محمد حسن باقری؛ مهدی علیزاده؛ مسلم جعفری؛ اسماعیل سیفی؛ خلیل زینلی نژاد
چکیده
انجیر یکی از درختان میوه‌ای است که زودتر از دیگر گیاهان اهلی شده است. طبق نظر محققان متنوع بودن جمعیت تحت گزینش حصول نتایج مطلوب در برنامه‌های به نژادی را تضممین می کند و در این راستا استفاده از ظرفیت ...
بیشتر
انجیر یکی از درختان میوه‌ای است که زودتر از دیگر گیاهان اهلی شده است. طبق نظر محققان متنوع بودن جمعیت تحت گزینش حصول نتایج مطلوب در برنامه‌های به نژادی را تضممین می کند و در این راستا استفاده از ظرفیت توده های محلی، پیشبرد اهداف اصلاحی را بسیار کارآمد می سازد. در خصوص مطالعه و شناسایی توده‌های انجیر موجود در ایران اقدامات متعددی انجام شده است. بیشتر این اقدامات در استان فارس صورت گرفته است. تاکنون نگارندگان هیچ گونه گزارشی در خصوص مطالعه انجیر در مناطق جنوبی خراسان رضوی که یکی از رویشگاه‌های طبیعی انجیر محسوب می‌شود را مشاهده نکرده‌اند. در این پژوهش ارزیابی ریخت شناسی 10 توده انجیرهای بر جنوب خراسان رضوی صورت گرفت و با دو رقم تجاری استهبان فارس مقایسه گردید. موقعیت مکانی محل‌های نمونه‌برداری در یک محدوده وسیع از عرصه های جنوب خراسان رضوی (از جنوبی ترین روستای گناباد تا بردسکن) بود. برای ارزیابی خصوصیات ریخت‌شناسی از توصیف‌گر بین المللی IPGRI و هم‌چنین دستورالعمل ملی آزمون‌های تمایز، یکنواختی و پایداری در انجیر (موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال ایران) استفاده گردید. برای این منظور ویژگی‌های رویشی برگ و برخی خصوصیات ویژه بر انجیر اندازه‌گیری شد. پژوهش حاضر در سال‌های 1398-1402 در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. اندازه‌گیری‌ها متناسب با نوع صفت در اوخر بهار و اواسط تابستان انجام شد. این پژوهش در قالب طرح آشیانه‌ای با 3 تکرار انجام گردید. در هر تکرار 5 نمونه اندازه‌گیری و میانگین آن استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزار SAS ver 9.4 برای تجزیه خوشه‌ای با استفاده از الگوریتم UPGMA و بر اساس فاصله ریخت‌شناسی اقلیدسی و هم‌چنین رسم کلاستر از نرم افزار NTSYS ver2.0.1.5 استفاده گردید. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین صفات ریخت شناسی توده‌های بر انجیر مورد مطالعه وجود دارد. تجزیه به عامل‌ها در صفات کمی نشان داد که در نه عامل مقدار ویژه بیشتر از یک می‌باشد. بررسی نتایج تجزیه با عامل‌ها در صفات کمی نشان داد فقط سه عامل اول به تنهایی می‌توانند بیش از 92 درصد تنوع را توجیه نمایند. در عامل اول صفت عرض پهنک برگ بالاترین تاثیر و صفت تعداد برگ در شاخه یک‌ساله کمترین تاثیر را داشتند. در عامل دوم صفت تعداد میوه بیشترین و صفت طول پهنک برگ کمترین تاثیر را داشتند. در عامل اصلی سوم صفت تعداد میان‌گره بیشترین و صفت تعداد برگ در شاخه یک‌ساله کمترین تاثیر را داشتند. هم‌چنین تجزیه به عامل‌های اصلی در صفات کیفی نشان داد تعداد 12 عامل مقدار ویژه آن‌ها از یک بیشتر بوده و شش عامل اول بیش از 93 درصد تنوع را توجیه می‌کنند. تجزیه خوشه‌ای نشان داد همه توده‌های بررسی شده در سه گروه جای می‌گیرند. گروه اول شامل برانجیرهای استهبان فارس بود. گروه دوم فقط بر انجیرهای پچک و بجستان را شامل می‌شد و سایر برانجیرها نیز در گروه سوم قرار گرفتند. با توجه به وجود تنوع بالا در توده‌های بررسی شده پیشنهاد می‌گردد ارزیابی این توده‌ها از جنبه‌های مختلف مولکولی و بیوشیمیایی صورت گیرد.
