جلیل شفق کلوانق؛ عادل دباغ محمدی نسب؛ یعقوب راعی؛ پیوند صمیمی فر؛ مینا امانی
چکیده
گیاه بالنگوی شهری، به دلیل نیاز آبی پایین و دورۀ رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به ویژه آذربایجان، می‌تواند مناسب باشد. باتوجه به کاشت اکوتیپ‌های متعدد با ویژگی‌های رشدی و عملکردی متنوع و اندازه‌گیری ...
بیشتر
گیاه بالنگوی شهری، به دلیل نیاز آبی پایین و دورۀ رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به ویژه آذربایجان، می‌تواند مناسب باشد. باتوجه به کاشت اکوتیپ‌های متعدد با ویژگی‌های رشدی و عملکردی متنوع و اندازه‌گیری صفات مختلف کمّی و کیفی می‌توان اکوتیپ‌های سازگار و مناسب برای منطقه را شناسایی و معرّفی کرد و در صورت نیاز در برنامه‌های به‌نژادی مورد استفاده قرار داد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری می‌باشد. به منظور ارزیابی ویژگی‌های مرتبط با درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری (قَرَه‌زَرَک) جمع‌آوری شده از مناطق مختلف کشور، پژوهشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و طی سال‌های 1395 و 1396 در مزرعۀ تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. مهم‌ترین صفات اندازه‌گیری شده شامل طول شاخۀ فرعی بارور، عملکرد دانه، تعداد دانه در شاخۀ اصلی و فرعی و همچنین برخی صفات کیفی از قبیل درصد و عملکرد روغن بود. نتایج به دست‌آمده نشان داد که اکوتیپ‌ها در اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند. در تجزیه رگرسیونی عملکرد روغن، بالاترین ضریب رگرسیونی (1/098) در عملکرد دانه مشاهده گردید. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، اکوتیپ‌های شماره 37 (روستای الوار بستانآباد) با میانگین 116/3 گرم در مترمربع، شماره 23 (تبریز 4) با میانگین 104/7 گرم در مترمربع و شماره 24 (تودۀ محلی کلوانق 14) با میانگین 101/7 گرم در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بودند. باتوجه به نتایج جدول تجزیه واریانس اثر اکوتیپ بر درصد روغن دانه و عملکرد روغن معنی‌دار گردید. به‌طوری‌که اکوتیپ شماره 8 (تودۀ بومی شهرستان کلوانق 7) با میانگین 44/3 درصد بیشترین درصد روغن در دانه را بین 49 اکوتیپ مورد آزمایش به خود اختصاص داد و اکوتیپ شماره 27 (تودۀ بومی روستای پارام 1 هریس) در رتبۀ بعدی قرار گرفت. بیشترین عملکرد روغن نیز در اکوتیپ شماره 37 (تودۀ بومی روستای الوار بستانآباد) با میانگین 44/4 گرم در متر مربع به دست آمد. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اکوتیپ شماره 37 (روستای الوار بستانآباد)، 23 (تبریز 4) و 24 (کلوانق 14) از نظر صفت عملکرد دانه و روغن به‌عنوان مناسب‌ترین و سازگارترین اکوتیپ‌ها برای شمال غرب ایران شناخته شدند.
