مژگان صادقی؛ سجاد رحیمی مقدم؛ اسماعیل محمدی احمدمحمودی؛ خسرو عزیزی
چکیده
کلزا به دلیل داشتن روغن خوراکی با کیفیت، جایگاه ویژهای در تولید روغن مورد نیاز کشور دارد. با این حال مشکلات مربوط به تخصیص آب در اواخر دوره رشد کلزای پاییزه به محصولات بهاره، یکی از موانع تولید بهینه ...
بیشتر
کلزا به دلیل داشتن روغن خوراکی با کیفیت، جایگاه ویژهای در تولید روغن مورد نیاز کشور دارد. با این حال مشکلات مربوط به تخصیص آب در اواخر دوره رشد کلزای پاییزه به محصولات بهاره، یکی از موانع تولید بهینه این محصول در کشور شده است. بنابراین این تحقیق با هدف شناسایی مناسبترین رقم و بهترین مرحله رشدی کلزا برای قطع آبیاری در سطح چهار شهرستان خرمآباد، پلدختر، کوهدشت و الشتر استان لرستان انجام شد. این پژوهش به صورت آزمایش بلندمدت شبیهسازی و با بهکارگیری مدل شبیهسازی APSIM-canola در دانشکده کشاورزی دانشگاه لرستان صورت پذیرفت. به این منظور در گام اول مدل مورد استفاده با استفاده از دو سری داده مستقل مورد ارزیابی قرار گرفت. ارقام مورد بررسی در این پژوهش شامل رقمهای Hyola308، Hyola401 و RGS003 بود و تیمارهای آبی شامل آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله گلدهی، قطع آبیاری در مرحله غلافدهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه بودند. پس از اعمال تیمارهای پژوهش، عملکرد دانه و ماده خشک کلزا مورد بررسی و تحلیل قرار گرفتند. ارزیابی مدل نشان داد که این مدل با مقدار خطای برآورد 18 درصد توانایی شبیهسازی عملکرد دانه کلزای پاییزه را دارد. نتایج شبیهسازیها نشان داد که عملکرد دانه و ماده خشک کلزای پاییزه در بین مناطق مورد بررسی، تیمارهای مختلف قطع آبیاری و ارقام مورد بررسی تغییرپذیری قابل توجهی داشت. نتایج بهدست آمده نشان داد که بیشترین و کمترین مقدار میانگین عملکرد دانه کلزای پاییزه بهترتیب در شهرستانهای خرم آباد 49/4 و الشتر 96/1 تن در هکتار بود. بررسی مقدار ماده خشک تولید شده نیز نشان داد بیشترین و کمترین مقدار ماده خشک در بین مناطق مورد بررسی به ترتیب به شهرستانهای خرم آباد و الشتر (به ترتیب 80/17 و 89/8 تن در هکتار) تعلق داشت. یافتههای پژوهش نشان داد که تفاوت شرایط دمایی مناطق مورد بررسی اهمیت بالایی در اختلاف عملکرد و تولید مناطق مورد بررسی داشت و همچنین تاثیر بسزایی در انتخاب شیوههای مدیریتی مانند انتخاب رقم و تیمار آبیاری داشت. بر این اساس، استفاده از رقم میان رس Hyola401 در شهرستانهای پلدختر، خرمآباد و کوهدشت و آبیاری کامل تا انتهای فصل رشد بهترتیب با 38/5، 36/5 و 49/4 تن در هکتار منجر به بیشترین عملکرد دانه شد در حالی که در شهرستان الشتر (با شرایط دمایی خنکتر) استفاده از رقم زودرس Hyola308 و عدم آبیاری تا انتهای فصل رشد منجر به بیشترین مقدار عملکرد دانه (64/2 تن در هکتار) در این منطقه شد. این نتایج نشان داد که در زراعت کلزای پاییزه توجه به شرایط اقلیمی منطقه (به ویژه دمای هوا) و در دسترس بودن منابع آبی میتواند تاثیر بسزایی در نوع رقم کشت شده داشته باشد. در واقع در شرایط محدودیت آبی، کشت ارقام زودرس و میانرس با توجه به شدت محدودیت میتواند راهکاری مناسب برای کاهش اثرات کم آبی و کمک به پایداری تولید هر منطقه باشد.
