جلیل شفق کلوانق؛ عادل دباغ محمدی نسب؛ یعقوب راعی؛ پیوند صمیمی فر؛ مینا امانی
چکیده
مقدمه: گیاه بالنگوی شهری، به دلیل نیاز آبی کم و یا به عبارت دیگر توقع آب کم، دوره رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به ویژه آذربایجان، میتواند مناسب باشد. باتوجه به کاشت اکوتیپهای متعدد با خصوصیات ...
بیشتر
مقدمه: گیاه بالنگوی شهری، به دلیل نیاز آبی کم و یا به عبارت دیگر توقع آب کم، دوره رشد کوتاه برای شرایط اقلیمی کشور به ویژه آذربایجان، میتواند مناسب باشد. باتوجه به کاشت اکوتیپهای متعدد با خصوصیات رشدی و عملکردی متنوع و اندازهگیری صفات مختلف کمّی و کیفی و همچنین کاربرد روشهای آماری در تجزیه و تحلیل دادهها میتوان اکوتیپهای سازگار و مناسب برای منطقه را شناسایی و معرّفی کرد و در صورت نیاز در برنامههای اصلاحی مورد استفاده قرار داد. بنابراین هدف از این پژوهش بررسی عملکرد دانه، درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری میباشد.
مواد و روشها: به منظور ارزیابی ویژگیهای مرتبط با درصد و عملکرد روغن 49 اکوتیپ بالنگوی شهری (قَرَهزَرَک) جمعآوری شده از مناطق مختلف کشور، پژوهشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار و طی سالهای 1395 و 1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا گردید. مهمترین صفات اندازهگیری شده شامل طول شاخه فرعی بارور، عملکرد دانه در واحد سطح و تعداد دانه در شاخه اصلی و فرعی و همچنین برخی صفات کیفی از قبیل درصد و عملکرد روغن بود. آزمون نرمال بودن دادهها با استفاده از نرمافزار SPSS و تجزیه آماری دادهها به صورت تجزیه مرکب با بهرهگیری از نرمافزارهای MSTAT-C و SPSS انجام شد. مقایسه میانگین دادههای صفات موردارزیابی با استفاده از آزمون توکی در سطح احتمال یک درصد انجام گرفت. همچنین برای گروهبندی اکوتیپها تجزیه خوشهای به روش Ward انجام و محل برش دندروگرام حاصل با استفاده از تجزیه تابع تشخیص تعیین گردید، همچنین برای ترسیم شکلها از نرمافزار Excel استفاده گردید.
نتایج: نتایج به دستآمده نشان داد که اکوتیپها در اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنیداری با یکدیگر نشان دادند. در تجزیه رگرسیونی عملکرد روغن، بالاترین ضریب رگرسیونی (098/1) در عملکرد دانه در واحد سطح مشاهده گردید. بر اساس نتایج مقایسه میانگین، اکوتیپهای شماره 37 (روستای الوار بستانآباد) با میانگین 3/116 گرم در مترمربع، شماره 23 (تبریز 4) با میانگین 7/107 گرم در هر مترمربع و شماره 24 (توده محلی کلوانق 14) با میانگین 7/101 گرم در هر مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه در واحد سطح بودند. باتوجه به نتایج جدول تجزیه واریانس اثر اکوتیپ بر درصد روغن دانه و عملکرد روغن در واحد سطح، معنیدار گردید. بهطوریکه اکوتیپ شماره 8 (توده بومی شهرستان کلوانق 7) با میانگین 3/44 درصد بیشترین درصد روغن در دانه را بین 49 اکوتیپ مورد آزمایش به خود اختصاص داد و اکوتیپ شماره 27 (توده بومی روستای پارام 1 هریس) در رتبه بعدی قرار گرفت. بیشترین عملکرد روغن نیز در اکوتیپ شماره 37 (توده بومی روستای الوار بستانآباد) با میانگین 4/44 گرم به دست آمد.
نتیجهگیری: بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق اکوتیپ شماره 37 (روستای الوار بستانآباد)، 23 (تبریز 4) و 24 (کلوانق 14) از نظر صفت عملکرد دانه و روغن بهعنوان مناسبترین و سازگارترین اکوتیپها برای شهر تبریز شناخته شدند.