سید بشیر فاضلی؛ موسی مسکرباشی؛ افراسیاب راهنما قهفرخی
چکیده
تنش غرقابی هر ساله باعث آسیبهای جدی به محصول مهم و راهبردی گندم در سرتاسر جهان میشود و در بسیاری از موارد تنش غرقابی به علل گوناگون در مراحل ابتدایی رشد این گیاه رخ میدهد. گزارشهای متعددی در ...
بیشتر
تنش غرقابی هر ساله باعث آسیبهای جدی به محصول مهم و راهبردی گندم در سرتاسر جهان میشود و در بسیاری از موارد تنش غرقابی به علل گوناگون در مراحل ابتدایی رشد این گیاه رخ میدهد. گزارشهای متعددی در مورد وجود تفاوت در میزان تحمل تنش غرقابی در ارقام و ژنوتیپهای مختلف گندم وجود دارد، ولی تا کنون از این تفاوتها به طور کامل بهره برداری نشده است. جهت بررسی اثر تنش غرقابی بر عملکرد ماده خشک اندام هوایی، غلظت رنگدانههای فتوسنتزی، میزان فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان، غلظت مالون دیآلدئید و محتوی کارتنوئید، این پژوهش طراحی و اجرا شد. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده (اسپلیت پلات) در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. اعمال تنش در مرحله سه برگی و در سه سطح شاهد (بدون تنش غرقابی)، تنش ملایم (48 ساعت) و تنش شدید (120 ساعت) به عنوان فاکتورهای اصلی در نظر گرفته شدند، 11 رقم و 10 ژنوتیپ نیز به عنوان فاکتورهای فرعی لحاظ شدند. کشت گیاهان به صورت گلدانی و در فضای باز بود، سطح آب در طی دوره اعمال تنش حدود پنج سانتیمتر بالاتر از سطح خاک حفظ شد. تنش ملایم و شدید غرقابی به ترتیب منجر به کاهش 06/14 و 37/38 درصدی ماده خشک اندام هوایی شد، که در همه ارقام و ژنوتیپها معنیدار بود. ارقام و ژنوتیپهای مختلف پاسخهای متفاوتی به تنش غرقابی از خود بروز دادند، به منظور درک بهتر دلایل این تفاوتها از بین 21 رقم و ژنوتیپ، ارقام مهرگان و سارنگ و ژنوتیپهای ms 93-16 و ms 93-6 برای مطالعه برخی صفات فیزیولوژی انتخاب شدند. در مجموع تنش غرقابی منجر به کاهش میزان رنگدانههای فتوسنتزی، افزایش غلظت مالون دی آلدئید و افزایش فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان شد که در این موارد نیز تفاوتهای بین این ارقام و ژنوتیپها آشکار بود. به طور کلی ارقامی که در مواجه با تنش غرقابی سطح بالاتری از فعالیت آنزیمهای آنتی اکسیدان را داشتند، توانستند با آسیب کمتری به ساختار غشای سلولی (با توجه به میزان غلظت مالون دیآلدئید) و رنگدانههای فتوسنتزی از دوره تنش عبور کرده و درصد کاهش کمتری در ماده خشک را از خود نشان دادند. رقم مهرگان با وجود کاهش شدید عملکرد ماده خشک اندام هوایی در مواجه با تنش غرقابی، در هر سه سطح تنش به طور معنیداری دارای بیشترین عملکرد ماده خشک نسبت به سایر ارقام و ژنوتیپها بود. بین پاسخ فیزیولوژی به تنش شدید و تنش ملایم نیز تفاوت هایی وجود داشت، به عنوان مثال در همه ارقام مورد بررسی فقط تنش شدید توانست منجر به افزایش معنیدار فعالیت آنزیم پراکسیداز شود، ولی در مورد کاتالاز در ارقام متحمل تنش ملایم نیز منجر به افزایش معنیدار فعالیت آنزیم کاتالاز شد.
