیشترین فاصله ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های شماره 24 (رقم محلی اسلام آباد غرب) با ژنوتیپ‌های شماره 21 (رقم دهدشت)، 22 (رقم محلی خرم‌آباد) ، 23 (رقم دنا) و 25 (رقم محلی خرم آباد) با ضریب تشابه 41/0 به‌دست آمد. از طرفی مقایسه میانگین ژنوتیپ‌ها برای صفات کیفی محتوای پروتئین دانه و گلوتن کل بیشترین میزان این دو صفت را برای ژنوتیپهای شماره 3 (رقم محلی کرمانشاه)، 4 (رقم محلی ایرانی با منشاء نامشخص)، 1 (رقم محلی خرم‌آباد) و 2 (رقم محلی خرم‌آباد) نشان داد و کمترین میزان هردو صفت نیز برای ژنوتیپ شماره 24 (رقم محلی اسلامآباد غرب) به‌دست آمد. ژنوتیپ شماره 18 (رقم محلی اهر) نیز جزو ژنوتیپ‌های با مقادیر بالای گلوتن می‌باشد. با توجه به بررسی ژنوتیپ‌ها با استفاده از تجزیه واریانس صفات کیفی محتوای پروتئین دانه و گلوتن کل و مقایسه میانگین و نیز گروه‌بندی آن‌ها با استفاده از اطلاعات حاصل از الکتروفورز، می‌توان تلاقی بین ژنوتیپ‌های شماره3 (رقم محلی کرمانشاه) ،4 (رقم محلی ایرانی با منشاء ناشناخته)، 1 (رقم محلی خرم‌آباد) و 2 (رقم محلی خرم‌آباد) را به دلیل دارا بودن مقادیر بالای گلوتن و پروتئین با ژنوتیپ شماره 18 (رقم محلی اهر) به دلیل داشتن مقادیر بالای گلوتن و نیز فاصله ژنتیکی قابل قبول با ژنوتیپ‌های ذکر شده را پیشنهاد داد.

بررسی برخی خصوصیات فیزیولوژیک لاین های گندم تریتی پایرم در پاسخ به تنش شوری

فاطمه رازقی جهرمی؛ محمد اسماعیل پور؛ حسین شاهسوند حسنی

دوره 45، شماره 3 ، آذر 1401، ، صفحه 409-420

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.41353.2047

چکیده

شوری خاک اثر نامطلوبی بر تولیدات کشاورزی و در نتیجه امنیت غذایی دارد. تریتیپایرم یک گندم آمفی پلوئید دستساز بشر (2n=6x=42 ، AABBEbEb) است که از تلاقی بین گونه تریتیکوم دوروم (2n=4x=28 ، AABB) با تینوپایرم بسارابیکوم ... بیشتر شوری خاک اثر نامطلوبی بر تولیدات کشاورزی و در نتیجه امنیت غذایی دارد. تریتیپایرم یک گندم آمفی پلوئید دستساز بشر (2n=6x=42 ، AABBEbEb) است که از تلاقی بین گونه تریتیکوم دوروم (2n=4x=28 ، AABB) با تینوپایرم بسارابیکوم (2n=2x=14 ، EbEb) بدست آمده است و میتواند به عنوان یک گیاه با کاربرد دوگانهی علوفهای و دانهای مورد کشت قرار گیرد. در این آزمایش، برخی خصوصیات فیزیولوژیک لاین های اولیه گندم تریتی پایرم در شرایط شوری در قالب کرت‌‌های خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در محیط کشت هیدروپونیک در دانشگاه شهرکرد در سال 1399 مورد ارزیابی قرار گرفت. شوری به عنوان فاکتور اصلی در سه سطح (0، 100 و 200 میلی مولار کلرید سدیم) و ژنوتیپ شامل سه لاین اولیه تریتیپایرم (La/b، Ka/b وSt/b)، نسلهای 4F، 5F، 6F لاین ترکیبی تریتیپایرم اولیه (Cr/b)(Ka/b)، رقم گندم دوروم کرسو و همچنین لاین امید بخش تریتیکاله (45Ma) به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شدند. تیمارهای شوری از مرحله سه برگی به بعد اعمال شد. صفاتی از قبیل غلظت سدیم، پتاسیم، کلسیم، نسبت پتاسیم به سدیم اندام هوایی و ریشه، سطح برگ پرچم، تعداد گلچه بارور در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در واحد آزمایشی اندازهگیری شدند. بر اساس نتایج بدست آمده، بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر کلیه صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری مشاهده شد. در تنش شوری 200 میلی مولار، لاین امید بخش تریتیکاله (45Ma) و لاین تریتیپایرم (Ka/b)(Cr/b)(F6) بیشترین و لاین La/b کمترین سطح برگ پرچم داشتند. همچنین لاین تریتیپایرم (6 (Ka/b)(Cr/b)(Fبالاترین عملکرد بیولوژیک و عملکرد دانه در واحد آزمایشی و کمترین غلظت سدیم در اندام هوایی در تنش شوری 200 میلیمولار را دارا بود. با افزایش شدت تنش شوری، غلظت سدیم در ریشه و اندام هوایی در کلیه ژنوتیپ ها افزایش یافت و متعاقباً صفات سطح برگ پرچم، تعداد گلچهی بارور، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در واحد آزمایشی در ارقام و لاین های مورد مطالعه کاهش یافت. همبستگی منفی و معنی دار بین غلظت سدیم اندام هوایی و ریشه با صفات سطح برگ پرچم، تعداد گلچه بارور و وزن هزار دانه مشاهده شد اما بین عملکرد بیولوژیک و غلظت سدیم ریشه و اندام هوایی همبستگی معنی داری وجود نداشت. بطور میانگین لاینهای مختلف تریتیپایروم نسبت به گندم کرسو و تریتیکاله میزان بیشتری سدیم در ریشه تجمع داده بودند در حالی که غلظت این عنصر در اندام هوایی آن ها کمتر از دو گونه مذکور بود. بنابراین ممکن است یکی از مکانیسم های تحمل شوری در لاین های تریتی پایروم جلوگیری از انتقال یونهای سدیم به بخشهای هوایی باشد.

ارزیابی تنوع ژنتیکی صفات اگرومورفولوژیک در توده‌های فلفل بومی ایران (Capsicum annuum L.)

محسن صالحیان؛ رضا درویش زاده؛ محمود رضازاده باری؛ میترا جباری؛ مرجان جنت دوست

دوره 45، شماره 2 ، شهریور 1401، ، صفحه 157-168

https://doi.org/10.22055/ppd.2022.37868.1988

چکیده

مطالعه تنوع ژنتیکی از گام‌های مهم در طرح‌ریزی برنامه‌های به‌نژادی گیاهان زراعی می‌باشد. طبق نظر محققان متنوع بودن جمعیت تحت گزینش حصول نتایج مطلوب در برنامه‌های به‌نژادی را تضمین می‌کند و در این ... بیشتر مطالعه تنوع ژنتیکی از گام‌های مهم در طرح‌ریزی برنامه‌های به‌نژادی گیاهان زراعی می‌باشد. طبق نظر محققان متنوع بودن جمعیت تحت گزینش حصول نتایج مطلوب در برنامه‌های به‌نژادی را تضمین می‌کند و در این راستا استفاده از ظرفیت توده‌های محلی، پیشبرد اهداف اصلاحی را بسیار کارآمد می‌سازد. لذا هدف از اجرای این پژوهش بررسی صفات اگرومرفولوژیک 30 توده فلفل ایرانی جهت شناسایی پتانسیل به‌نژادی توده‌های بومی و زمینه‌سازی در جهت تولید ارقام هیبرید و استفاده به‌نژادگران بود. آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی در پنج تکرار به‌صورت گلدانی در محل گلخانه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه طی سال 1396-1395 اجرا گردید. نتایج اختلاف آماری معنی‌داری را بین توده‌ها برای کل صفات مورد بررسی نشان داد. بالاترین ضریب تنوع فنوتیپی را وزن تک میوه (36/88) و بالاترین ضریب تنوع ژنوتیپی را نیز وزن تک میوه (63/83) داشت. صفات وزن گوشت میوه و عملکرد میوه (950/0) دارای بالاترین ضریب همبستگی مثبت و معنی‌دار و صفات وزن تک میوه و تعداد میوه (558/0) نیز دارای بالاترین ضریب همبستگی منفی و معنی‌دار بودند. طبق نتایج تجزیه خوشه‌ای توده‌های مورد مطالعه در پنج خوشه تقسیم‌بندی شدند. توده‌های تبریز واقع در خوشه اول و قره‌باغ ارومیه واقع در خوشه چهارم از لحاظ صفت تعداد میوه نسبت به سایر توده‌ها برتری داشتند. توده‌های باش‌قلعه ارومیه، نخجوان ارومیه و کشتیبان ارومیه در یک خوشه قرار گرفتند و نسبت به سایر توده‌های مورد مطالعه از لحاظ اکثر صفات برتری داشته و عملکرد میوه بیشتری داشتند. لذا می‌توان از این توده‌ها به‌عنوان یکی از والدین برتر در تلاقی با سایر توده‌ها جهت ایجاد ترکیبات مطلوب ژنتیکی بهره‌مند شد.

همبستگی عملکرد و صفات کیفی ارقام چغندرقند با شاخص های بیماری ریزومانیا در شرایط آلودگی مزرعه

مسعود احمدی؛ حسن حمیدی؛ جمشید سلطانی ایدلیکی؛ جواد رضایی؛ مژده کاکوئی نژاد

دوره 45، شماره 1 ، خرداد 1401، ، صفحه 15-28

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.32377.1873

چکیده

بیماری ویروسی ریزومانیا از عوامل محدود‌کننده زراعت چغندرقند بوده و عملکرد آن را به شدت کاهش می‌دهد. مهم‌ترین راهکار مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است. به منظور بررسی همبستگی عملکرد و ... بیشتر بیماری ویروسی ریزومانیا از عوامل محدود‌کننده زراعت چغندرقند بوده و عملکرد آن را به شدت کاهش می‌دهد. مهم‌ترین راهکار مقابله با این بیماری استفاده از ارقام مقاوم است. به منظور بررسی همبستگی عملکرد و صفات کیفی ارقام چغندرقند با شاخص‌های بیماری ریزومانیا، آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با استفاده از 12 رقم مختلف چغندرقند در چهار تکرار در مزرعه با آلودگی طبیعی به بیماری ریزومانیا در منطقه تربت جام طی سال‌های 1396 و 1397 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ‌های مختلف چغندرقند از نظر کلیه صفات مورد مطالعه به استثنای میزان سدیم تفاوت معنی‌داری وجود داشت. تجزیه خوشه‌ای عملکرد، کیفیت محصول و هم‌چنین شاخص آلودگی به بیماری ریزومانیا، ارقام مختلف چغندرقند را به سه گروه مقاوم، نیمه مقاوم و حساس دسته‌بندی نمودند. همبستگی بین صفات در شرایط آلودگی طبیعی مزرعه و استفاده از ارقام با مقاومت متفاوت به بیماری ریزومانیا، روند متفاوتی داشت. در ارزیابی کلیه ارقام با سطوح مختلف مقاومت، همبستگی بسیار معنی‌داری بین عملکرد قند خالص با صفات نمره رشد برگ (**88/0=r)، نمره رشد ریشه (**85/0=r)، شدت وقوع بیماری (**84/0-=r) و شاخص آزمون الایزا (**67/0-=r) مشاهده شد. لذا صفات مزبور شاخص‌های مناسبی برای ارزیابی مقاومت ارقام نسبت به بیماری ریزومانیا می‌باشند. علاوه بر این همبستگی بین شاخص آزمون الایزا با شدت وقوع بیماری (**83/0=r)، نمره رشد برگ (**61/0-=r) و نمره رشد ریشه (**67/0-=r) بسیار معنی‌دار بود.

تجزیه پایداری عملکرد ژنوتیپ‌های پیشرفته گندم بهاره تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی

داود داعی الحق قراگوز؛ ورهرام رشیدی؛ سعید اهری زاد؛ فرهاد فرح وش؛ بهرام میر شکاری

دوره 44، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 489-502

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.33143.1889

چکیده

چکیدهبه‌منظور مطالعه تجزیه پایداری عملکرد ژنوتیپ‌های پیشرفته گندم بهاره تحت شرایط تنش کم‌آبی، 28 ژنوتیپ گندم به‌صورت دو آزمایش جداگانه تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی (با قطع آبیاری در مرحله ظهور 50 درصد ... بیشتر چکیدهبه‌منظور مطالعه تجزیه پایداری عملکرد ژنوتیپ‌های پیشرفته گندم بهاره تحت شرایط تنش کم‌آبی، 28 ژنوتیپ گندم به‌صورت دو آزمایش جداگانه تحت شرایط بدون تنش و تنش خشکی (با قطع آبیاری در مرحله ظهور 50 درصد سنبله‌های هر واحد آزمایشی) و طی دو سال زراعی 96-95 و 97-96 در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب داده‌های حاصل از ارزیابی صفات نشان داد که بین ژنوتیپ‌های مورد مطالعه از نظر کلیه صفات در سطح احتمال یک درصد اختلاف معنی‌داری وجود داشت. برهمکنش ژنوتیپ × شرایط آبیاری از نظر صفات عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، ارتفاع بوته و شاخص برداشت در سطح احتمال پنج درصد و برای صفات وزن هزار دانه و بیوماس در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود و نشان داد که ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در شرایط مختلف آبیاری واکنش‌های متفاوتی از نظر این صفات داشتند. نتایج حاصل از آماره‌های واریانس محیطی و ضریب تغییرات محیطی مشابه بود که نشان دهنده وجود یک جنبه مشترک بین آن‌هاست. بر اساس این آماره‌ها ژنوتیپ‌های کریم، قابوس، زاگرس، آفتاب، URBWYT-94-3، URBWYT-94-9، URBWYT-94-7 و URBWYT-94-2، بر مبنای آماره پایداری اکووالانس ریک ژنوتیپ‌های مروارید، گنبد، آرتا، روشن، ERWYT-94-8 و URBWYT-94-10، آماره میانگین رتبه ژنوتیپ‌های دریا، آفتاب، ERWYT-94-7، URBWYT-94-10، URBWYT-94-2 و URBWYT-94-4 و آماره انحراف معیار رتبه ژنوتیپ‌های مروارید، گنبد، سوپر هد، آرتا، روشن و URBWYT-94-10 به‌عنوان ژنوتیپ‌های پایدار شناسایی شدند. ژنوتیپ‌های URBWYT-94-10، روشن، ERWYT-94-8 و ERWYT-94-7 نیز از نظر آماره غیر پارامتری کتاتا به‌عنوان ژنوتیپ‌های پایدار و پر محصول شناسایی شدند. با در نظر گرفتن میانگین عملکرد ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در چهار محیط، در مجموع ژنوتیپ‌های کریم، آفتاب، روشن، URBWYT-94-7، URBWYT-94-9، URBWYT-94-10 و URBWYT-94-2 جزو ژنوتیپ‌های پایدار و پر محصول شناسایی شدند.

تخمین ارزش اصلاحی صفات پومولوژیک انگور بر اساس نشانگر مولکولی REMAP

میترا رازی؛ رضا درویش زاده؛ حامد دولتی بانه؛ محمداسماعیل امیری؛ پدرو مارتینز گومز

دوره 44، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 515-530

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.34003.1925

چکیده

چکیدهیکی از مهم‌ترین اهداف به‌نژادی انگور دستیابی به ارقام بی‌دانه با حبه‌های درشت و طعم و مزه مطلوب است. در برنامه‌های به‌نژادی اطلاع از نحوه عمل و میزان اثر ژن‌ها مهم می‌باشد چرا که دانش در این ... بیشتر چکیدهیکی از مهم‌ترین اهداف به‌نژادی انگور دستیابی به ارقام بی‌دانه با حبه‌های درشت و طعم و مزه مطلوب است. در برنامه‌های به‌نژادی اطلاع از نحوه عمل و میزان اثر ژن‌ها مهم می‌باشد چرا که دانش در این زمینه به به‌نژادگران در انتخاب ارقام با صفات مطلوبِ بازارپسند و ارقام با عملکردِ بهتر کمک اساسی می‌نماید. در این پژوهش، ارزشِ اصلاحی برای چهارده صفت شامل: مواد جامد محلول، pH، اسیدیته، وزن حبه، وزن گوشت حبه، وزن تک بذر، تعداد بذر، حجم آب میوه، عرض خوشه، طول خوشه، وزن خوشه، درصد جوانه‌زنی دانه گرده، درصد تشکیل میوه در شرایط گرده‌افشانی آزاد و گرده‌افشانی کنترل شده در 45 رقم انگور آذربایجان غربی با استفاده از بهترین پیش‌بینی نااُریب خطی (BLUP) برآورد شد. ارزیابی‌های فنوتیپی در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی (ایستگاه تحقیقات دکتر نخجوانی (کهریز)) و ارزیابی‌های ژنوتیپی در پژوهشکده زیست‌فناوری دانشگاه ارومیه در سال 1395 انجام گرفت. با در نظر گرفتن مجموع ارزش‌های اصلاحی صفات مورد مطالعه، ارقام آق‌شانی، طائِفی، قزل اوزوم، لعل‌قرمز، تَبَرزه قرمز، گرمیان، ریش بابا قرمز و قره‌شانی بالاترین رتبه را داشتند. در بین ارقام بی‌دانه مورد مطالعه؛ رقم رجین از لحاظ وزن تک بذر و رقم کشمشی سفید از لحاظ تعداد بذر دارای بالاترین میزان ارزش اصلاحی بودند و به نظر می‌رسد که این ارقام بی‌دانه بالاترین توان انتقال صفات وزن تک بذر و تعداد بذر را به نسل بعد دارند. در بین ارقام دانه‌دار رقم شیرازی از لحاظ وزن تک بذر و رقم قره‌شانی از لحاظ تعداد بذر دارای بالاترین میزان ارزش اصلاحی بودند. ارقام گرمیان، ریش بابا قرمز، کشمشی قرمز، تبرزه قرمز، آق‌شانی و شیرازی برای صفات جوانه‌زنی دانه‌گرده، درصد تشکیل میوه در شرایط گرده‌افشانی آزاد و کنترل‌شده ارزش اصلاحی مثبت و بالا نشان دادند. ارقام سرقوله، گزندایی و قزل اوزوم با داشتن ارزش اصلاحی بالا و مثبت برای صفات وزن حبه و وزن گوشت میوه می‌توانند به‌عنوان والد مناسب برای اصلاح این صفات در برنامه‌های تلاقی استفاده شوند چرا که بهتر می‌توانند خصوصیات خود را به نتاج منتقل نمایند. ارقام لعل قرمز، ریش بابا قرمز و تبرزه قرمز نیز برای سه صفت طول خوشه، عرض خوشه و وزن خوشه دارای ارزش اصلاحی مثبت و بالا بودند و بنابراین می‌توانند به‌عنوان والد مطلوب برای اصلاح این صفات در برنامه‌های به‌نژادی انگور معرفی شوند.

واکنش ارقام مختلف گوجه‌فرنگی در جایگزینی سموم شیمیایی کنترل‌کننده کرم میوه‌خوار (Helicoverpa armigera Hubner) به‌وسیله برخی ترکیبات درون‌زاد گیاهی

زهرا قالبی؛ محمد مدرسی؛ فریبا سهرابی؛ داریوش صابری؛ محمد هدایت

دوره 44، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 531-544

https://doi.org/10.22055/ppd.2021.34980.1940

چکیده

چکیدهپژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع رقم و امکان جایگزینی سموم شیمیایی کنترل‌کننده آفت کرم میوهخوار گوجه‌فرنگی بوسیله برخی ترکیبات درون زاد گیاهی در جهت بهبود صفات گیاهی و کاهش خسارت این آفت ... بیشتر چکیدهپژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر نوع رقم و امکان جایگزینی سموم شیمیایی کنترل‌کننده آفت کرم میوهخوار گوجه‌فرنگی بوسیله برخی ترکیبات درون زاد گیاهی در جهت بهبود صفات گیاهی و کاهش خسارت این آفت به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه خلیج فارس انجام گرفت. با کاربرد 9 ترکیب مصرفی شامل اسید سالیسیلیک (5/0 و 5/1 میلی‌مولار)، اسید جاسمونیک (50 و 100 میکرومولار) و آفت‌کش‌های آبامکتین (750 و 1500 میلی‌گرم بر لیتر) و کلروپایریفوس (1250 و 2500 میلیگرم بر لیتر) و شاهد روی 5 رقم (PA-136، PA-162، PA-135، PA-688 و PA-483)، صفات عملکرد، وزن تک میوه، تعداد میوه در خوشه، ارتفاع بوته و شاخص کلروفیل، تعداد روز تا گلدهی و تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، TA، TSS، اسیداسکوربیک (ویتأمین ث)، درصد خسارت برگ و درصد خسارت میوه ارزیابی شد. تنوع معنی‌داری در بین ارقام مشاهده شد. بیشترین عملکرد مربوط به رقم 136PA- با کاربرد هر دو سطح کلروپایریفوس و سطح دوم جاسمونیک اسید، رقم 162-PA در سطح اول آبامکتین و سطح دوم سالیسیلیک اسید و ارقام 135-PA و 688-PA در سطح دوم کلروپایریفوس بود. کاهش خسارت آفت روی برگ و میوه در کاربرد سالیسیلیک اسید و جاسمونیک اسید، مطلوب و در مواردی معادل استفاده از سموم شیمیایی بود. بالاترین همبستگی معنیدار مثبت صفات با عملکرد، مربوط به وزن تک میوه (**48/0 r=) و بیشترین همبستگی معنیدار منفی مربوط به تعداد روز تا گل‌دهی (**52/0-r=) بود. در رگرسیون گام به گام عملکرد تک بوته به‌عنوان متغیر وابسته، تعداد روز تا گلدهی، وزن تک میوه و درصد خسارت برگ به‌عنوان صفات تأثیر گذار وارد مدل رگرسیونی شدند که مجموعا 49 درصد از تغییرات را توجیه نمود. بیشترین اثر مثبت و مستقیم را وزن تک میوه (42/0) و بیشترین اثر غیر‌مستقیم نیز مربوط به همین صفت از طریق تعداد روز تا گلدهی بر عملکرد تک بوته (047/0-) بود. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، چهار مؤلفه اصلی انتخاب شد که مجموعا 5/62 درصد تنوع فنوتیپی را توجیه نمود. نتایج حاصله ممکن است بتوان در طراحی برنامه‌های به‌نژادی برای بهبود صفات گیاهی و مدیریت تلفیقی کرم میوه‌خوار گوجه‌فرنگی استفاده نمود.

مطالعه ترکیب‌پذیری صفات عملکرد و اجزای آن در لاین‌های S7 ذرت

مهدی رحیمی

دوره 44، شماره 4 ، دی 1400، ، صفحه 613-623

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.33870.1916

چکیده

چکیدهبه منظور مطالعه صفت‌های عملکردی ذرت، دورگ‌های حاصل از پنج لاین s7 ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان در طی سال زراعی 97-1396 در قالب یک طرح نیمه دای‌آلل بر پایه ... بیشتر چکیدهبه منظور مطالعه صفت‌های عملکردی ذرت، دورگ‌های حاصل از پنج لاین s7 ذرت در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناوری پیشرفته، کرمان در طی سال زراعی 97-1396 در قالب یک طرح نیمه دای‌آلل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس دی‌آلل به روش چهارم گریفینگ، معنی‌داری واریانس ترکیب‌پذیری عمومی و خصوصی صفات تعداد دانه در بلال، طول بلال، تعداد دانه در ردیف، وزن صد دانه و عملکرد دانه را در سطح یک درصد نشان داد که نشان از نقش اثرات افزایشی و غیرافزایشی در کنترل این صفت‌ها داشت. هم‌چنین با توجه به معنی‌دار نبودن واریانس ترکیب‌پذیری عمومی و معنی‌داری واریانس ترکیب‌پذیری خصوصی به‌علاوه پایین بودن نسبت نسبت ژنتیکی برای صفت‌های تعداد بلال و تعداد ردیف دانه نقش اثرات غیرافزایشی در کنترل این صفت‌ها مشخص گردید. لاین Line14 ترکیب‌پذیری عمومی مثبت و معنی‌داری برای صفت عملکرد دانه و اکثر صفت‌های مرتبط با آن نشان داد که از این لاین برای بهبود عملکرد و افزایش آن می‌توان در برنامه‌های به‌نژادی استفاده نمود. علاوه بر آن، تلاقی‌های P1×P2 (با عملکرد 718 گرم در مترمربع) و P3×P5 (با عملکرد 728 گرم در مترمربع) به‌عنوان بهترین دورگ‌ها برای بهبود و افزایش عملکرد دانه ذرت معرفی شدند، زیرا ترکیب‌پذیری خصوصی مثبت و معنی‌داری برای عملکرد دانه و اکثر صفت‌های مرتبط با آن را نشان دادند.

ارزیابی سازگاری و پایداری لاین‌های جهش‌یافته کلزای زمستانه در مناطق سرد و نیمه سردسیر ایران به روش GGE بای پلات

مهرزاد احمدی؛ منصور امیدی؛ بهرام علیزاده؛ علی اکبر شاه نجات بوشهری

دوره 44، شماره 3 ، آذر 1400، ، صفحه 345-347

https://doi.org/10.22055/ppd.2021.33627.1912

چکیده

چکیدهاین پژوهش به منظور بررسی پایداری و سازگاری عملکرد دانه و شناسایی ژنوتیپ‌های پرمحصول کلزا در ایستگاه‌های تحقیقاتی مناطق سرد و نیمه سردسیر شامل کرج، زرقان، اصفهان و کرمانشاه انجام گرفت. در این بررسی ... بیشتر چکیدهاین پژوهش به منظور بررسی پایداری و سازگاری عملکرد دانه و شناسایی ژنوتیپ‌های پرمحصول کلزا در ایستگاه‌های تحقیقاتی مناطق سرد و نیمه سردسیر شامل کرج، زرقان، اصفهان و کرمانشاه انجام گرفت. در این بررسی تعداد 16 لاین جهش‌یافته کلزا به همراه والدین آن‌ها و سه رقم تجاری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار طی دو سال زراعی (1396-1394) در کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه مرکب (دو سال و چهار مکان) نشان داد که اثرات ساده سال و ژنوتیپ، اثر متقابل سال در مکان، ژنوتیپ در مکان و اثر متقابل سال در مکان در ژنوتیپ برای عملکرد دانه از نظر آماری معنی‌دار بود. بیشترین وکمترین عملکرد دانه به‌ترتیب مربوط به کرمانشاه با 4016 کیلوگرم در هکتار و زرقان با 2886 کیلوگرم در هکتار بوده و لاین T-900-4 با متوسط عملکرد دانه 3840 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را در بین ارقام و لاین‌ها مورد بررسی داشت. برای مطالعه اثر متقابل ژنوتیپ در محیط از روش GGE بای پلات استفاده شد. بر اساس نمودار چند ضلعی مربوط به ژنوتیپ‌ها، لاین‌های، Z-800-6، Z-900-7، Okapi و Z-800-3 به ترتیب در کرج، زرقان، کرمانشاه و اصفهان بیشترین عملکرد را تولید نمودند. هم‌چنین براساس نمودار ژنوتیپ ایده‌آل فرضی و نمودار بای پلات ژنوتیپ‌ها و محیط‌ها، لاین‌Z-900-7 باتوجه به معیار پایداری در روش GGE و مقایسه رتبه‌بندی عملکرد دانه، پایداری مطلوب‌تری را نشان داد و به‌عنوان ژنوتیپ برتر از لحاظ تولید دانه و نیز پایداری عملکرد شناسایی شد.

The Dose Response and Mutation Induction by Gamma Ray in Vicia Faba Cv. Saraziri

Mohammad Reza Siahpoosh؛ Bahare Tahmasebi؛ Daryoosh Nabati Ahmadi؛ Masoud Rahimi

دوره 43، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 517-526

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.31265.1831

چکیده

ABSTRACTIntroduction:Sufficient genetic variation is an essential source for having a successful breeding program. Mutation is known to be a high throughput technique to induce genetic variation in plants. Irradiation is the most common method of inducing mutations in plants mutation breeding programs leading to the production of mutants with superior genotypes. ... بیشتر ABSTRACTIntroduction:Sufficient genetic variation is an essential source for having a successful breeding program. Mutation is known to be a high throughput technique to induce genetic variation in plants. Irradiation is the most common method of inducing mutations in plants mutation breeding programs leading to the production of mutants with superior genotypes. Faba bean is a crop whose diversity needs to be improved for breeding programs in Iran. Unfortunately, few researches have been carried out on mutagenesis of faba bean.Materials and Methods:In the present study, the dose response and effects of gamma irradiation have been investigated by exposing the seeds of Vicia fabacv. Saraziri to doses of 25, 35, 45, 55, 100, and 120 Gray (Gy) in the Lab at the college of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz in 2013 to 2015. The implementation of the research was under the guidance and in cooperation with the Atomic Energy Organization of Iran. The experiments were assigned as a completed block design with four replications in both laboratory and the field.Results and Discussion:The results of the analysis of the variance indicated that there was no significant difference in germination trait of M0 generation in the seeds at various gamma irradiation doses whereas, germination rate, seedling length, and weight were significantly altered at varied doses (P≤0.05), and further responses of these traits decreased as the dosage increased. Moreover, increasing the irradiation doses caused a delay in flowering, pod setting, and pod ripening period in M2 generation. A linear regression between different characters and gamma doses was detected. Lethal dose, 50% (LD50) for fertility and seed setting, was detected as between 60-65 Gy based on reproductive traits. The principal component analysis revealed information that the first two components within the traits at the different doses were accounted for approximately 71% of the total variance. Using the biplot diagram of the first two components, 320 mutant plants appeared and the superior one within plants was identified as compared to control.Conclusion: This research is reported the optimum dose of gamma irradiation of 50 to 55 Gy to exert mutation induction in Vicia Faba based on the LD50 of vegetative and reproductive phases. The findings of the current work acquired several promising mutants that might be used as beneficial sources to develop new faba bean cultivars.

تأثیر سطوح مختلف کود محرک رشد حاوی عصاره جلبک و وزن بنه مادری بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی و مواد مؤثره زعفران

سکینه خندان ده ارباب؛ محمد حسین امینی فرد؛ حمید رضا فلاحی؛ حامد کاوه

دوره 43، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 213-226

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.26492.1630

چکیده

چکیدهبه ‌منظور بررسی تأثیر کود محرک رشد و وزن بنه مادری بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی و محتوای مواد مؤثره زعفران sativus L.)(Crocusآزمایشی در سال زراعی 96- 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به‌صورت ... بیشتر چکیدهبه ‌منظور بررسی تأثیر کود محرک رشد و وزن بنه مادری بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی و محتوای مواد مؤثره زعفران sativus L.)(Crocusآزمایشی در سال زراعی 96- 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل کود محرک رشد حاوی 16 درصد عصاره جلبک با مقادیر صفر، 15 و 30 لیتر در هکتار به‌صورت غوطه‌وری بنه و مصرف در آب آبیاری) و وزن بنه مادری (4- 1/0، 8- 1/4 و12- 1/8 گرم) بودند.کاربرد کود زیستی اثر معنی‌داری بر عملکرد گلبرگ، مقدار کاروتنوئید و فعالیت آنتی‌اکسیدانی گلبرگ (محتوای آنتی‌اکسیدان کل و آنتوسیانین) و مواد مؤثره کلاله (پیکروکروسین، سافرانال و کروسین) داشت. بیشترین مقدار عملکرد گلبرگ (027/0 گرم در بوته)، محتوای کاروتنوئید (83/1 میلی‌گرم در گرم وزن تر)، آنتوسیانین (49/24 میلی‌گرم در صد گرم)، آنتی‌اکسیدانت (80/29 درصد)، سافرانال، کروسینو پیکروکروسین از تیمار مصرف 30 لیتر در هکتار کود زیستی به‌دست‌آمد؛ اما در بیشتر صفات تفاوت معنی‌داری بین دو سطح 15 و 30 لیتر در هکتار کود محرک زیستی مشاهده نشد. کمترین مقادیر عملکرد گلبرگ خشک (023/0 گرم در بوته)، کارتنوئید (04/1 میلی‌گرم در گرم وزن تر)، آنتوسیانین (29/22 میلی‌گرم در صد گرم)، آنتی‌اکسیدانت (54/25 درصد)، سافرانال، کروسین و پیکروکروسین نیز از تیمار شاهد به‌دست‌آمد. وزن بنه مادری بر فعالیت آنتی‌اکسیدانی، مقدار آنتوسیانین و کاروتنوئید گلبرگ و میزان سافرانال کلاله تأثیر معنی‌داری داشت و با افزایش وزن بنه، مقدار این صفات افزایش پیدا کرد. اثر متقابل کود محرک زیستی و وزن بنه مادری بر صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود. در مجموع، مصرف کود محرک زیستیِ تکامین آلگا و همچنین کاربرد بنه‌های مادری با وزن 12-1/8 گرم به بهبود خصوصیات کیفی زعفران منجر شد.

بررسی بیان ژن‌های پینن‌سنتاز و لینالول‌سنتاز در پاسخ به تیمار جیبرلیک اسید در گیاه بومادران (Achillea millefolium L.)

امید پور عسکری؛ داریوش نباتی احمدی؛ خسرو مهدی خانلو؛ لیلا نژاد صادقی

دوره 43، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 13-24

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.27042.1652

چکیده

چکیدهاخیراً توجه روزافزونی به گیاهان دارویی و متابولیت‌های ثانویه می‌شود. بومادران (Achillea millefolium L.) یک گیاه دارویی است که دارای ترکیبات مهمی از جمله پینن و لینالول می‌باشد. این دو ترکیب به سبب اهمیت بالایی ... بیشتر چکیدهاخیراً توجه روزافزونی به گیاهان دارویی و متابولیت‌های ثانویه می‌شود. بومادران (Achillea millefolium L.) یک گیاه دارویی است که دارای ترکیبات مهمی از جمله پینن و لینالول می‌باشد. این دو ترکیب به سبب اهمیت بالایی که دارند، زمینه‌ساز توجه محققان به خود شدند. در این تحقیق میزان بیان رونوشت دو ژن کدکننده پینن‌سینتاز و لینالول‌سینتاز را که در انتهای مسیر مونوترپنی MEP قرار دارند و سبب تولید پینن و لینالول می‌شوند، با اعمال برون‌زاد تیمار جیبرلیک‌اسید (GA3( با سه سطح غلظتی (صفر، 25، 50 میلی‌گرم) در زمان‌های مختلف نمونه‌برداری (24، 48 و 72 ساعت پس از اعمال تیمار)، سال 1396-1395 در گلخانه دانشکده کشاورزی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج واکنش زنجیره پلیمرزدر زمان واقعی نشان دادکه بیشترین میزان رونوشت در اعمال تیمار جیبرلیک اسید با غلظت 25 میلی‌گرم و زمان نمونه‌برداری 48 ساعت پس از اعمال تیمار، مربوط به ژن پینن‌سینتاز بود. در بیشتر نمونه‌ها، با افزایش میزان رونوشت پینن‌سینتاز، میزان رونوشت لینالول‌سینتاز کاهش می‌یافت. شواهد حاکی از آن‌ است که، کاربرد برون‌زاد جیبرلیک‌اسید، باعث ایجاد فرآیند مولکولی شده که منتج به پاسخ‌دهی گیاه با تغییر بیان ژن‌های کد‌کننده پینن‌سنتاز و لینالول‌سینتاز می شود.

ارزیابی روابط صفات، عملکرد و ویژگی‌های زراعی لاین‌های امیدبخش برنج

الناز خلیل خلیلی؛ غفار کیانی؛ سید کمال کاظمی تبار

دوره 43، شماره 1 ، خرداد 1399، ، صفحه 107-116

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.26920.1643

چکیده

چکیدهبه منظور ارزیابی مهم‌ترین ویژگی‌های زراعی مؤثر بر عملکرد در سال 1396، آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. ژنوتیپ‌ها ... بیشتر چکیدهبه منظور ارزیابی مهم‌ترین ویژگی‌های زراعی مؤثر بر عملکرد در سال 1396، آزمایشی در مزرعه پژوهشی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. ژنوتیپ‌ها شامل 30 لاین امیدبخش برنج بود. در این بررسی 10 صفت از جمله ارتفاع بوته، طول خوشه، تعداد پنجه، تعداد کل ‌دانه، تعداد دانه ‌پر، طول دانه، قطر دانه، نسبت طول به عرض دانه، وزن هزاردانه و عملکرد مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه همبستگی نشان داد که همبستگی مثبت و معنی‌داری بین عملکرد با تعداد پنجه، دانه‌ پر و وزن هزاردانه وجود دارد. نتایج به‌دست‌آمده از تجزیه علیت نشان داد که تعداد دانه پر بالاترین اثر مستقیم (67/0) و بعد از آن، صفات تعداد پنجه (59/0) و قطر دانه (47/0) بیشترین اثر را بر عملکرد دارد. بنابراین بر اساس نتایج به‌دست‌آمده از این تحقیق، صفات تعداد پنجه، تعداد دانه پر به‌عنوان شاخص انتخاب بر بهبود عملکرد برنج شناسایی شدند. نتایج تجزیه خوشه‌ای لاین‌های مورد مطالعه نیز در 4 گروه مختلف قرار گرفتند، که ارقام موجود در کلاستر دوم و سوم علاوه‌بر متوسط عملکرد بالاتر، از ارتفاع کمتر، تعداد پنجه و تعداد دانه پر بیشتری برخوردار بودند. در این تحقیق لاین‌های 8، 13، 14، 15 و 28 برترین لاین‌ها از نظر عملکرد و سایر ویژگی‌های زراعی بودند.

ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های برتر زیره سبز ایران (Cuminum cyminum L.) با استفاده از شاخص‌های تحمل به خشکی

مریم درانی نژاد؛ سونیا عقیقی؛ قاسم محمدی نژاد

دوره 42، شماره 2 ، تیر 1398، ، صفحه 227-238

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.24247.1539

چکیده

چکیدهزیره سبز (Cuminum cyminum L.) از مهم‌ترین گیاهان دارویی و ادویه‌ای، با داشتن دوره رشد کوتاه و نیاز آبی پایین، مناسب کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران می‌باشد. به ‌منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های ... بیشتر چکیدهزیره سبز (Cuminum cyminum L.) از مهم‌ترین گیاهان دارویی و ادویه‌ای، با داشتن دوره رشد کوتاه و نیاز آبی پایین، مناسب کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران می‌باشد. به ‌منظور ارزیابی تحمل به خشکی ژنوتیپ‌های برتر زیره سبز ایران، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال زراعی 1396-1395 انجام شد. در این آزمایش 15 ژنوتیپ برتر زیره سبز در شرایط نرمال و تنش رطوبتی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بررسی شدند. تنش خشکی به‌صورت قطع آبیاری در اوایل مرحله گلدهی اعمال شد. بر اساس عملکرد دانه در شرایط تنش و بدون تنش، شاخص‌های تحمل به خشکی شامل شاخص تحمل (TOL)، میانگین تولید (MP)، میانگین هندسی تولید (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص عملکرد (YI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) محاسبه شدند. نتایج تجزیه همبستگی عملکرد دانه در شرایط نرمال و تنش رطوبتی با شاخص‌های محاسبه‌شده نشان داد شاخص‌های MP، GMP و STI مناسب‌ترین شاخص‌ها برای شناسایی ژنوتیپ‌های متحمل به تنش خشکی می‌باشند. تجزیه به مؤلفه‌های اصلی ژنوتیپ‌های شماره 7، 12، 8 و 13 را به‌عنوان متحمل‌ترین ژنوتیپ‌ها و ژنوتیپ‌های 6، 9، 10 و 14 را به‌عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها معرفی کرد. همچنین براساس STS محاسبه‌شده برای هر ژنوتیپ، مشخص گردید ژنوتیپ‌های شماره 7، 4، 12، 8 و 13 جزو ژنوتیپ‌های متحمل و ژنوتیپ‌های 14، 10، 6، 9 و 2 به‌عنوان حساس‌ترین ژنوتیپ‌ها شناسایی شدند. بنابراین می‌توان ژنوتیپ‌های شماره 7، 4، 12، 8 و 13 را برای ایجاد یک جامعه اصلاح‌شده ژنتیکی پیشنهاد داد.

مطالعه ضرایب همبستگی صفت‌های زراعی و تجزیه علیت عملکرد دانه در چاودار

خدیجه نایبی آق‌بلاغ؛ ناصر صباغ نیا؛ مختار پسندی صومعه‌سفلی؛ محسن جانمحمدی

دوره 42، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 31-46

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.22523.1486

چکیده

چاودار (Secale cereale L.) یکی از گرامینه‌های مهم و با ارزش است که برای تولید نان یا مصرف علوفه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به ‌منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه و اجزاء عملکرد، 64 ژنوتیپ مختلف چاودار در آزمایش ... بیشتر چاودار (Secale cereale L.) یکی از گرامینه‌های مهم و با ارزش است که برای تولید نان یا مصرف علوفه مورد استفاده قرار می‌گیرد. به ‌منظور بررسی روابط بین عملکرد دانه و اجزاء عملکرد، 64 ژنوتیپ مختلف چاودار در آزمایش لاتیس ساده با دو تکرار در سال 1395 در منطقه مراغه مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه همبستگی نشان داد که عملکرد دانه با صفت‌های وزن سنبله، وزن دانه سنبله، شاخص برداشت سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی‌دار داشت. با استفاده از تجزیه رگرسیونی گام‌به‌گام سهم هر یک از صفت‌هایی که بیشترین تأثیر را در عملکرد دانه داشتند مشخص گردید صفت‌های وزن دانه سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح به مدل رگرسیونی عملکرد دانه واردشده و 75 درصد از تنوع موجود بین ژنوتیپ‌ها را تبیین کردند. بر اساس تجزیه علیت نیز دو صفت مذکور به‌ترتیب با ضرایب 71/0 و 60/0 بیشترین تأثیر مستقیم را روی عملکرد دانه داشتند. از طرف دیگر وزن سنبله بیشترین تأثیر مستقیم و غیرمستقیم را (از طریق افزایش وزن دانه سنبله) بر افزایش عملکرد دانه داشت. به‌طورکلی از این مطالعه مشخص شد که دو صفت وزن دانه سنبله و تعداد سنبله در واحد سطح در اولویت اول و صفت‌های مرتبط با ویژگی‌های سنبله، وزن هزار دانه، قطر ساقه، شاخص برداشت، طول ریشک و ارتفاع گیاه در الویت بعدی بر افزایش عملکرد دانه مؤثر می‌باشند و می‌توان از آن‌ها به‌عنوان شاخص‌هایی برای انتخاب در جهت بهبود عملکرد دانه استفاده نمود.

برآورد ترکیب‌پذیری و هتروزیس برای صفات آگرومورفولوژیک سیب‌زمینی (Solanum tuberosum L.) با استفاده از تجزیه لاین × تستر

مینا مقدس‌زاده؛ رسول اصغری زکریا؛ داود حسن پناه؛ ناصر زارع

دوره 42، شماره 1 ، فروردین 1398، ، صفحه 63-76

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.23241.1512

چکیده

به‌ منظور مطالعه ترکیب‌پذیری و هتروزیس عملکرد غده و تعدادی از صفات زراعیدر سیب‌زمینی، شش هیبرید حاصل از تلاقی سه لاین با دو تستر به همراه والدین به روش لاین ×تستر (2× 3) و در قالب طرح بلوک‌های ... بیشتر به‌ منظور مطالعه ترکیب‌پذیری و هتروزیس عملکرد غده و تعدادی از صفات زراعیدر سیب‌زمینی، شش هیبرید حاصل از تلاقی سه لاین با دو تستر به همراه والدین به روش لاین ×تستر (2× 3) و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393-1394 در مرکز تحقیقات کشاورزی اردبیل مورد ارزیابی قرار گرفتند. اختلافمعنی‌داربین ژنوتیپ‌ها از لحاظ کلیه صفات مورد مطالعه امکان تجزیه‌ و تحلیل ژنتیکیبرمبنایروش لاین ×تستر میسر کرد. بر اساس نتایج ترکیب‌پذیری عمومی لا ین‌ها و تسترها،لاین L1 (Caeser) دارای ترکیب‌پذیری عمومی مثبت و معنی‌دار برای عملکرد غده، وزن و تعداد غده در بوته، تعداد ساقه اصلی و ارتفاع بوته بود. همچنین تستر T1(Luca) دارای ترکیب‌پذیری عمومی مثبت و معنی‌دار برای عملکرد غده، وزن و تعداد غده در بوته و درصد ماده خشک غده بود. بنابراین، از این لاین و تستر می‌توان به‌عنوان والدین در برنامه‌های اصلاحی بهره گرفت. هیبریدهای (T1 × L3) (Satina × Luca) و (T2× L1) (Caeser × Savalan) از نظر صفات عملکرد غده،وزن و تعداد غده در بوته دارای ترکیب‌پذیری خصوصی مثبت و معنی‌دار بودند. نسبت واریانس ترکیب‌پذیریعمومیبه واریانسترکیب‌پذیری خصوصی و ضریب بیکر برایتمامصفات مورد مطالعه کمتر از یک بود که این امر حاکیاز نقش مؤثرتراثر غیرافزایشی ژن‌هادرکنترل ژنتیکی صفات مورد بررسی دارد. وراثت‌پذیری عمومی بالا و وراثت‌پذیری خصوصی نسبتاً پایین برای صفات مختلف مشاهده شد. بیشترین میزان هتروزیس برای صفت عملکرد غده متعلق به هیبرید (T1× L3) (Satina × Luca) بود.

تأثیر سطوح مختلف پلوییدی بر قابلیت باروری دانه‌گرده، جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری گیاهچه تولیدی بادمجان

حامد کاوه؛ سید حسین نعمتی

دوره 41، شماره 2 ، شهریور 1397، ، صفحه 1-12

https://doi.org/10.22055/ppd.2018.18116.1350

چکیده

به منظور بررسی اثر اتوتتراپلوییدی در گیاه بادمجان (Solanum melongenaL.)، بر قابلیت باروری، تعداد روز تا تشکیل میوه، سرعت و درصد جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری؛ آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی برروی چهار رقم کشتزار، ... بیشتر به منظور بررسی اثر اتوتتراپلوییدی در گیاه بادمجان (Solanum melongenaL.)، بر قابلیت باروری، تعداد روز تا تشکیل میوه، سرعت و درصد جوانه‌زنی بذر و نشاپذیری؛ آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی برروی چهار رقم کشتزار، یلدا، چاه‌بلند و پاسارگاد انجام گرفت. در آزمایشی جداگانه و در سه تکرار اندازه‌گیری درصد و سرعت جوانه‌زنی در هر رقم و سطح پلوییدی انجام گرفت. بذور تتراپلویید از گیاهان اتوتتراپلویید که با تیمار کلشیسین به‌دست آمده ‌بودند، تهیه شدند. برای مقایسه صفات بین سطوح مختلف پلوییدی موجود، بذرها در شرایط گلخانه‌ای در تخته پرورش نشا، کشت‌شده و درصد و سرعت ظهور گیاهچه محاسبه گردید. با گذر از دوره دانهالی، نشاها به گلخانه با بستر خاکی منتقل شدند. از زمان کشت بذرها در جعبه کاشت، سرعت نمو مراحل مختلف نونهالی (دو برگی شدن، چهار برگی شدن)، اندازه‌گیری شد. تعداد روز تا تشکیل میوه، خصوصیات بذر و دانهال و سرعت نمو در مراحل دانهالی به‌طور معنی‌داری در سطح احتمال 5 درصد تحت تأثیر تغییرات ‌القا‌شده در تعداد دسته‌جات کروموزومی ‌بودند. رنگ‌آمیزی دانه‌های گرده با استوکارمن به منظور تعیین درصد باروری آن‌ها نشان‌داد که با افزایش سطح پلوییدی، قابلیت باروری دانه‌های گرده در سطح احتمال 5 درصد افزایش می‌یابد. در تلاش برای تولید گیاهان تری‌پلویید، هیچ یک از تلاقی‌های انجام‌شده بین دو فرم دیپلویید و تتراپلویید موفقیت‌آمیز نبوده و میوه‌ای تشکیل نگردید.تتراپلویید، سرعت نمو، کلشیسین

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

موضوعات = B: اصلاح نباتات

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده