سعیده علیزاده سالطه؛ سمیه نجارزاده؛ جابر پناهنده؛ قاسم اقلیما
چکیده
متابولیت‌های ثانویه ساختارهای پیچیده‌ای دارند که باید با سنتز شیمیایی ساخته شوند و بنابراین اغلب از گیاهان خودرو یا کشت شده استخراج می‌شوند. اسانس‌ها متابولیت‌های ثانویه فرار پیچیده طبیعی هستند ...
بیشتر
متابولیت‌های ثانویه ساختارهای پیچیده‌ای دارند که باید با سنتز شیمیایی ساخته شوند و بنابراین اغلب از گیاهان خودرو یا کشت شده استخراج می‌شوند. اسانس‌ها متابولیت‌های ثانویه فرار پیچیده طبیعی هستند که اغلب از گیاهان معطر مختلف با استفاده از روش تقطیر با آب به‌دست می‌آیند. نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، گیاه علفی، چند ساله از خانواده Lamiaceae و یک هیبرید طبیعی از M. aquatica × M. spicata است. این گیاه به دلیل ارزش تجاری و عطر متمایز در مناطق معتدل اروپا، آسیا، ایالات متحده، هند و کشورهای مدیترانه‌ای کشت می‌شود. به منظور ارزیابی عملکرد و ترکیبات سازنده اسانس نعناع فلفلی آزمایشی به صورت فاکتوریل با استفاده از تیمارهای پوتریسین (0، 1/0 و 1 میلی‌مولار) و اسیدسالیسیک (0، 1/0 و 1 میلی‌مولار) در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی دانشگاه تبریز در سال 98 بصورت مزرعه‌ای اجرا شد. نتایج به‌دست آمده از این پژوهش نشان داد که میانگین عملکرد اسانس تحت تیمار با اسیدسالیسیک‌اسید 1 میلی‌مولار به طور قابل توجهی نسبت به شاهد افزایش یافت. در مجموع 24 ترکیب در اسانس اندام هوایی نعناع فلفلی شناسایی شد که ترکیبات اصلی اسانس شامل منتون، منتول، ال-منتول و 8،1-سینئول بود. منتون و منتول به ترتیب 14/26 و 21/23 درصد از اسانس را تشکیل دادند. غلظت‌های مختلف اسیدسالیسیلیک و پوتریسین تولید ترکیبات منتون، منتول، ال منتول و متیل استات اسانس را نسبت به شاهد افزایش داد. غلظت 1 میلی‌مولار اسیدسالیسیلیک بیشترین تاثیر را بر تولید ترکیبات اسانس داشت. نتایج حاصل از مقایسه میانگین داده‌ها نشان داد که میزان ال-منتول از 57/4 تا 73/6 درصد متغیر بود. بیشترین میزان آن در تیمار با سالیسیلیک‌اسید 1 میلی‌مولار حاصل شد. اثرات غلظت‌های مختلف پوتریسین تاثیر معنی‌داری در افزایش ال-منتول نسبت به شاهد نداشت. نتایج نشان داد که تیمار با سالیسیلیک‌اسید موجب کاهش میزان پولگون در اسانس نبست به شاهد شد. کمترین میزان پولگون در تیمار پوتریسین 1/0 میلی‌مولار (79/2 درصد) و سالیسیلیک‌اسید 1 میلی‌مولار (04/3 درصد) بدست آمد. نتایج همبستگی بین ترکیبات اسانس نشان داد که منتون با متیل استات، کاریوفیلن اکسید و منتوفوران دارای همبستگی مثبت و معنی‌دار در سطح یک درصد و با نئومنتول دارای همبستگی منفی و معنی‌دار در سطح احتمال پنج درصد می‌باشد. کمیت و کیفیت اسانس نعناع‌فلفلی تحت تاثیر محلول‌پاشی غلظت‌های مختلف اسیدسالیسیلیک و پوتریسین قرار گرفت. در مجموع نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از تیمار اسیدسالیسیلیک 1 میلی‌مولار بیشترین تاثیر را در افزایش اسانس و ترکیبات اصلی اسانس در نعناع فلفلی داشت. بالاترین ترکیبات موجود در اسانس نعناع فلفلی منتون، منتول، 8،1- سینئول بودند. نتایج این پژوهش می‌تواند برای کاربرد در کشاورزی مدرن جهت افزایش کیفیت اسانس نعناع فلفلی مفید باشد.
