تولیدات گیاهی

مطالعة برخی واکنش های فنولوژیک، فیزیولوژیک و عملکرد ارقام کنجد شکوفا و ناشکوفا (.Sesamum indicum L) به تاریخ های کاشت در منطقة دزفول

مهدی عطار روشن؛ افراسیاب راهنما؛ موسی مسکرباشی؛ محمد رضا سیاهپوش؛ متیو هریسون

دوره 47، شماره 4 ، دی 1403، ، صفحه 523-542

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.47179.2178

چکیده

تاریخ کاشت به هنگام یکی از شیوه‌های مهم مدیریت مزرعه است که به طور قابل توجهی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی تأثیر می‌گذارد. ایــن پــژوهش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار ... بیشتر تاریخ کاشت به هنگام یکی از شیوه‌های مهم مدیریت مزرعه است که به طور قابل توجهی بر رشد و عملکرد گیاهان زراعی تأثیر می‌گذارد. ایــن پــژوهش به‌صورت کرت‌های خردشده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو سال متوالی 1400 و 1401 در شرکت کشت و صنعت شهید رجایی دزفول اجرا شد. سه تاریخ کاشت (15 خرداد، 30 خرداد و 14 تیر) در کرت‌های اصلی و سه رقم ناشکوفای جدید و یک رقم شکوفای محلی کنجد (به ترتیب برکت، مهاجر، چمران و شوین) در کرت‌های فرعی قرار گرفت. نتایج هر دو سال آزمایش نشان داد تاریخ‌های کاشت به‌طور متفاوتی ویژگی‌های فنولوژیک، فتوسنتزی و عملکرد دانه و روغن ارقام کنجد را تحت تأثیر قرار داد. تغییر تاریخ کاشت به طور متفاوتی منجر به تغییر قابل‌توجه صفات ارتفاع بوته، ارتفاع اولین کپسول از سطح زمین، طول ناحیة کپسول‌دهی، تعداد روز تا شروع گلدهی، تعداد روز تا ظهور کپسول، هدایت روزنه‌ای، سرعت فتوسنتز و تعرق، شاخص سبزینگی، عملکرد زیست توده، شاخص برداشت، و عملکرد دانه و روغن شد. در سال اول آزمایش، تاریخ کاشت زود هنگام 15 خرداد در مقایسه با تاریخ کاشت 30 خرداد منجر به افزایش 1، 25، 11 و 6 درصدی عملکرد دانه به ترتیب در ارقام چمران و شوین، مهاجر و برکت شد، در حالی که در تاریخ کاشت 14 تیر در مقایسه با تاریخ کاشت 30 خرداد عملکرد دانه ارقام چمران و شوین به میزان به ترتیب 12 و 28 درصد افزایش یافت ولی مقادیر آن در ارقام مهاجر و برکت به میزان به ترتیب 21 و 37 درصد کاهش نشان داد. در سال دوم آزمایش نیز روند تغییرات مشابهی برای صفات مورد مطالعه در بیشتر ارقام مشاهده شد. بین ارقام از نظر مقادیر عملکرد دانه و روغن و سایر صفات مورد مطالعه در واکنش به تغییر تاریخ کاشت تنوع ژنتیکی وجود داشت. در هر سه تاریخ کاشت ارقام ناشکوفا به ویژه مهاجر و برکت در مقایسه با رقم شکوفای شوین دارای بیشترین عملکرد دانه و روغن بودند. به طور کلی با توجه به نتایج به دست آمده در دو سال اجرای آزمایش می‌توان بیان داشت که در مزارع شمال خوزستان می-توان تاریخ کشت زودهنگام در فاصلة زمانی 15 الی 30 خرداد را به عنوان تاریخ کشت بهینه و همچنین ارقام جدید ناشکوفای برکت و مهاجر را به دلیل عملکرد دانه و روغن بالا به عنوان ارقام برتر جهت کشت زودهنگام در کشت تابستانه در منطقة دزفول معرفی نمود.

معرفی و ارزیابی ویژگی‌های زراعی ارقام تجاری کنجد مقاوم به ریزش دانه (ناشکوفا) به نام‌های برکت، مهاجر، چمران و دزفول

محمد رضا سیاهپوش؛ لیلا نژادصادقی؛ محمد سینا سیاهپوش؛ سامان شیدایی؛ عنایت رضوانی؛ حسین صادقی

دوره 46، شماره 4 ، اسفند 1402، ، صفحه 473-490

https://doi.org/10.22055/ppd.2024.46295.2149

چکیده

کنجد یکی از گیاهان روغنی مهم دنیا به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد که به ملکة دانه‌های روغنی شهرت یافته است. درصد روغن بالا با ترکیب اسیدهای چرب مناسب، خواص دارویی و نیاز آبی بسیار پایین از شاخصه‌های ... بیشتر کنجد یکی از گیاهان روغنی مهم دنیا به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می‌باشد که به ملکة دانه‌های روغنی شهرت یافته است. درصد روغن بالا با ترکیب اسیدهای چرب مناسب، خواص دارویی و نیاز آبی بسیار پایین از شاخصه‌های این گیاه روغنی است. عامل اصلی عدم توسعه کشت کنجد در سراسر دنیا شکوفا بودن کپسول‌ها و ریزش دانه در زمانی رسیدگی است. تلاش‌های زیادی جهت دستیابی به ارقام کنجد با ویژگی ناشکوفایی کپسول در زمان رسیدگی و مقاومت به ریزش دانه صورت گرفته است. در این مقاله به معرفی و ارزیابی ویژگی‌های زراعی ارقام کنجد ناشکوفای جدید اصلاح شده به نام‌های برکت، مهاجر، چمران و دزفول پرداخته خواهد شد. ارقام کنجد ناشکوفا به نام‌های پیشنهادی برکت، مهاجر، چمران و دزفول طی یک برنامه اصلاحی در دانشگاه شهید چمران اهواز با همکاری شرکت کشت و صنعت شهید رجایی اصلاح گردیده‌اند. این ارقام جهت ثبت و تجاری‌سازی، تحت آزمایشات تمایز، یکنواختی و پایداری[1] (DUS) و تعیین ارزش زراعی[2] (VCU) زیر نظر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال طی دو سال زراعی 1400 و 1401 مورد ارزیابی قرار گرفتند. در این آزمایشات ارقام کنجد ناشکوفا به همراه ارقام تجاری کنجد شکوفا به نام‌های اولتان، سردار و شوین به عنوان ارقام شاهد در چهار منطقه با شرایط آب و هوایی مختلف کشور شامل دزفول، داراب، مغان و گرگان در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. به‌علاوه کشت مکانیزه چهار لاین امیدبخش کنجد ناشکوفا بطور مجزا در مزارع 100 هکتاری در منطقه دزفول صورت گرفت و برداشت با کمباین انجام شد. بیشترین ارتفاع بوته در رقم برکت با متوسط 144 سانتی‌متر و کمترین در رقم چمران با 140 سانتی متر به‌ دست آمد. بیشترین تعداد کپسول در بوته با متوسط 8/89 و بیشترین تعداد دانه در کپسول با متوسط 3/72 در رقم مهاجر مشاهده گردید. وزن هزار دانه از 41/2 گرم در رقم دزفول تا 72/3 گرم در رقم مهاجر در نوسان بود. در مقایسه گروهی بین ارقام کنجد اصلاح شده ناشکوفا و ارقام شاهد شکوفا اختلاف معنی‌داری (P≤0.01) از نظر عملکرد دانه مشاهده گردید به‌طوریکه ارقام شکوفا با متوسط 05/1 تن در هکتار نسبت به ارقام شاهد با 80/0 تن در هکتار دارای برتر بودند. بیشترین متوسط عملکرد دانه ارقام در مناطق مختلف و طی دو سال اجرای آزمایش با 08/1 تن در هکتار در ارقام برکت و مهاجر به دست آمد. دامنه تغییرات درصد روغن بین 31/47 تا 22/49 درصد برآورد گردید. ارقام کنجد ناشکوفا دارای اختلاف آماری معنی‌داری از نظر درصد روغن دانه با یکدیگر و با رقم شاهد شوین نبودند. میزان ریزش دانه در برداشت مکانیزه ارقام کنجد ناشکوفا با کمباین کمتر از 8/2 درصد برآورد گردید. ارزیابی صفات ظاهری نشان داد که ارقام کنجد ناشکوفا دارای ارتفاع متوسط و رشد نامحدود بوده و دارای یک تا شش شاخة فرعی بسته به ژنوتیپ و تراکم بوته بودند. برتری عملکردی تمامی ارقام کنجد ناشکوفا نسبت به ارقام شاهد به طور معنی‌داری مشاهده گردید و ارزش زراعی بالای این ارقام در مقایسه با تعدادی از ارقام تجاری کنجد شکوفای کشور مورد تأیید قرار گرفت. بعلاوه متوسط افزایش عملکرد دانه حدود 24 درصدی مشاهده شده در ارقام اصلاح شده کنجد ناشکوفا، می‌تواند در افزایش تولید کنجد کشور بسیار مؤثر باشد. درنهایت ارقام کنجد ناشکوفای برکت، مهاجر، چمران و دزفول به عنوان اولین ارقام دارای ویژگی مقاومت به ریزش دانه در زمان رسیدگی در کشور معرفی شدند. این ارقام علاوه بر عملکرد بالاتر نسبت به ارقام شاهد، به دلیل داشتن ژن عدم شکوفایی کپسول در زمان رسیدگی کامل، قابلیت برداشت با کمباین در کشت مکانیزه کنجد را فراهم می‌نمایند و بکارگیری گسترده آنها در الگوی کشت زراعی کشور نوید دهنده امنیت غذایی در تولید روغن خوراکی و کاهش مصرف آب در فصل پرتنش تابستان خواهد بود. [1]- Distinctness, Uniformity and Stability; DUS[2]- Value of Cultivation and Use; VCU

اثر تاریخ کشت و تنش گرمای انتهای فصل بر صفان فنولوژیک و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های گندم نان

سیده فاطمه موسوی؛ محمد رضا سیاهپوش؛ کریم سرخه

دوره 44، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 157-170

https://doi.org/10.22055/ppd.2019.28957.1744

چکیده

چکیدهمراحل فنولوژیک ارقام تجاری گندم از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده تحمل به گرما بوده که در برنامه‌های اصلاحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به منظور بررسی اثر تاریخ کشت و تنش گرما بر صفات فنولوژیک، ... بیشتر چکیدهمراحل فنولوژیک ارقام تجاری گندم از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده تحمل به گرما بوده که در برنامه‌های اصلاحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به منظور بررسی اثر تاریخ کشت و تنش گرما بر صفات فنولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان، آزمایشی در سال زراعی 95-1394در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار روی 30 ژنوتیپ گندم نان با طول مراحل فنولوژیک متفاوت اجرا شد. ارقام در دو تاریخ کاشت به‌موقع و دیرهنگام (تنش گرمای انتهای فصل) کشت شده و داده‌های حاصل به‌صورت تجزیه مرکب تجزیه گردید. در این تحقیق تنش گرما اثر معنی‌دار در کاهش صفات فنولوژیک مورد مطالعه داشت. عملکرد و اجزای عملکرد نیز تحت تأثیر تنش گرمای انتهای فصل قرار گرفت و کاهش یافتند. بر اساس نتایج حاصل همبستگی بین صفات فنولوژیک و اجزای عملکرد در شرایط بدون تنش مثبت و در اکثر موارد در شرایط تنش گرما منفی بود. نتایج همبستگی کانونیک نشان داد که صفات فنولوژیک در همبستگی کانونیک اول در شرایط بدون تنش 38 درصد و در شرایط تنش گرما 47 درصد واریانس در اجزای عملکرد را تفسیر نمودند که نشان‌دهنده تأثیر شدیدتر صفات فنولوژیک بر اجزای عملکرد در شرایط تنش گرما است. نتایج تجزیه خوشه‌ای نیز نقش بسیار مهم مراحل فنولوژیک در گروه‌بندی ارقام تجاری گندم کشور را نشان داد. به‌طور‌کلی، اگر در مناطق گرم انتخاب ژنوتیپ‌های مطلوب بر اساس طول مراحل فنولوژیک مناسب صورت پذیرد، می‌توان به ارقام متحملی دست یافت که ضمن تولید عملکرد بالا، پایداری بیشتری در عملکرد دانه داشته باشند.

The Dose Response and Mutation Induction by Gamma Ray in Vicia Faba Cv. Saraziri

Mohammad Reza Siahpoosh؛ Bahare Tahmasebi؛ Daryoosh Nabati Ahmadi؛ Masoud Rahimi

دوره 43، شماره 4 ، دی 1399، ، صفحه 517-526

https://doi.org/10.22055/ppd.2020.31265.1831

چکیده

ABSTRACTIntroduction:Sufficient genetic variation is an essential source for having a successful breeding program. Mutation is known to be a high throughput technique to induce genetic variation in plants. Irradiation is the most common method of inducing mutations in plants mutation breeding programs leading to the production of mutants with superior genotypes. ... بیشتر ABSTRACTIntroduction:Sufficient genetic variation is an essential source for having a successful breeding program. Mutation is known to be a high throughput technique to induce genetic variation in plants. Irradiation is the most common method of inducing mutations in plants mutation breeding programs leading to the production of mutants with superior genotypes. Faba bean is a crop whose diversity needs to be improved for breeding programs in Iran. Unfortunately, few researches have been carried out on mutagenesis of faba bean.Materials and Methods:In the present study, the dose response and effects of gamma irradiation have been investigated by exposing the seeds of Vicia fabacv. Saraziri to doses of 25, 35, 45, 55, 100, and 120 Gray (Gy) in the Lab at the college of Agriculture, Shahid Chamran University of Ahvaz in 2013 to 2015. The implementation of the research was under the guidance and in cooperation with the Atomic Energy Organization of Iran. The experiments were assigned as a completed block design with four replications in both laboratory and the field.Results and Discussion:The results of the analysis of the variance indicated that there was no significant difference in germination trait of M0 generation in the seeds at various gamma irradiation doses whereas, germination rate, seedling length, and weight were significantly altered at varied doses (P≤0.05), and further responses of these traits decreased as the dosage increased. Moreover, increasing the irradiation doses caused a delay in flowering, pod setting, and pod ripening period in M2 generation. A linear regression between different characters and gamma doses was detected. Lethal dose, 50% (LD50) for fertility and seed setting, was detected as between 60-65 Gy based on reproductive traits. The principal component analysis revealed information that the first two components within the traits at the different doses were accounted for approximately 71% of the total variance. Using the biplot diagram of the first two components, 320 mutant plants appeared and the superior one within plants was identified as compared to control.Conclusion: This research is reported the optimum dose of gamma irradiation of 50 to 55 Gy to exert mutation induction in Vicia Faba based on the LD50 of vegetative and reproductive phases. The findings of the current work acquired several promising mutants that might be used as beneficial sources to develop new faba bean cultivars.

ارزیابی تحمل گرما در ارقام گندم با استفاده از صفات فیزیولوژیکی و شاخص‌های تحمل به تنش در شرایط آب و هوایی اهواز

مهیار امیدی؛ محمد رضا سیاهپوش؛ رضا مامقانی؛ محمد مدرسی

دوره 38، شماره 1 ، خرداد 1394، ، صفحه 103-113

https://doi.org/10.22055/ppd.2015.11135

چکیده

بهمنظور ارزیابی تحمل به گرمای10رقم گندم،تحقیقی در سال زراعی 90-1389 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط بدون تنشو تنشگرمادر شرایط آب و هوایی اهواز اجرا شد.در این تحقیق صفاتمحتوای ... بیشتر بهمنظور ارزیابی تحمل به گرمای10رقم گندم،تحقیقی در سال زراعی 90-1389 در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با چهار تکرار در دو شرایط بدون تنشو تنشگرمادر شرایط آب و هوایی اهواز اجرا شد.در این تحقیق صفاتمحتوای کلروفیل، هدایت روزنه‌ای و پایداری غشای سلولی مورد بررسی قرار گرفتندو هم‏چنین شاخص‌های STI،HM ،MP ، GMP، SSI،TOL ، YI و YSI بر اساس عملکرد دانه محاسبه شدند.نتایج نشان داد که تنش اعمال شده، یک تنش نسبتا شدید با شدتی معادل 58/0 در شرایط مزرعه‌ای بوده است.تفاوت بین ارقام برای تمام صفات معنی‏دار بود. با توجه به افزایش معنی‌دار هدایت روزنه‌ای در شرایط تنش گرمایی و بالا بودن مقادیر این صفت در ارقام متحمل می‌توان از آن بعنوان ابزاری مناسب در غربالگری ارقام متحمل به گرما استفاده کرد. بطوری‌که رقم متحمل کاز با 59/0 مول بر متر مربع بر ثانیه در شرایط تنش، بالاترین میزان تبادل گازی را به خود اختصاص داد.علیرغم وجود تفاوت معنی دار در بین ارقام برای پایداری غشای سلولی، این صفت در ارزیابی تحمل به گرمادر مرحله باروری در شرایط تنش نسبتا شدید مناسب تشخیص داده نشد. علاوه بر این تفاوت معنی‌داری از نظر محتوای کلروفیل بین دو شرایط بدون تنش و تنش مشاهده نگردید. میانگین عملکرد ارقام تحت شرایط بدون تنش و تنش گرما به‏ترتیب برابر با 6361 و 3678کیلوگرم در هکتار بدست آمد. برآورد شاخص‌های مبتنی بر عملکرد نشان داد که شاخص‏های STI،HM ،MP و GMP،‏ شاخص‌های برتر در ارزیابی تحمل گرما می‌باشند. ارقام کاز و چمران ارقام متحمل به گرما و در مقابل ارقام مانتنا، نیک‏نژاد، M6 و Durum-ch-89حساس به گرما تشخیص داده شدند.

ارزیابی تنوع ژنتیکی ده اکوتیپ خارمریم Silybum marianum (L.) با استفاده از صفات مورفولوژیک، فنولوژیک و فیتوشیمیایی

رسمیه حمید؛ محمد رضا سیاهپوش؛ رضا مامقانی؛ امیر سیاهپوش

دوره 37، شماره 1 ، خرداد 1393، ، صفحه 37-47

چکیده

شناخت تنوع ژنتیکی در گیاه خارمریم مقدمه انجام برنامههای اصلاحی در این گیاه است.به منظور بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپهای جمعآوری شده از نه منطقه کشور ایران به همراه رقم خارجی بوداکالازی، آزمایشی ... بیشتر شناخت تنوع ژنتیکی در گیاه خارمریم مقدمه انجام برنامههای اصلاحی در این گیاه است.به منظور بررسی تنوع ژنتیکی اکوتیپهای جمعآوری شده از نه منطقه کشور ایران به همراه رقم خارجی بوداکالازی، آزمایشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه آزمایش دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز اجرا شد. در این پژوهش صفات مورفولوژیک، فنولوژیک و فیتوشیمیایی بر روی اکوتیپهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس دادهها تفاوت معنیداری ( 01/0≥α) را برای کلیه صفات نشان داد. اکوتیپهای ساری و مبارکه بالاترین عملکرد دانه را در مقایسه با سایر اکوتیپها به خود اختصاص دادند. مقایسات میانگین صفات فیتوشیمیایی نشان داد که مقدار ترکیبات فنلی در محدوده 19/14-18/8 میلیگرم تانیک اسید بر گرم ماده گیاهی و مقدار ترکیبات فلاونوئیدی در اکوتیپهای مختلف بین 079/11-357/5 میلیگرم در 100گرم عصاره خشک بود. میزان سیلیمارین در محدوده 40/55-07/32 میلیگرم بر 100گرم عصاره خشک در بین ارقام تغییر یافت. بر اساس تجزیه خوشهای دادهها، اکوتیپها در دو گروه قرار گرفتند. بهطوریکه، اکوتیپ های ملاثانی، آمل، ساری، اهواز،شوشتر، اصفهان، بابل و نجفآباد در خوشه اول و اکوتیپهای مبارکه و مجاری در خوشه دوم قرار گرفتند. اعضای گروه اول از نظر میزان ترکیبات پلیفنلی و ظرفیت آنتیاکسیدانی بیشترین مقادیر را به خود اختصاص داده، ارتفاع متوسط تا کوتاه داشتند. اکوتیپهای گروه دوم بسیار زودرس و پا بلند بودند.نتایج این پژوهش نشان داد که بین تودههای خارمریم از نظر صفات مورفولوژیکی تنوع بالایی وجود دارد. بهطوریکه میتوان از این اکوتیپها در برنامههای اصلاحی بهره برد.

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 47 (1403)

دوره 46 (1402)

دوره 45 (1401)

دوره 44 (1400)

دوره 43 (1399)

دوره 42 (1398)

دوره 41 (1397)

دوره 40 (1396)

دوره 39 (1395)

دوره 38 (1394)

دوره 37 (1393)

دوره 36 (1392)

دوره 35 (1391)

دوره 34 (1390)

دوره 33 (1389)

دوره 32 (1388)

نویسنده = محمد رضا سیاهپوش

مطالعة برخی واکنش های فنولوژیک، فیزیولوژیک و عملکرد ارقام کنجد شکوفا و ناشکوفا (.Sesamum indicum L) به تاریخ های کاشت در منطقة دزفول

چکیده

معرفی و ارزیابی ویژگی‌های زراعی ارقام تجاری کنجد مقاوم به ریزش دانه (ناشکوفا) به نام‌های برکت، مهاجر، چمران و دزفول

چکیده

اثر تاریخ کشت و تنش گرمای انتهای فصل بر صفان فنولوژیک و اجزای عملکرد ژنوتیپ‌های گندم نان

چکیده

The Dose Response and Mutation Induction by Gamma Ray in Vicia Faba Cv. Saraziri

چکیده

ارزیابی تحمل گرما در ارقام گندم با استفاده از صفات فیزیولوژیکی و شاخص‌های تحمل به تنش در شرایط آب و هوایی اهواز

چکیده

ارزیابی تنوع ژنتیکی ده اکوتیپ خارمریم Silybum marianum (L.) با استفاده از صفات مورفولوژیک، فنولوژیک و فیتوشیمیایی

چکیده